Tổng quan nghiên cứu

Công tác an toàn vệ sinh lao động (ATVSLĐ) luôn là vấn đề trọng yếu nhằm bảo vệ sức khỏe và tính mạng người lao động, đồng thời giảm thiểu tai nạn lao động (TNLĐ) và bệnh nghề nghiệp (BNN). Tại Việt Nam, mặc dù hệ thống văn bản pháp luật về ATVSLĐ đã được hoàn thiện, việc triển khai thực tế vẫn còn nhiều khó khăn như sự chồng chéo trong quy định, thiếu hụt nhân lực chuyên môn và nhận thức hạn chế của người lao động. Công ty TNHH một thành viên Thuốc lá Bắc Sơn, với hơn 50 năm phát triển và sản lượng đạt khoảng 96 triệu bao thuốc lá năm 2019, là một trong những doanh nghiệp sản xuất thuốc lá lớn tại Bắc Ninh. Tuy nhiên, môi trường sản xuất thuốc lá đặc thù với nhiều yếu tố nguy hiểm như tiếp xúc nicotin, bụi thuốc lá, tiếng ồn và tư thế lao động gò bó đã đặt ra thách thức lớn cho công tác quản lý ATVSLĐ tại đây.

Mục tiêu nghiên cứu là đánh giá thực trạng công tác ATVSLĐ tại Công ty Thuốc lá Bắc Sơn, chỉ ra những tồn tại, hạn chế và đề xuất áp dụng tiêu chuẩn quốc tế ISO 45001 vào hệ thống quản lý ATVSLĐ nhằm nâng cao hiệu quả công tác này. Nghiên cứu tập trung trong giai đoạn từ năm 2017 đến 2019, với phạm vi tại trụ sở công ty ở phường Đáp Cầu, TP Bắc Ninh. Việc áp dụng tiêu chuẩn ISO 45001 được kỳ vọng sẽ giúp công ty giảm thiểu rủi ro, nâng cao ý thức an toàn cho người lao động, đồng thời cải thiện uy tín và năng lực cạnh tranh trên thị trường trong nước và quốc tế.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên ba hệ thống quản lý ATVSLĐ tiêu biểu:

  • Hệ thống quản lý an toàn vệ sinh lao động theo ILO-OSH 2001: Được xây dựng dựa trên các công ước quốc tế của Tổ chức Lao động Quốc tế, hệ thống này vận hành theo chu trình “Chính sách - Tổ chức - Lập kế hoạch và Thực hiện - Đánh giá - Cải tiến” nhằm bảo vệ người lao động khỏi tai nạn và bệnh tật nghề nghiệp.

  • Tiêu chuẩn OHSAS 18001:2007: Là khuôn khổ quản lý an toàn sức khỏe nghề nghiệp, tập trung kiểm soát rủi ro và cải tiến liên tục hiệu quả công tác ATVSLĐ. Hệ thống gồm 5 thành phần chính: thiết lập chính sách, hoạch định, thực hiện và điều hành, kiểm tra và hành động khắc phục, xem xét của lãnh đạo.

  • Tiêu chuẩn ISO 45001:2018: Tiêu chuẩn quốc tế mới nhất thay thế OHSAS 18001, áp dụng mô hình PDCA (Hoạch định - Thực hiện - Kiểm tra - Hành động) nhằm chủ động cải thiện hiệu suất OH&S, giảm thiểu thương tích và bệnh tật nghề nghiệp. ISO 45001 tương thích cao với các tiêu chuẩn ISO khác như ISO 9001 và ISO 14001, thuận lợi cho việc tích hợp hệ thống quản lý.

Ba khái niệm chính được sử dụng trong nghiên cứu gồm: quản lý rủi ro, sự tham gia của người lao động, và cải tiến liên tục trong hệ thống ATVSLĐ.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng kết hợp các phương pháp sau:

  • Nghiên cứu tài liệu, hồi cứu: Thu thập và phân tích các văn bản pháp luật, tiêu chuẩn quốc tế, tài liệu kỹ thuật và báo cáo liên quan đến công tác ATVSLĐ trong nước và quốc tế từ năm 2017 đến 2019.

  • Phân tích số liệu thực tế: Sử dụng dữ liệu quan trắc môi trường lao động, báo cáo tai nạn lao động, và các khảo sát nội bộ tại Công ty Thuốc lá Bắc Sơn.

  • Điều tra xã hội học: Tiến hành khảo sát 100 người lao động bằng phiếu câu hỏi đóng nhằm đánh giá mức độ hiểu biết về quy trình làm việc an toàn, trang bị phương tiện bảo vệ cá nhân và nhận thức về ATVSLĐ.

  • Phân tích SWOT: Đánh giá các thuận lợi, khó khăn, cơ hội và thách thức trong việc áp dụng tiêu chuẩn ISO 45001 tại công ty.

Cỡ mẫu khảo sát là 100 người lao động, được chọn ngẫu nhiên từ các phân xưởng sản xuất. Phương pháp phân tích dữ liệu bao gồm thống kê mô tả, so sánh tỷ lệ phần trăm và phân tích định tính nhằm đưa ra đánh giá toàn diện về thực trạng và đề xuất giải pháp phù hợp.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Thực trạng môi trường lao động: Qua kết quả quan trắc môi trường từ năm 2017 đến 2019, có khoảng 8-20 mẫu không đạt tiêu chuẩn về ánh sáng và tiếng ồn trong tổng số 183-237 mẫu kiểm tra hàng năm. Tiếng ồn không đạt tập trung chủ yếu tại phân xưởng cuốn điếu, đóng bao với 8/14 mẫu năm 2019 không đạt. Mùi hôi từ quá trình sản xuất thuốc lá vẫn chưa được xử lý triệt để, ảnh hưởng đến sức khỏe người lao động.

  2. Cơ cấu lao động và trình độ chuyên môn: Công ty có khoảng 324 lao động, trong đó gần 70% là nam, độ tuổi trung bình từ 36-40 tuổi. Lao động chủ yếu là công nhân được đào tạo tại công ty chiếm khoảng 58-59%, lao động có trình độ cao đẳng và đại học chiếm khoảng 16-17%. Sự trẻ hóa lao động được chú trọng nhằm đáp ứng yêu cầu sức khỏe trong môi trường độc hại.

  3. Công tác quản lý ATVSLĐ hiện tại: Công ty có bộ máy quản lý gồm cán bộ chuyên trách và 30 an toàn viên kiêm nhiệm tại các phân xưởng. Kinh phí cho công tác bảo hộ lao động năm 2019 là khoảng 801 triệu đồng, tuy nhiên chi phí cho kỹ thuật vệ sinh lao động và phòng chống yếu tố có hại chưa đáp ứng đủ yêu cầu. Khoảng 60% người lao động nắm rõ quy trình làm việc an toàn, còn lại 40% chưa hiểu hoặc chỉ biết một phần.

  4. Khả năng áp dụng tiêu chuẩn ISO 45001: Công ty có nhiều thuận lợi như sự quan tâm của lãnh đạo, cơ cấu tổ chức rõ ràng, nguồn nhân lực có trình độ. Tuy nhiên, khó khăn gồm thiếu cán bộ chuyên môn về ATVSLĐ, nhận thức chưa đồng đều của người lao động, và chi phí đầu tư cho công tác kỹ thuật còn hạn chế. Việc áp dụng ISO 45001 dự kiến sẽ giúp giảm thiểu rủi ro, nâng cao hiệu quả quản lý và cải thiện môi trường làm việc.

Thảo luận kết quả

Kết quả quan trắc môi trường cho thấy các yếu tố vật lý như ánh sáng và tiếng ồn chưa được kiểm soát triệt để, tương tự với các nghiên cứu trong ngành sản xuất công nghiệp nặng. Việc thiếu nút tai chống ồn cho công nhân tại các khu vực có tiếng ồn cao là một điểm yếu cần khắc phục. Cơ cấu lao động trẻ hóa và trình độ chuyên môn tương đối cao là điều kiện thuận lợi để triển khai các chương trình đào tạo nâng cao nhận thức về ATVSLĐ.

Công tác quản lý hiện tại còn phụ thuộc nhiều vào kinh nghiệm cá nhân và chưa có hệ thống quản lý đồng bộ theo tiêu chuẩn quốc tế. So với các doanh nghiệp áp dụng ISO 45001 trong ngành sản xuất, công ty có thể cải thiện đáng kể hiệu quả công tác ATVSLĐ, giảm thiểu tai nạn và bệnh nghề nghiệp. Việc đầu tư kinh phí cho kỹ thuật vệ sinh lao động và phòng chống yếu tố có hại cần được tăng cường để phù hợp với môi trường sản xuất đặc thù.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ tỷ lệ mẫu đạt và không đạt tiêu chuẩn môi trường theo năm, bảng phân bố trình độ lao động và biểu đồ đánh giá mức độ hiểu biết quy trình an toàn của người lao động nhằm minh họa rõ nét thực trạng và tiến trình cải thiện.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Xây dựng và triển khai hệ thống quản lý ATVSLĐ theo tiêu chuẩn ISO 45001: Thiết lập chính sách, quy trình và hướng dẫn cụ thể phù hợp với đặc thù sản xuất thuốc lá. Mục tiêu giảm tỷ lệ tai nạn lao động và bệnh nghề nghiệp ít nhất 20% trong giai đoạn 2021-2025. Chủ thể thực hiện là Ban lãnh đạo công ty phối hợp với phòng kỹ thuật và an toàn.

  2. Tăng cường đào tạo, nâng cao nhận thức người lao động: Tổ chức các khóa huấn luyện định kỳ về quy trình làm việc an toàn, sử dụng phương tiện bảo vệ cá nhân và phòng chống rủi ro. Mục tiêu đạt 90% lao động nắm vững quy trình an toàn trong vòng 2 năm. Phòng nhân sự và an toàn chịu trách nhiệm triển khai.

  3. Đầu tư cải thiện điều kiện làm việc và trang thiết bị bảo hộ: Mua sắm bổ sung nút tai chống ồn, cải thiện hệ thống chiếu sáng và thông gió tại các phân xưởng. Mục tiêu nâng cao tỷ lệ mẫu môi trường đạt chuẩn lên trên 95% trong 3 năm tới. Phòng kỹ thuật và tài chính phối hợp thực hiện.

  4. Tăng cường công tác kiểm tra, giám sát và đánh giá hiệu quả: Thiết lập hệ thống giám sát liên tục, đánh giá định kỳ và báo cáo kết quả công tác ATVSLĐ. Mục tiêu phát hiện và xử lý kịp thời các nguy cơ mất an toàn, giảm thiểu sự cố. Hội đồng ATVSLĐ và an toàn viên chịu trách nhiệm thực hiện.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Lãnh đạo doanh nghiệp sản xuất: Nhận diện các yếu tố rủi ro và áp dụng hệ thống quản lý ATVSLĐ theo tiêu chuẩn quốc tế để nâng cao hiệu quả sản xuất và bảo vệ người lao động.

  2. Chuyên gia và cán bộ quản lý ATVSLĐ: Tham khảo các phương pháp đánh giá thực trạng, xây dựng hệ thống quản lý và đề xuất giải pháp phù hợp với đặc thù ngành sản xuất thuốc lá.

  3. Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành quản lý an toàn lao động: Học hỏi cách tiếp cận nghiên cứu thực tiễn, phân tích số liệu và áp dụng tiêu chuẩn ISO 45001 trong môi trường sản xuất cụ thể.

  4. Cơ quan quản lý nhà nước về lao động và an toàn vệ sinh lao động: Tham khảo mô hình áp dụng tiêu chuẩn quốc tế tại doanh nghiệp trong nước, từ đó xây dựng chính sách hỗ trợ và hướng dẫn triển khai.

Câu hỏi thường gặp

  1. ISO 45001 là gì và có lợi ích gì cho doanh nghiệp?
    ISO 45001 là tiêu chuẩn quốc tế về hệ thống quản lý sức khỏe và an toàn lao động, giúp doanh nghiệp chủ động phòng ngừa tai nạn và bệnh nghề nghiệp, nâng cao hiệu quả công tác ATVSLĐ, giảm chi phí do sự cố và cải thiện uy tín trên thị trường.

  2. Tại sao công ty Thuốc lá Bắc Sơn cần áp dụng ISO 45001?
    Do môi trường sản xuất thuốc lá có nhiều yếu tố nguy hiểm như nicotin, bụi và tiếng ồn, áp dụng ISO 45001 giúp công ty xây dựng hệ thống quản lý đồng bộ, giảm thiểu rủi ro và nâng cao sức khỏe người lao động.

  3. Phương pháp nghiên cứu nào được sử dụng trong luận văn?
    Luận văn sử dụng phương pháp nghiên cứu tài liệu, phân tích số liệu thực tế, điều tra xã hội học với cỡ mẫu 100 người lao động và phân tích SWOT để đánh giá khả năng áp dụng tiêu chuẩn ISO 45001.

  4. Những khó khăn khi áp dụng ISO 45001 tại công ty là gì?
    Khó khăn gồm thiếu cán bộ chuyên môn về ATVSLĐ, nhận thức chưa đồng đều của người lao động, chi phí đầu tư cho kỹ thuật vệ sinh lao động còn hạn chế và sự thay đổi trong quy trình làm việc.

  5. Làm thế nào để nâng cao nhận thức của người lao động về ATVSLĐ?
    Tổ chức các khóa đào tạo, huấn luyện định kỳ, tuyên truyền thường xuyên và xây dựng văn hóa an toàn trong doanh nghiệp giúp người lao động hiểu rõ và tuân thủ các quy định về an toàn lao động.

Kết luận

  • Đánh giá thực trạng công tác ATVSLĐ tại Công ty Thuốc lá Bắc Sơn cho thấy còn nhiều tồn tại về môi trường làm việc và nhận thức người lao động.
  • Áp dụng tiêu chuẩn ISO 45001 được đề xuất nhằm xây dựng hệ thống quản lý ATVSLĐ đồng bộ, giảm thiểu rủi ro và nâng cao hiệu quả công tác.
  • Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp tài liệu, phân tích số liệu và khảo sát xã hội học với cỡ mẫu 100 người lao động.
  • Các giải pháp đề xuất tập trung vào xây dựng hệ thống quản lý, đào tạo nâng cao nhận thức, cải thiện điều kiện làm việc và tăng cường kiểm tra giám sát.
  • Giai đoạn triển khai đề xuất từ năm 2021 đến 2025, nhằm đảm bảo sự chuyển đổi hiệu quả và bền vững trong công tác ATVSLĐ tại công ty.

Để nâng cao hiệu quả công tác an toàn vệ sinh lao động, các doanh nghiệp nên chủ động nghiên cứu và áp dụng tiêu chuẩn ISO 45001, đồng thời phối hợp chặt chẽ với các cơ quan quản lý nhà nước và chuyên gia trong lĩnh vực.