Tổng quan nghiên cứu

Ngành vận tải đường thủy đóng vai trò quan trọng trong nền kinh tế Việt Nam với mạng lưới sông ngòi dày đặc, tổng chiều dài trên 41.900 km và hơn 6.800 bến thủy nội địa. Trong 9 tháng năm 2021, vận tải hàng hóa đường thủy đạt khoảng 237 triệu tấn, chiếm 19,8% thị phần vận chuyển hàng hóa toàn ngành, thể hiện vị trí chủ chốt của dịch vụ này trong chuỗi logistics quốc gia. Tuy nhiên, chi phí vận tải đường thủy tại Việt Nam vẫn nằm trong nhóm cao nhất khu vực, ảnh hưởng trực tiếp đến sức cạnh tranh của hàng hóa xuất khẩu.

Trước bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế sâu rộng, đặc biệt sau khi Việt Nam gia nhập WTO, các doanh nghiệp vận tải đường thủy phải đối mặt với áp lực cạnh tranh gay gắt từ cả trong nước và quốc tế. Tổng Công ty Vận tải Thủy Petrolimex (PG Tanker) là một trong những doanh nghiệp hàng đầu trong lĩnh vực này, với đội tàu chở dầu lớn nhất Việt Nam và kinh nghiệm hơn 40 năm. Tuy nhiên, doanh nghiệp cũng gặp nhiều thách thức về công nghệ, nguồn nhân lực và quản trị.

Mục tiêu nghiên cứu là phân tích năng lực cạnh tranh dịch vụ vận tải đường thủy của PG Tanker giai đoạn 2019-2021, xác định điểm mạnh, điểm yếu và nguyên nhân, từ đó đề xuất các giải pháp nâng cao năng lực cạnh tranh đến năm 2025. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào hoạt động vận tải hàng hóa đường thủy nội địa và quốc tế của PG Tanker, so sánh với các đối thủ cạnh tranh trong nước như Tổng công ty Cổ phần Vận tải Dầu khí và Công ty Cổ phần Vận tải Biển Việt Nam. Nghiên cứu có ý nghĩa thiết thực trong việc nâng cao hiệu quả kinh doanh, mở rộng thị trường và tăng lợi nhuận cho doanh nghiệp trong bối cảnh cạnh tranh ngày càng khốc liệt.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết về năng lực cạnh tranh và mô hình 5 áp lực cạnh tranh của Michael E. Porter để phân tích môi trường cạnh tranh ngành vận tải đường thủy. Năng lực cạnh tranh được hiểu là khả năng khai thác, huy động và sử dụng hiệu quả các nguồn lực nhằm tạo ra lợi thế cạnh tranh bền vững trên thị trường. Các khái niệm chính bao gồm:

  • Năng lực cạnh tranh dịch vụ vận tải đường thủy: Khả năng tạo ra năng suất và chất lượng dịch vụ vượt trội so với đối thủ, chiếm lĩnh thị phần và tạo ra lợi nhuận cao.
  • Thị phần và thị trường: Thị phần phản ánh vị thế cạnh tranh của doanh nghiệp trên thị trường vận tải hàng hóa đường thủy.
  • Các yếu tố cấu thành năng lực cạnh tranh: Bao gồm nguồn nhân lực, năng lực tài chính, trình độ công nghệ, chất lượng dịch vụ, tổ chức quản lý và chiến lược marketing.
  • Mô hình 5 áp lực cạnh tranh: Phân tích các áp lực từ đối thủ cạnh tranh hiện tại, khách hàng, nhà cung cấp, đối thủ tiềm ẩn và sản phẩm thay thế.

Ngoài ra, luận văn sử dụng các công cụ đánh giá như ma trận đánh giá các yếu tố bên trong (IFE), ma trận đánh giá các yếu tố bên ngoài (EFE) và ma trận hình ảnh cạnh tranh (CPM) để tổng hợp và phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến năng lực cạnh tranh của PG Tanker.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng kết hợp phương pháp thu thập dữ liệu sơ cấp và thứ cấp. Dữ liệu thứ cấp được thu thập từ các báo cáo tài chính, hồ sơ hoạt động của PG Tanker và các doanh nghiệp cạnh tranh, các tài liệu pháp luật và báo cáo ngành. Dữ liệu sơ cấp được thu thập qua khảo sát 50 khách hàng sử dụng dịch vụ vận tải đường thủy của PG Tanker và các đối thủ, cùng với phỏng vấn chuyên gia trong ngành.

Phân tích dữ liệu sử dụng các phương pháp thống kê mô tả, so sánh, tổng hợp và phân tích SWOT. Cỡ mẫu khảo sát 50 khách hàng được chọn theo phương pháp chọn mẫu thuận tiện nhằm đảm bảo tính đại diện cho nhóm khách hàng chính. Thời gian nghiên cứu tập trung vào giai đoạn 2019-2021, với đề xuất giải pháp đến năm 2025.

Quy trình nghiên cứu gồm 5 bước: xây dựng khung lý thuyết, thu thập dữ liệu, khảo sát khách hàng, phân tích thực trạng năng lực cạnh tranh và đề xuất giải pháp nâng cao năng lực cạnh tranh.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Thị phần và kết quả kinh doanh: PG Tanker duy trì thị phần ổn định trong lĩnh vực vận tải xăng dầu đường thủy với doanh thu dịch vụ đạt khoảng 1.500 tỷ đồng năm 2020 và tăng nhẹ trong năm 2021. So với các đối thủ như Tổng công ty Cổ phần Vận tải Dầu khí và Công ty Cổ phần Vận tải Biển Việt Nam, PG Tanker giữ vị trí dẫn đầu về lợi nhuận sau thuế với tỷ lệ tăng trưởng trung bình 5% mỗi năm.

  2. Nguồn nhân lực: Cơ cấu lao động của PG Tanker có khoảng 2.000 cán bộ công nhân viên, trong đó 60% có trình độ đại học trở lên và độ tuổi trung bình là 35. Tuy nhiên, tỷ lệ lao động có kỹ năng chuyên môn cao còn hạn chế, ảnh hưởng đến chất lượng dịch vụ và khả năng đổi mới công nghệ.

  3. Năng lực tài chính và đầu tư: Tổng công ty có vốn điều lệ 1.500 tỷ đồng, năng lực tài chính ổn định với khả năng huy động vốn hiệu quả. Tuy nhiên, đầu tư vào cơ sở vật chất và phương tiện vận tải còn chậm, chưa đáp ứng kịp nhu cầu phát triển và cạnh tranh với các doanh nghiệp trong khu vực.

  4. Ứng dụng công nghệ và quản lý: PG Tanker đã áp dụng công nghệ thông tin hiện đại trong duyệt đơn hàng tự động và quản lý vận tải, nhưng mức độ ứng dụng còn chưa đồng bộ và chưa khai thác tối đa tiềm năng công nghệ mới. Quản lý và xử lý thông tin còn nhiều hạn chế, ảnh hưởng đến hiệu quả hoạt động.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu cho thấy PG Tanker có nền tảng vững chắc về thị phần và tài chính, tạo điều kiện thuận lợi để nâng cao năng lực cạnh tranh. Tuy nhiên, điểm yếu về nguồn nhân lực chất lượng cao và đầu tư công nghệ hạn chế là nguyên nhân chính làm giảm sức cạnh tranh so với các đối thủ trong và ngoài nước.

So sánh với các nghiên cứu ngành vận tải biển Việt Nam, kết quả tương đồng với nhận định về sự cần thiết đổi mới công nghệ và phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao để thích ứng với xu hướng hội nhập quốc tế. Việc ứng dụng mô hình 5 áp lực cạnh tranh giúp làm rõ các áp lực từ đối thủ mới và sản phẩm thay thế, đặc biệt là sự cạnh tranh từ các doanh nghiệp nước ngoài với công nghệ hiện đại và chi phí thấp hơn.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ tăng trưởng doanh thu, bảng phân tích SWOT và ma trận CPM để minh họa điểm mạnh, điểm yếu và vị thế cạnh tranh của PG Tanker so với các đối thủ.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Đẩy mạnh phát triển thị trường và nâng cao hiệu quả marketing

    • Tăng cường quảng bá thương hiệu và mở rộng kênh phân phối nhằm gia tăng thị phần vận tải hàng hóa xuất nhập khẩu.
    • Thời gian thực hiện: 2023-2025.
    • Chủ thể thực hiện: Ban Marketing và Ban Giám đốc PG Tanker.

  2. Tăng cường đầu tư cơ sở vật chất và phương tiện vận tải

    • Mua sắm tàu mới, hiện đại hóa đội tàu hiện có để nâng cao năng lực chuyên chở và giảm chi phí vận hành.
    • Thời gian thực hiện: 2023-2025.
    • Chủ thể thực hiện: Ban Đầu tư và Ban Tài chính.

  3. Phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao và tạo môi trường làm việc gắn bó

    • Đào tạo nâng cao trình độ chuyên môn, kỹ năng công nghệ cho cán bộ công nhân viên.
    • Xây dựng chính sách đãi ngộ, giữ chân nhân tài.
    • Thời gian thực hiện: 2023-2024.
    • Chủ thể thực hiện: Phòng Nhân sự và Ban Lãnh đạo.

  4. Nâng cao năng lực quản trị tài chính và ứng dụng công nghệ thông tin

    • Cải tiến hệ thống quản lý tài chính, tối ưu hóa chi phí và tăng hiệu quả sử dụng vốn.
    • Ứng dụng công nghệ số trong quản lý vận tải, xử lý thông tin và dịch vụ khách hàng.
    • Thời gian thực hiện: 2023-2025.
    • Chủ thể thực hiện: Ban Tài chính và Ban Công nghệ Thông tin.

  5. Tăng cường hợp tác với Tập đoàn Xăng dầu Việt Nam và các đối tác chiến lược

    • Đề xuất chính sách hỗ trợ từ Tập đoàn để phát triển đội tàu và mở rộng thị trường.
    • Thời gian thực hiện: 2023-2025.
    • Chủ thể thực hiện: Ban Giám đốc và Ban Quan hệ Đối ngoại.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Ban lãnh đạo và quản lý Tổng Công ty Vận tải Thủy Petrolimex

    • Hỗ trợ xây dựng chiến lược phát triển, nâng cao năng lực cạnh tranh và quản trị doanh nghiệp hiệu quả.

  2. Các doanh nghiệp vận tải đường thủy trong nước

    • Tham khảo mô hình đánh giá năng lực cạnh tranh và các giải pháp nâng cao hiệu quả kinh doanh.

  3. Nhà nghiên cứu và sinh viên chuyên ngành Quản trị Kinh doanh, Logistics và Vận tải

    • Cung cấp cơ sở lý thuyết, phương pháp nghiên cứu và dữ liệu thực tiễn ngành vận tải đường thủy Việt Nam.

  4. Cơ quan quản lý nhà nước và các tổ chức chính sách

    • Làm cơ sở tham khảo để xây dựng chính sách phát triển ngành vận tải đường thủy, hỗ trợ doanh nghiệp nâng cao năng lực cạnh tranh.

Câu hỏi thường gặp

  1. Năng lực cạnh tranh dịch vụ vận tải đường thủy là gì?
    Năng lực cạnh tranh dịch vụ vận tải đường thủy là khả năng của doanh nghiệp trong việc khai thác và sử dụng hiệu quả các nguồn lực để cung cấp dịch vụ vận tải có chất lượng cao, chiếm lĩnh thị phần và tạo ra lợi nhuận bền vững trên thị trường.

  2. Tại sao năng lực cạnh tranh của PG Tanker cần được nâng cao?
    Mặc dù PG Tanker có vị thế dẫn đầu, nhưng chi phí vận tải cao, hạn chế về công nghệ và nguồn nhân lực chất lượng cao làm giảm sức cạnh tranh so với các đối thủ trong và ngoài nước, đặc biệt trong bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế.

  3. Phương pháp nào được sử dụng để đánh giá năng lực cạnh tranh trong nghiên cứu?
    Nghiên cứu sử dụng các ma trận đánh giá yếu tố bên trong (IFE), bên ngoài (EFE) và ma trận hình ảnh cạnh tranh (CPM), kết hợp phân tích SWOT và mô hình 5 áp lực cạnh tranh của Porter để đánh giá toàn diện năng lực cạnh tranh.

  4. Các giải pháp chính để nâng cao năng lực cạnh tranh của PG Tanker là gì?
    Bao gồm phát triển thị trường và marketing, đầu tư cơ sở vật chất và phương tiện, phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao, nâng cao quản trị tài chính và ứng dụng công nghệ thông tin, cùng tăng cường hợp tác với Tập đoàn Xăng dầu Việt Nam.

  5. Làm thế nào để doanh nghiệp vận tải đường thủy thích ứng với áp lực cạnh tranh từ các đối thủ mới và sản phẩm thay thế?
    Doanh nghiệp cần liên tục đổi mới công nghệ, nâng cao chất lượng dịch vụ, đa dạng hóa sản phẩm, đồng thời xây dựng chiến lược marketing hiệu quả và phát triển nguồn nhân lực để giữ vững và mở rộng thị phần.

Kết luận

  • Năng lực cạnh tranh dịch vụ vận tải đường thủy của Tổng Công ty Vận tải Thủy Petrolimex có nền tảng vững chắc nhưng còn tồn tại hạn chế về công nghệ, nguồn nhân lực và đầu tư cơ sở vật chất.
  • Thị phần và lợi nhuận của PG Tanker duy trì ổn định trong giai đoạn 2019-2021, tạo điều kiện thuận lợi cho phát triển bền vững.
  • Các yếu tố bên ngoài như áp lực cạnh tranh, chính sách pháp luật và xu hướng công nghệ tác động mạnh đến năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp.
  • Đề xuất các giải pháp trọng tâm gồm phát triển thị trường, đầu tư phương tiện, nâng cao nguồn nhân lực và quản trị tài chính nhằm nâng cao năng lực cạnh tranh đến năm 2025.
  • Nghiên cứu cung cấp cơ sở khoa học và thực tiễn cho lãnh đạo doanh nghiệp, nhà quản lý và các bên liên quan trong ngành vận tải đường thủy để định hướng phát triển hiệu quả.

Hành động tiếp theo: Ban lãnh đạo PG Tanker cần triển khai các giải pháp đề xuất, đồng thời tiếp tục theo dõi, đánh giá năng lực cạnh tranh định kỳ để điều chỉnh chiến lược phù hợp. Các nhà nghiên cứu và sinh viên có thể sử dụng luận văn làm tài liệu tham khảo cho các nghiên cứu tiếp theo trong lĩnh vực vận tải và quản trị kinh doanh.