Phát triển năng lực nghiên cứu khoa học cho học sinh lớp 11 trong dạy học hóa học

• Tác giả: Nguyễn Thị Phương Thảo
• Người hướng dẫn: TS. Phạm Thị Ngọc Hoa
• Trường học: Trường Đại Học Sư Phạm Thành Phố Hồ Chí Minh
• Chuyên ngành: Hóa học
• Đề tài: Nâng Cao Năng Lực Nghiên Cứu Khoa Học Cho Học Sinh Lớp 11 Trong Dạy Học Hóa Học
• Loại tài liệu: luận văn thạc sĩ
• Năm xuất bản: 2019
• Địa điểm: Thành Phố Hồ Chí Minh

• LỜI CAM ĐOAN
• LỜI CẢM ƠN
• 1. MỞ ĐẦU
• 1.1. CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA ĐỀ TÀI
• 1.1.1. Lịch sử vấn đề nghiên cứu
• 1.1.1.1. Trên thế giới
• 1.1.1.2. Ở Việt Nam
• 1.1.2. Mục đích nghiên cứu
• 1.1.3. Nhiệm vụ của đề tài
• 1.1.4. Đối tượng và khách thể nghiên cứu
• 1.1.5. Phạm vi nghiên cứu
• 1.1.6. Giả thuyết khoa học
• 1.1.7. Phương pháp nghiên cứu
• 1.1.7.1. Các phương pháp nghiên cứu lý luận
• 1.1.7.2. Các phương pháp nghiên cứu thực tiễn
• 1.1.7.3. Các phương pháp toán học
• 1.1.8. Những đóng góp mới của đề tài nghiên cứu
• 1.1.9. Tiểu kết chương 1
• 2. CHƯƠNG 2: CÁC BIỆN PHÁP PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC NGHIÊN CỨU KHOA HỌC CHO HỌC SINH TRONG DẠY HỌC HÓA HỌC LỚP 11 THPT
• 2.1. Sơ lược về chương trình hóa học Hữu cơ lớp 11 THPT và những điều cần lưu ý nhằm phát triển NL NCKH cho HS
• 2.2. Biện pháp 1: Tăng cường dạy học theo phương pháp nghiên cứu
• 2.2.1. Nguyên tắc đề xuất biện pháp tăng cường dạy học theo phương pháp nghiên cứu
• 2.2.2. Thiết kế một số giáo án dạy học theo phương pháp nghiên cứu
• 2.3. Biện pháp 2: Hướng dẫn giải bài tập theo phương pháp Thử - sai
• 2.3.1. Cơ sở khoa học của việc giải bài tập theo phương pháp Thử - sai
• 2.3.2. Một số bài tập giải theo phương pháp “Thử - Sai”
• 2.4. Biện pháp 3: Giao cho học sinh các nhiệm vụ học tập, bài tập nghiên cứu nhỏ
• 2.4.1. Cơ sở khoa học của việc giao các nhiệm vụ học tập, bài tập nghiên cứu nhỏ
• 2.4.2. Nội dung của việc giao các bài tập nghiên cứu nhỏ
• 2.5. Xây dựng công cụ đánh giá năng lực nghiên cứu khoa học
• 2.5.1. Thiết kế thang đo và các công cụ đánh giá năng lực nghiên cứu khoa học của học sinh
• 2.5.2. Nguyên tắc và quy trình thiết kế thang đo năng lực nghiên cứu khoa học
• 2.6. Bài kiểm tra 15 phút trước thực nghiệm
• 2.7. Bài kiểm tra 15 phút sau thực nghiệm
• 2.8. Tiểu kết chương 2
• 3. THỰC NGHIỆM SƯ PHẠM
• 3.1. Mục đích thực nghiệm
• 3.2. Nhiệm vụ thực nghiệm
• 3.3. Tiến trình thực nghiệm sư phạm
• 3.3.1. Xác định lớp thực nghiệm – đối chứng
• 3.3.2. Danh sách các lớp thực nghiệm – đối chứng và giáo viên dạy các bài thực nghiệm
• 3.3.3. Tiến hành thực nghiệm sư phạm
• 3.3.3.1. Chuẩn bị nội dung thực nghiệm
• 3.3.3.2. Tiến hành thực nghiệm sư phạm và thu thập kết quả
• 3.4. Phân tích kết quả thực nghiệm sư phạm
• 3.4.1. Phân tích kết quả điểm thi HKII của các cặp TN – ĐC sau thực nghiệm
• 3.4.2. Phân tích kết quả về điểm số và so sánh NL NCKH của HS trong bài kiểm tra 15 phút sau TN
• 3.4.3. Phân tích năng lực nghiên cứu khoa học qua các bài tập nghiên cứu nhỏ
• 3.4.4. Ý kiến của giáo viên và học sinh sau thực nghiệm sư phạm
• 3.5. Tiểu kết chương 3
• 4. KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ
• TÀI LIỆU THAM KHẢO
• PHỤ LỤC

I. Giới thiệu về năng lực nghiên cứu khoa học

Năng lực nghiên cứu khoa học (năng lực nghiên cứu) là khả năng của học sinh trong việc thực hiện các hoạt động nghiên cứu, từ việc đặt ra câu hỏi, thu thập dữ liệu, phân tích và tổng hợp thông tin đến việc trình bày kết quả. Đối với học sinh lớp 11, việc phát triển năng lực này không chỉ giúp các em hiểu sâu hơn về môn học mà còn trang bị cho các em những kỹ năng cần thiết cho tương lai. Việc dạy học hóa học cần chú trọng đến việc phát triển năng lực nghiên cứu khoa học, giúp học sinh không chỉ tiếp thu kiến thức mà còn biết cách áp dụng kiến thức vào thực tiễn. Theo Nghị quyết số 29-NQ/TW, giáo dục cần chuyển từ việc chỉ trang bị kiến thức sang phát triển toàn diện năng lực và phẩm chất người học. Điều này đặc biệt quan trọng trong bối cảnh hiện nay, khi mà việc phát triển tư duy độc lập và khả năng làm việc nhóm là rất cần thiết.

1.1. Khái niệm và vai trò của năng lực nghiên cứu khoa học

Năng lực nghiên cứu khoa học được định nghĩa là khả năng thực hiện các hoạt động nghiên cứu một cách có hệ thống và hiệu quả. Đối với học sinh lớp 11, việc phát triển năng lực này không chỉ giúp các em hiểu rõ hơn về các khái niệm hóa học mà còn giúp các em hình thành tư duy phản biện và khả năng giải quyết vấn đề. Năng lực này còn giúp học sinh tự tin hơn trong việc tham gia các cuộc thi nghiên cứu khoa học, từ đó phát huy khả năng sáng tạo và tư duy độc lập. Việc phát triển năng lực nghiên cứu khoa học cũng góp phần nâng cao chất lượng giáo dục, đáp ứng yêu cầu của xã hội hiện đại.

II. Thực trạng năng lực nghiên cứu khoa học của học sinh lớp 11

Thực trạng năng lực nghiên cứu khoa học của học sinh lớp 11 hiện nay cho thấy nhiều em còn thiếu tự tin và kỹ năng cần thiết để thực hiện các hoạt động nghiên cứu. Một số học sinh chưa nắm vững các phương pháp nghiên cứu cơ bản, dẫn đến việc khó khăn trong việc áp dụng kiến thức vào thực tiễn. Theo khảo sát, nhiều học sinh cho biết họ chưa được hướng dẫn đầy đủ về cách thức thực hiện các bài tập nghiên cứu nhỏ, điều này ảnh hưởng đến khả năng phát triển năng lực nghiên cứu của các em. Việc thiếu các hoạt động thực tiễn trong dạy học hóa học cũng là một yếu tố cản trở sự phát triển năng lực nghiên cứu khoa học của học sinh. Do đó, cần có những biện pháp cụ thể để nâng cao năng lực này cho học sinh lớp 11.

2.1. Kết quả khảo sát về năng lực nghiên cứu khoa học

Kết quả khảo sát cho thấy chỉ có một tỷ lệ nhỏ học sinh tự tin vào khả năng nghiên cứu khoa học của mình. Nhiều em cho biết họ cảm thấy khó khăn trong việc tìm kiếm thông tin và phân tích dữ liệu. Điều này cho thấy cần có sự can thiệp từ phía giáo viên để hướng dẫn học sinh cách thức thực hiện các hoạt động nghiên cứu. Việc tổ chức các buổi hội thảo, tọa đàm về nghiên cứu khoa học cũng là một cách hiệu quả để khuyến khích học sinh tham gia và phát triển năng lực nghiên cứu của mình.

III. Các biện pháp phát triển năng lực nghiên cứu khoa học cho học sinh

Để nâng cao năng lực nghiên cứu khoa học cho học sinh lớp 11 trong dạy học hóa học, cần áp dụng một số biện pháp cụ thể. Đầu tiên, giáo viên cần thay đổi phương pháp dạy học, chuyển từ phương pháp truyền thụ kiến thức sang phương pháp nghiên cứu. Việc áp dụng phương pháp dạy học tích cực sẽ giúp học sinh chủ động hơn trong việc tìm kiếm và xử lý thông tin. Thứ hai, cần thiết kế các bài tập nghiên cứu nhỏ, giúp học sinh có cơ hội thực hành và áp dụng kiến thức vào thực tiễn. Cuối cùng, việc đánh giá năng lực nghiên cứu khoa học của học sinh cũng cần được thực hiện một cách khoa học và công bằng, từ đó giúp học sinh nhận thức rõ hơn về khả năng của bản thân.

3.1. Đổi mới phương pháp dạy học

Đổi mới phương pháp dạy học là một trong những yếu tố quan trọng để phát triển năng lực nghiên cứu khoa học cho học sinh. Giáo viên cần áp dụng các phương pháp dạy học tích cực như học tập hợp tác, thảo luận nhóm, và thực hành thí nghiệm. Những phương pháp này không chỉ giúp học sinh tiếp thu kiến thức một cách hiệu quả mà còn khuyến khích các em phát triển tư duy phản biện và khả năng làm việc nhóm. Việc tổ chức các hoạt động ngoại khóa liên quan đến nghiên cứu khoa học cũng là một cách hiệu quả để học sinh có cơ hội thực hành và trải nghiệm thực tế.