Nghiên Cứu Cách Ứng Phó Của Người Bệnh Nghiện Rượu Với Khó Khăn Trong Cuộc Sống

• Tác giả: Nguyễn Thị Hương
• Người hướng dẫn: PGS. Nguyễn Sinh Phúc
• Trường học: Học viện Khoa học Xã hội
• Chuyên ngành: Tâm lý học
• Đề tài: Nghiên Cứu Cách Ứng Phó Của Người Bệnh Nghiện Rượu Với Khó Khăn Trong Cuộc Sống
• Loại tài liệu: Luận án tiến sĩ
• Năm xuất bản: 2013
• Địa điểm: Hà Nội

• LỜI CAM ĐOAN
• 1. CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ CÁCH ỨNG PHÓ CỦA NGƢỜI BỆNH NGHIỆN RƢỢU VỚI NHỮNG KHÓ KHĂN TRONG CUỘC SỐNG
• 1.1. TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU VẤN ĐỀ
• 1.1.1. Những nghiên cứu ở nƣớc ngoài
• 1.1.2. Những nghiên cứu ở trong nƣớc
• 1.2. MỘT SỐ KHÁI NIỆM CƠ BẢN
• 1.2.1. Cách ứng phó
• 1.2.2. Khái niệm chung về nghiện rƣợu
• 1.2.3. Khó khăn trong cuộc sống của ngƣời bệnh nghiện rƣợu
• 1.3. CÁCH ỨNG PHÓ CỦA NGƢỜI BỆNH NGHIỆN RƢỢU VỚI NHỮNG KHÓ KHĂN TRONG CUỘC SỐNG
• 1.3.1. Cách ứng phó của ngƣời bệnh nghiện rƣợu
• 1.3.2. Biểu hiện cách ứng phó của ngƣời bệnh nghiện rƣợu với những khó khăn trong cuộc sống
• 1.3.3. Các yếu tố ảnh hƣởng đến cách ứng phó của ngƣời bệnh nghiện rƣợu với những khó khăn trong cuộc sống
• 1.3.4. Một số can thiệp tâm lý nhằm nâng cao hiệu quả ứng phó của ngƣời bệnh nghiện rƣợu trƣớc những khó khăn trong cuộc sống
• 2. CHƯƠNG 2: TỔ CHỨC VÀ PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
• 2.1. TỔ CHỨC NGHIÊN CỨU
• 2.1.1. Nghiên cứu lý luận
• 2.1.2. Nghiên cứu thực tiễn
• 2.2. PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
• 2.2.1. Phƣơng pháp nghiên cứu tài liệu lý luận, văn bản
• 2.2.2. Các phƣơng pháp nghiên cứu thực tiễn
• 2.2.3. Phƣơng pháp xử lý số liệu
• 3. CHƯƠNG 3: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU THỰC TIỄN
• 3.1. THỰC TRẠNG CÁCH ỨNG PHÓ CỦA NGƢỜI BỆNH NGHIỆN RƢỢU VỚI NHỮNG KHÓ KHĂN TRONG CUỘC SỐNG
• 3.1.1. Thực trạng khó khăn trong cuộc sống của ngƣời bệnh nghiện rƣợu
• 3.1.2. Thực trạng ứng phó của ngƣời bệnh nghiện rƣợu với những khó khăn trong cuộc sống
• 3.1.3. Thực trạng các yếu tố ảnh hƣởng đến cách ứng phó của ngƣời bệnh nghiện rƣợu với những khó khăn trong cuộc sống
• 3.2. CÁCH ỨNG PHÓ CỦA NGƢỜI BỆNH NGHIỆN RƢỢU VỚI NHỮNG KHÓ KHĂN TRONG CUỘC SỐNG QUA NGHIÊN CỨU TRƢỜNG HỢP
• 3.3. TIỂU KẾT CHƢƠNG 3
• KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ
• DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO
• DANH MỤC CÁC CÔNG TRÌNH NGHIÊN CỨU
• PHỤ LỤC

I. Tổng Quan Nghiên Cứu Cách Ứng Phó Với Nghiện Rượu Khó Khăn

Nghiện rượu là một vấn nạn toàn cầu, gây ra nhiều hệ lụy cho cá nhân, gia đình và xã hội. Người bệnh nghiện rượu (NBNR) thường xuyên đối mặt với những khó khăn trong cuộc sống, từ vấn đề sức khỏe, kinh tế, đến các mối quan hệ xã hội. Việc nghiên cứu cách NBNR ứng phó với những khó khăn này là vô cùng quan trọng để xây dựng các chương trình hỗ trợ hiệu quả. Theo ước tính của Tổ chức Y tế thế giới, khoảng 1/3 dân số thế giới sử dụng rượu, trong đó có khoảng 140 triệu người nghiện rượu. Ở Việt Nam, con số này cũng đang gia tăng, gây ra nhiều hệ lụy nghiêm trọng. Các nghiên cứu tâm lý học về phương pháp ứng phó của NBNR còn hạn chế, đặc biệt là ở Việt Nam, dẫn đến việc thiếu các biện pháp can thiệp phù hợp và hiệu quả. Nghiên cứu này sẽ đóng góp vào việc làm sáng tỏ các vấn đề lý luận và thực tiễn liên quan đến cách NBNR đối mặt với những thử thách trong cuộc sống.

1.1. Tình hình nghiên cứu về ứng phó với nghiện rượu trên thế giới

Các nghiên cứu trên thế giới đã tập trung vào việc xác định các yếu tố ảnh hưởng đến hành vi ứng phó của NBNR, bao gồm cả yếu tố cá nhân và môi trường. Khái niệm “ứng phó” (coping) xuất hiện ở phương Tây và Mỹ vào những năm 50 của thế kỷ trước, ban đầu được sử dụng trong các nghiên cứu về sang chấn tâm lý. Nghiên cứu về các phương pháp đo lường hành vi ứng phó, trắc nghiệm Cách ứng phó (Way of coping) do Folkman và Lazarus phát triển vào năm 1980, trong đó tác giả đo hai kiểu ứng phó tổng hợp nhất là ứng phó tập trung vào cảm xúc và ứng phó tập trung vào vấn đề. Nghiên cứu về các nhân tố có mối liên quan với hành vi ứng phó với mục đích tìm kiếm cơ chế của hành vi ứng phó, các nhà nghiên cứu đã cố gắng tìm hiểu mối quan hệ của ứng phó với một loạt các nhân tố khác nhau.

1.2. Thiếu hụt nghiên cứu tại Việt Nam về ứng phó của người nghiện rượu

Mặc dù có một số nghiên cứu ở góc độ y học và tâm thần học, nhưng nghiên cứu về người bệnh nghiện rượu ứng phó với những khó khăn trong cuộc sống từ góc độ tâm lý học còn là một mảng trống ở Việt Nam. Điều này dẫn đến sự thiếu hụt các biện pháp can thiệp tâm lý phù hợp và hiệu quả cho NBNR. Việc triển khai đề tài “Nghiên cứu cách ứng phó của người bệnh nghiện rượu với những khó khăn trong cuộc sống” có ý nghĩa to lớn trong việc định hướng trị liệu tâm lý cho người bệnh nghiện rượu, góp phần bổ sung kiến thức trong hệ thống lý luận về cách ứng phó tâm lý.

II. Vấn Đề Thách Thức Khó Khăn Của Người Nghiện Rượu

Nghiện rượu tạo ra một loạt các vấn đề và thách thức cho NBNR. Những khó khăn này không chỉ giới hạn ở vấn đề sức khỏe mà còn lan rộng sang các lĩnh vực khác của cuộc sống như tài chính, công việc và các mối quan hệ. Khó khăn về sức khỏe bao gồm các bệnh lý liên quan đến gan, tim mạch và hệ thần kinh. Về mặt tài chính, NBNR thường gặp khó khăn trong việc duy trì công việc và quản lý tiền bạc, dẫn đến tình trạng nợ nần và nghèo đói. Các mối quan hệ với gia đình và bạn bè thường bị ảnh hưởng nghiêm trọng do hành vi không kiểm soát và thiếu trách nhiệm. Những thách thức này có thể dẫn đến stress, cô đơn, mặc cảm và tự ti ở NBNR, khiến họ khó có thể vượt qua được nghiện rượu và xây dựng một cuộc sống tốt đẹp hơn.

2.1. Ảnh hưởng của nghiện rượu đến sức khỏe thể chất và tinh thần

Nghiện rượu gây ra nhiều bệnh lý nguy hiểm, bao gồm xơ gan, viêm gan, bệnh tim mạch, rối loạn tâm thần và suy giảm trí nhớ. Ngoài ra, NBNR thường gặp các vấn đề về tinh thần như trầm cảm, lo âu và rối loạn giấc ngủ. Việc sử dụng rượu để giải tỏa stress và các cảm xúc tiêu cực có thể dẫn đến vòng luẩn quẩn, khiến tình trạng nghiện rượu ngày càng trở nên nghiêm trọng hơn.

2.2. Tác động tiêu cực đến các mối quan hệ gia đình xã hội và công việc

Hành vi nghiện rượu thường gây ra mâu thuẫn và căng thẳng trong gia đình. NBNR có thể trở nên hung hăng, bạo lực hoặc bỏ bê gia đình, dẫn đến sự đổ vỡ trong các mối quan hệ. Trong công việc, NBNR thường gặp khó khăn trong việc duy trì sự tập trung và hiệu suất làm việc, dẫn đến mất việc hoặc giảm thu nhập. Sự kỳ thị và xa lánh từ xã hội cũng khiến NBNR cảm thấy cô đơn và bị cô lập.

2.3. Khó khăn tài chính và các vấn đề pháp lý liên quan đến nghiện rượu

Việc chi tiêu quá nhiều tiền cho rượu có thể dẫn đến khó khăn tài chính nghiêm trọng cho NBNR và gia đình họ. Ngoài ra, NBNR có nguy cơ cao gặp các vấn đề pháp lý như lái xe khi say rượu, gây rối trật tự công cộng hoặc thậm chí phạm tội nghiêm trọng hơn. Các khoản phạt, chi phí luật sư và bồi thường thiệt hại có thể khiến tình hình tài chính của NBNR trở nên tồi tệ hơn.

III. Các Phương Pháp Ứng Phó Tích Cực Cho Người Nghiện Rượu

Việc ứng phó hiệu quả với những khó khăn là yếu tố then chốt trong quá trình hồi phục của NBNR. Các phương pháp ứng phó tích cực bao gồm tìm kiếm sự hỗ trợ từ gia đình, bạn bè và các nhóm hỗ trợ, học cách quản lý stress và các cảm xúc tiêu cực, xây dựng mục tiêu và ý chí để thay đổi, và tham gia vào các hoạt động lành mạnh để tăng cường sức khỏe tinh thần và thể chất. Điều trị cai rượu và các liệu pháp tâm lý cũng đóng vai trò quan trọng trong việc giúp NBNR vượt qua nghiện rượu và xây dựng một cuộc sống mới.

3.1. Tìm kiếm sự hỗ trợ từ gia đình bạn bè và các nhóm hỗ trợ

Sự hỗ trợ từ gia đình và bạn bè có thể tạo ra sự khác biệt lớn trong quá trình hồi phục của NBNR. Các nhóm hỗ trợ, như Hội Những Người Nghiện Rượu Vô Danh (AA), cung cấp một môi trường an toàn và khuyến khích để NBNR chia sẻ kinh nghiệm, học hỏi từ nhau và nhận được sự hỗ trợ tinh thần từ những người có cùng hoàn cảnh.

3.2. Quản lý stress và cảm xúc tiêu cực bằng các kỹ thuật hiệu quả

Học cách quản lý stress và các cảm xúc tiêu cực là rất quan trọng để ngăn ngừa tái nghiện. Các kỹ thuật như thiền, yoga, tập thể dục và viết nhật ký có thể giúp NBNR giải tỏa stress và cải thiện tâm trạng. Liệu pháp nhận thức hành vi (CBT) có thể giúp NBNR nhận diện và thay đổi những suy nghĩ và hành vi tiêu cực liên quan đến nghiện rượu.

3.3. Xây dựng mục tiêu và ý chí để duy trì sự thay đổi lâu dài

Việc thiết lập mục tiêu rõ ràng và có thể đạt được có thể giúp NBNR duy trì sự động lực và ý chí để tiếp tục cai rượu. Các mục tiêu có thể liên quan đến sức khỏe, công việc, mối quan hệ hoặc sở thích cá nhân. Việc kỷ niệm những thành công nhỏ trên đường hồi phục có thể giúp NBNR củng cố niềm tin vào khả năng thay đổi của mình.

IV. Giải Pháp Thay Đổi Can Thiệp Tâm Lý cho Người Nghiện Rượu

Can thiệp tâm lý đóng vai trò quan trọng trong việc giúp NBNR thay đổi hành vi và suy nghĩ liên quan đến rượu. Các liệu pháp như liệu pháp nhận thức hành vi (CBT), liệu pháp động lực (MET) và liệu pháp gia đình có thể giúp NBNR nhận diện và thay đổi những yếu tố thúc đẩy nghiện rượu, cải thiện kỹ năng ứng phó với stress và các cảm xúc tiêu cực, và xây dựng các mối quan hệ lành mạnh hơn. Các chương trình điều trị toàn diện, kết hợp can thiệp tâm lý với điều trị y tế và hỗ trợ xã hội, có thể mang lại kết quả hồi phục tốt nhất cho NBNR.

4.1. Liệu pháp nhận thức hành vi CBT và liệu pháp động lực MET

Liệu pháp nhận thức hành vi (CBT) giúp NBNR nhận diện và thay đổi những suy nghĩ và hành vi tiêu cực liên quan đến nghiện rượu. Liệu pháp động lực (MET) giúp NBNR khám phá và củng cố động lực để thay đổi hành vi uống rượu của họ. Cả hai liệu pháp này đều tập trung vào việc giúp NBNR phát triển các kỹ năng ứng phó hiệu quả với stress và các cảm xúc tiêu cực.

4.2. Liệu pháp gia đình và vai trò của gia đình trong quá trình hồi phục

Liệu pháp gia đình giúp giải quyết những mâu thuẫn và cải thiện giao tiếp trong gia đình. Nó cũng giúp các thành viên gia đình hiểu rõ hơn về nghiện rượu và cách hỗ trợ NBNR trong quá trình hồi phục. Sự hỗ trợ từ gia đình là một yếu tố quan trọng trong việc giúp NBNR duy trì sự thay đổi lâu dài.

4.3. Kết hợp can thiệp tâm lý với điều trị y tế và hỗ trợ xã hội

Các chương trình điều trị toàn diện kết hợp can thiệp tâm lý với điều trị y tế và hỗ trợ xã hội có thể mang lại kết quả hồi phục tốt nhất cho NBNR. Điều trị y tế có thể bao gồm sử dụng thuốc để giảm triệu chứng cai rượu và ngăn ngừa tái nghiện. Hỗ trợ xã hội có thể bao gồm cung cấp nhà ở, việc làm và các dịch vụ tư vấn pháp lý.

V. Ứng Dụng Thực Tiễn Kết Quả Nghiên Cứu Trường Hợp Nghiên Cứu

Nghiên cứu thực tiễn cho thấy NBNR thường sử dụng các cách ứng phó tập trung vào cảm xúc và thụ động, thay vì các cách ứng phó chủ động và tích cực. Các yếu tố như tuổi tác, trình độ học vấn, nghề nghiệp và các mối quan hệ xã hội có ảnh hưởng đến cách ứng phó của NBNR. Nghiên cứu trường hợp cho thấy những NBNR có sự hỗ trợ mạnh mẽ từ gia đình và tham gia vào các chương trình điều trị toàn diện có khả năng hồi phục cao hơn. Theo như nghiên cứu của Nguyễn Thị Hương chỉ ra ba cách ứng phó với những khó khăn trong cuộc sống của người bệnh nghiện rượu đó là: ứng phó tập trung vào cảm xúc, ứng phó tập trung vào suy nghĩ, ứng phó tập trung vào hành động.

5.1. Phân tích các cách ứng phó phổ biến của người bệnh nghiện rượu

Các cách ứng phó phổ biến của NBNR bao gồm sử dụng rượu để giải tỏa stress và các cảm xúc tiêu cực, tránh né các vấn đề và khó khăn, và đổ lỗi cho người khác về những rắc rối của mình. Những cách ứng phó này thường không hiệu quả và có thể làm trầm trọng thêm tình trạng nghiện rượu.

5.2. Ảnh hưởng của các yếu tố cá nhân và xã hội đến cách ứng phó

Tuổi tác, trình độ học vấn, nghề nghiệp, tình trạng hôn nhân và các mối quan hệ xã hội có ảnh hưởng đến cách ứng phó của NBNR. Những NBNR có sự hỗ trợ mạnh mẽ từ gia đình và bạn bè thường có khả năng ứng phó hiệu quả hơn với những khó khăn trong cuộc sống.

5.3. Nghiên cứu trường hợp về quá trình hồi phục của người nghiện rượu

Nghiên cứu trường hợp cho thấy những NBNR tham gia vào các chương trình điều trị toàn diện, kết hợp can thiệp tâm lý với điều trị y tế và hỗ trợ xã hội, có khả năng hồi phục cao hơn. Sự hỗ trợ từ gia đình và sự cam kết thay đổi bản thân cũng là những yếu tố quan trọng trong quá trình hồi phục.

VI. Kết Luận Tương Lai Hướng Nghiên Cứu Ứng Phó Nghiện Rượu

Nghiên cứu về cách ứng phó của NBNR với những khó khăn trong cuộc sống là một lĩnh vực quan trọng và cần thiết để phát triển các biện pháp can thiệp hiệu quả. Trong tương lai, cần có thêm nhiều nghiên cứu để khám phá các yếu tố ảnh hưởng đến cách ứng phó của NBNR, đánh giá hiệu quả của các chương trình can thiệp khác nhau, và phát triển các phương pháp điều trị cá nhân hóa phù hợp với nhu cầu của từng người. Đồng thời cần quan tâm đến việc tăng cường nhận thức của cộng đồng về nghiện rượu và giảm thiểu sự kỳ thị đối với NBNR để tạo điều kiện thuận lợi cho quá trình hồi phục của họ.

6.1. Tổng kết các phát hiện chính về cách ứng phó của người nghiện rượu

NBNR thường sử dụng các cách ứng phó tập trung vào cảm xúc và thụ động, thay vì các cách ứng phó chủ động và tích cực. Các yếu tố cá nhân và xã hội có ảnh hưởng đến cách ứng phó của NBNR. Sự hỗ trợ từ gia đình và việc tham gia vào các chương trình điều trị toàn diện là những yếu tố quan trọng trong quá trình hồi phục.

6.2. Hướng nghiên cứu trong tương lai về ứng phó với nghiện rượu

Cần có thêm nhiều nghiên cứu để khám phá các yếu tố ảnh hưởng đến cách ứng phó của NBNR, đánh giá hiệu quả của các chương trình can thiệp khác nhau, và phát triển các phương pháp điều trị cá nhân hóa phù hợp với nhu cầu của từng người. Cần nghiên cứu sự ảnh hưởng của các yếu tố tâm lý đến cách ứng phó của người bệnh, đặc biệt là các yếu tố liên quan đến stress, cô đơn, mặc cảm và tự ti.

6.3. Tầm quan trọng của việc nâng cao nhận thức cộng đồng về nghiện rượu

Việc tăng cường nhận thức của cộng đồng về nghiện rượu và giảm thiểu sự kỳ thị đối với NBNR là rất quan trọng để tạo điều kiện thuận lợi cho quá trình hồi phục của họ. Cần có các chiến dịch truyền thông để giáo dục cộng đồng về các dấu hiệu và triệu chứng của nghiện rượu, các nguy cơ và hậu quả của nghiện rượu, và các phương pháp điều trị hiệu quả.