Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa và hội nhập quốc tế sâu rộng, giáo dục và đào tạo đóng vai trò then chốt trong phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao. Tỉnh Vĩnh Long, với hệ thống các Trung tâm Giáo dục nghề nghiệp - Giáo dục thường xuyên (GDNN-GDTX), đang đối mặt với thách thức nâng cao chất lượng dạy học môn Toán, đặc biệt theo định hướng phát triển năng lực người học. Theo thống kê từ Phòng Giáo dục chuyên nghiệp - Giáo dục thường xuyên Sở GD&ĐT Vĩnh Long, trong kỳ thi Trung học phổ thông Quốc gia năm học 2015-2016, chỉ khoảng 1.87% học viên đạt điểm trung bình trở lên môn Toán, thấp hơn nhiều so với các môn học khác. Đây là vấn đề nổi bật cần được giải quyết nhằm nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm khảo sát thực trạng quản lý hoạt động dạy học môn Toán theo định hướng phát triển năng lực người học tại các trung tâm GDNN-GDTX tỉnh Vĩnh Long trong giai đoạn 2014-2017, từ đó đề xuất các biện pháp quản lý phù hợp, góp phần nâng cao chất lượng dạy học môn Toán trong giai đoạn 2017-2020. Nghiên cứu tập trung vào các hoạt động quản lý như phân công giảng dạy, lập kế hoạch, đổi mới phương pháp dạy học, kiểm tra đánh giá, bồi dưỡng học viên yếu kém và ứng dụng công nghệ thông tin.

Phạm vi nghiên cứu bao gồm các trung tâm GDNN-GDTX trên địa bàn tỉnh Vĩnh Long, với đối tượng là cán bộ quản lý, giáo viên và học viên tham gia hoạt động dạy học môn Toán cấp Trung học phổ thông. Ý nghĩa nghiên cứu thể hiện qua việc cung cấp cơ sở khoa học và thực tiễn để nâng cao hiệu quả quản lý, từ đó cải thiện chất lượng giáo dục, đồng bộ hóa giáo dục chính quy và giáo dục thường xuyên, góp phần phát triển nguồn nhân lực đáp ứng yêu cầu công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết quản lý giáo dục và dạy học theo định hướng phát triển năng lực người học. Lý thuyết quản lý giáo dục được xây dựng trên cơ sở các quan điểm của các nhà quản lý như Robert Owen, Henri Fayol, và các nhà sư phạm vĩ đại như Jan Amos Komensky, nhấn mạnh vai trò của quản lý trong tổ chức, chỉ đạo và điều khiển hoạt động dạy học nhằm đạt mục tiêu giáo dục.

Lý thuyết dạy học theo định hướng phát triển năng lực người học tập trung vào việc phát triển toàn diện phẩm chất và năng lực của học viên, không chỉ truyền đạt kiến thức mà còn phát huy khả năng vận dụng kiến thức vào thực tiễn. Các khái niệm chính bao gồm:

  • Quản lý hoạt động dạy học: quá trình tổ chức, chỉ đạo giáo viên và học viên thực hiện dạy học theo các yêu cầu nhằm đạt mục tiêu giáo dục.
  • Năng lực người học: khả năng vận dụng kiến thức, kỹ năng, thái độ để giải quyết các vấn đề trong học tập và thực tiễn.
  • Phương pháp dạy học tích cực: tổ chức các hoạt động học tập giúp học viên tự khám phá, phát triển tư duy sáng tạo và kỹ năng giải quyết vấn đề.
  • Kiểm tra đánh giá theo năng lực: đánh giá toàn diện kiến thức, kỹ năng và thái độ của học viên trong quá trình học tập.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng kết hợp các phương pháp lý luận và thực tiễn nhằm đảm bảo tính khoa học và thực tiễn:

  • Phương pháp nghiên cứu lý luận: phân tích, tổng hợp, hệ thống hóa các tài liệu, văn bản pháp luật, công trình nghiên cứu trong và ngoài nước về quản lý giáo dục và dạy học môn Toán theo định hướng phát triển năng lực.
  • Phương pháp nghiên cứu thực tiễn: khảo sát thực trạng quản lý hoạt động dạy học môn Toán tại các trung tâm GDNN-GDTX tỉnh Vĩnh Long thông qua phỏng vấn, điều tra bằng phiếu hỏi với cỡ mẫu khoảng vài trăm cán bộ quản lý, giáo viên và học viên.
  • Phương pháp xử lý số liệu: sử dụng các kỹ thuật thống kê mô tả và phân tích định lượng để xử lý số liệu khảo sát, đánh giá mức độ nhận thức, thực hiện và hiệu quả quản lý hoạt động dạy học.

Thời gian nghiên cứu tập trung từ năm học 2014-2015 đến 2016-2017, với đề xuất biện pháp áp dụng trong giai đoạn 2017-2020. Nghiên cứu chú trọng vào các yếu tố quản lý như phân công giảng dạy, lập kế hoạch, đổi mới phương pháp, kiểm tra đánh giá, bồi dưỡng học viên yếu kém và ứng dụng công nghệ thông tin.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Thực trạng đội ngũ giáo viên và chất lượng dạy học môn Toán: Đội ngũ giáo viên Toán tại các trung tâm GDNN-GDTX tỉnh Vĩnh Long có trình độ chuyên môn chưa đồng đều, với khoảng 30-40% giáo viên chưa được bồi dưỡng đầy đủ về phương pháp dạy học theo định hướng phát triển năng lực. Chất lượng dạy học môn Toán còn thấp, thể hiện qua tỷ lệ học viên đạt điểm trung bình trở lên trong các kỳ thi chỉ chiếm khoảng 1.87% (năm học 2015-2016).

  2. Nhận thức và thực hiện dạy học theo định hướng phát triển năng lực: Khoảng 60% giáo viên nhận thức đúng về mục tiêu và phương pháp dạy học theo định hướng phát triển năng lực, tuy nhiên chỉ khoảng 45% thực hiện đổi mới phương pháp dạy học một cách hiệu quả trong thực tế giảng dạy.

  3. Quản lý hoạt động dạy học môn Toán: Công tác quản lý như phân công giảng dạy, lập kế hoạch, kiểm tra đánh giá và bồi dưỡng học viên yếu kém còn nhiều hạn chế. Chỉ khoảng 50% cán bộ quản lý thực hiện nghiêm túc việc kiểm tra, giám sát hoạt động dạy học môn Toán. Việc ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý và giảng dạy mới đạt khoảng 35%.

  4. Hoạt động học tập của học viên: Học viên tại các trung tâm còn thiếu động cơ học tập tích cực, với tỷ lệ học viên chủ động trong học tập chỉ khoảng 40%. Việc tự học và tham gia các hoạt động ngoại khóa môn Toán còn hạn chế, ảnh hưởng đến hiệu quả phát triển năng lực.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của những hạn chế trên xuất phát từ trình độ chuyên môn và nhận thức của đội ngũ giáo viên, cũng như năng lực quản lý của cán bộ quản lý tại các trung tâm GDNN-GDTX. So với các nghiên cứu trong nước và quốc tế, kết quả này tương đồng với thực trạng chung của giáo dục thường xuyên, nơi mà việc đổi mới phương pháp dạy học và quản lý còn chậm so với giáo dục chính quy.

Việc quản lý chưa chặt chẽ, thiếu sự phối hợp hiệu quả giữa các bộ phận trong trung tâm, cũng như hạn chế trong ứng dụng công nghệ thông tin đã làm giảm hiệu quả quản lý hoạt động dạy học. Bên cạnh đó, động cơ học tập của học viên chưa được xây dựng và duy trì tốt, dẫn đến kết quả học tập môn Toán thấp.

Dữ liệu có thể được trình bày qua các biểu đồ cột thể hiện tỷ lệ giáo viên được bồi dưỡng, tỷ lệ học viên đạt điểm trung bình trở lên, mức độ ứng dụng CNTT trong giảng dạy và quản lý, cũng như biểu đồ tròn phân bố nhận thức và thực hiện đổi mới phương pháp dạy học của giáo viên.

Những kết quả này nhấn mạnh sự cần thiết của việc nâng cao năng lực quản lý, đổi mới phương pháp dạy học và tăng cường ứng dụng công nghệ thông tin nhằm phát triển năng lực người học, phù hợp với định hướng đổi mới giáo dục của Bộ Giáo dục và Đào tạo.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Nâng cao nhận thức và năng lực quản lý cho cán bộ quản lý và giáo viên
    Tổ chức các khóa đào tạo, bồi dưỡng chuyên sâu về quản lý hoạt động dạy học và phương pháp dạy học theo định hướng phát triển năng lực cho cán bộ quản lý và giáo viên. Mục tiêu đạt 80% cán bộ quản lý và giáo viên được đào tạo trong vòng 1 năm, do Sở GD&ĐT phối hợp với các trường đại học sư phạm thực hiện.

  2. Đổi mới phương pháp dạy học và kiểm tra đánh giá
    Khuyến khích giáo viên áp dụng các phương pháp dạy học tích cực, giải quyết vấn đề, học tập hợp tác và sử dụng công nghệ thông tin trong giảng dạy. Đồng thời, đổi mới hình thức kiểm tra, đánh giá theo hướng đánh giá năng lực toàn diện. Thực hiện trong 2 năm với sự hỗ trợ kỹ thuật từ các chuyên gia giáo dục.

  3. Tăng cường công tác bồi dưỡng, phụ đạo học viên yếu kém và ôn tập cho học viên lớp 12
    Xây dựng kế hoạch bồi dưỡng, phụ đạo có hệ thống, tổ chức các lớp học nhóm, phân công giáo viên có kinh nghiệm phụ trách. Mục tiêu giảm tỷ lệ học viên yếu kém môn Toán xuống dưới 20% trong vòng 2 năm, do các trung tâm GDNN-GDTX chủ trì.

  4. Ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý và dạy học
    Đầu tư trang thiết bị dạy học hiện đại, phần mềm hỗ trợ giảng dạy và quản lý điểm số, tổ chức tập huấn sử dụng hiệu quả CNTT cho giáo viên và cán bộ quản lý. Mục tiêu đạt 70% giáo viên sử dụng CNTT trong giảng dạy và quản lý trong 3 năm tới, do Sở GD&ĐT và các trung tâm phối hợp thực hiện.

  5. Tăng cường phối hợp giữa gia đình, nhà trường và các lực lượng xã hội trong quản lý hoạt động học tập của học viên
    Xây dựng cơ chế phối hợp chặt chẽ giữa giáo viên chủ nhiệm, giáo viên bộ môn và gia đình học viên nhằm nâng cao động cơ học tập và hỗ trợ học viên trong quá trình học tập. Thực hiện ngay và duy trì liên tục, do các trung tâm GDNN-GDTX và giáo viên chủ nhiệm đảm nhiệm.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý giáo dục tại các trung tâm GDNN-GDTX
    Giúp nâng cao năng lực quản lý hoạt động dạy học môn Toán, từ đó cải thiện chất lượng giáo dục và đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục hiện nay.

  2. Giáo viên môn Toán tại các trung tâm GDNN-GDTX
    Cung cấp kiến thức về phương pháp dạy học theo định hướng phát triển năng lực, kỹ năng đổi mới phương pháp giảng dạy và kiểm tra đánh giá hiệu quả.

  3. Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành Quản lý giáo dục, Giáo dục học
    Là tài liệu tham khảo quý giá về quản lý hoạt động dạy học trong giáo dục thường xuyên, đặc biệt trong bối cảnh đổi mới chương trình giáo dục phổ thông.

  4. Các cơ quan quản lý giáo dục cấp tỉnh và sở giáo dục
    Hỗ trợ xây dựng chính sách, kế hoạch phát triển giáo dục nghề nghiệp và giáo dục thường xuyên, nâng cao chất lượng dạy học môn Toán theo định hướng phát triển năng lực.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao cần đổi mới phương pháp dạy học môn Toán theo định hướng phát triển năng lực?
    Đổi mới giúp học viên không chỉ tiếp thu kiến thức mà còn phát triển kỹ năng tư duy, giải quyết vấn đề và vận dụng kiến thức vào thực tiễn, phù hợp với yêu cầu đổi mới giáo dục và thị trường lao động hiện nay.

  2. Các yếu tố nào ảnh hưởng đến hiệu quả quản lý hoạt động dạy học môn Toán tại các trung tâm GDNN-GDTX?
    Bao gồm trình độ chuyên môn và nhận thức của cán bộ quản lý, năng lực và thái độ của giáo viên, sự phối hợp giữa các bộ phận, điều kiện cơ sở vật chất và ứng dụng công nghệ thông tin.

  3. Làm thế nào để nâng cao động cơ học tập của học viên trong môn Toán?
    Thông qua xây dựng môi trường học tập thân thiện, tổ chức các hoạt động ngoại khóa, phối hợp với gia đình và giáo viên chủ nhiệm để tạo động lực, khen thưởng kịp thời và hướng dẫn phương pháp học tập hiệu quả.

  4. Phương pháp kiểm tra đánh giá nào phù hợp với dạy học theo định hướng phát triển năng lực?
    Phương pháp đánh giá đa dạng, kết hợp đánh giá thường xuyên và định kỳ, tập trung vào đánh giá năng lực vận dụng kiến thức, kỹ năng giải quyết vấn đề, tự đánh giá và đánh giá lẫn nhau của học viên.

  5. Ứng dụng công nghệ thông tin có vai trò như thế nào trong quản lý và dạy học môn Toán?
    CNTT giúp nâng cao hiệu quả quản lý điểm số, kế hoạch dạy học, hỗ trợ giáo viên thiết kế bài giảng sinh động, tạo điều kiện học tập linh hoạt và tăng cường tương tác giữa giáo viên và học viên.

Kết luận

  • Quản lý hoạt động dạy học môn Toán theo định hướng phát triển năng lực người học tại các trung tâm GDNN-GDTX tỉnh Vĩnh Long còn nhiều hạn chế, đặc biệt về năng lực quản lý, đổi mới phương pháp dạy học và ứng dụng công nghệ thông tin.
  • Chất lượng dạy học môn Toán thấp, tỷ lệ học viên đạt điểm trung bình trở lên chỉ khoảng 1.87% trong kỳ thi THPT Quốc gia năm 2015-2016, phản ánh thực trạng cần cải thiện.
  • Nghiên cứu đã đề xuất các biện pháp thiết thực như nâng cao năng lực quản lý, đổi mới phương pháp dạy học, bồi dưỡng học viên yếu kém và ứng dụng CNTT nhằm nâng cao chất lượng dạy học.
  • Các biện pháp đề xuất có tính khả thi và cần được triển khai đồng bộ trong giai đoạn 2017-2020 để đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục và phát triển nguồn nhân lực.
  • Kêu gọi các cấp quản lý, giáo viên và các bên liên quan tích cực phối hợp thực hiện các giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả quản lý và chất lượng dạy học môn Toán, góp phần phát triển giáo dục tỉnh Vĩnh Long và cả nước.

Hành động tiếp theo: Các trung tâm GDNN-GDTX và Sở GD&ĐT tỉnh Vĩnh Long cần xây dựng kế hoạch triển khai các biện pháp đề xuất, tổ chức đào tạo bồi dưỡng, đồng thời tăng cường kiểm tra, giám sát để đảm bảo hiệu quả thực hiện.