Trả Hồ Sơ Điều Tra Bổ Sung Trong Xét Xử Hình Sự Tại Tỉnh Bình Định

Hiện nay, pháp luật tố tụng hình sự Việt Nam chưa có định nghĩa chính thức về trả hồ sơ để điều tra bổ sung. Điều 280 BLTTHS năm 2015 chỉ quy định căn cứ trả hồ sơ để điều tra bổ sung của Thẩm phán; TTLT số 02/2017 hướng dẫn các căn cứ trả hồ sơ để điều tra bổ sung quy định tại Điều 280 và khoản 3 Điều 298 BLTTHS năm 2015 khi Thẩm phán chủ tọa phiên tòa quyết định trong giai đoạn chuẩn bị xét xử, Hội đồng xét xử quyết định trong giai đoạn xét xử tại phiên tòa. Theo tác giả: “Trả hồ sơ để điều tra bổ sung là hoạt động tố tụng để cơ quan tiến hành tố tụng có thẩm quyền khắc phục, bổ sung làm rõ thêm những chứng cứ quan trọng còn thiếu, hoặc phát hiện có vi phạm thủ tục tố tụng, nhằm giải quyết vụ án khách quan, đúng pháp luật, đảm bảo để không bỏ lọt tội phạm và không làm oan người vô tội”.

Theo quy định của BLTTHS năm 2015, thẩm quyền trả hồ sơ điều tra bổ sung thuộc về các cơ quan khác nhau tùy theo giai đoạn tố tụng. Trong giai đoạn truy tố, thẩm quyền này thuộc về Viện kiểm sát theo Điều 245 BLTTHS. Trong giai đoạn chuẩn bị xét xử, Thẩm phán chủ tọa phiên tòa có thẩm quyền theo Điều 280 BLTTHS. Cuối cùng, trong giai đoạn xét xử tại phiên tòa, Hội đồng xét xử là cơ quan có thẩm quyền quyết định việc trả hồ sơ.

Viện kiểm sát, với vai trò thực hành quyền công tố và kiểm sát điều tra, có thể tự mình thực hiện các hoạt động điều tra để bổ sung chứng cứ hoặc trả hồ sơ điều tra bổ sung. Tòa án cũng có các phương án khác nhau để xử lý khi việc điều tra chưa đầy đủ: Trả hồ sơ nếu có căn cứ luật định, yêu cầu Viện kiểm sát bổ sung chứng cứ mà không cần trả hồ sơ, hoặc tự mình xác minh, thu thập chứng cứ trong trường hợp thiếu các chứng cứ không phải là quan trọng, việc thu thập đơn giản.

Số liệu thống kê từ năm 2016 đến năm 2020 cho thấy một lượng đáng kể các vụ án tại TAND tỉnh Bình Định đã bị trả hồ sơ để điều tra bổ sung. Điều này cho thấy sự cần thiết phải xem xét kỹ lưỡng quy trình điều tra, truy tố và xét xử để giảm thiểu tình trạng này. Cần phân tích sâu hơn về nguyên nhân dẫn đến việc trả hồ sơ để có giải pháp khắc phục hiệu quả.

Thống kê số vụ án TAND tỉnh Bình Định trả hồ sơ, Viện kiểm sát chấp nhận, không chấp nhận điều tra bổ sung năm 2016 đến năm 2020 cho thấy sự khác biệt trong quan điểm giữa Tòa án và Viện kiểm sát về tính đầy đủ của chứng cứ và tính hợp lệ của thủ tục tố tụng. Việc phân tích tỷ lệ này giúp đánh giá hiệu quả của việc trả hồ sơ và xác định các vấn đề cần cải thiện trong phối hợp giữa các cơ quan tố tụng.

Thống kê số vụ án Thẩm phán – Chủ tọa phiên tòa và Hội đồng xét xử trả hồ sơ để điều tra bổ sung từ năm 2016 đến năm 2020 cho thấy vai trò của từng chủ thể trong việc phát hiện các thiếu sót và vi phạm trong quá trình tố tụng. Việc so sánh số liệu này giúp đánh giá năng lực và trách nhiệm của từng chủ thể trong việc đảm bảo tính khách quan và đúng pháp luật của vụ án.

Một trong những nguyên nhân chính dẫn đến trả hồ sơ là do thiếu những chứng cứ dùng để chứng minh một trong những vấn đề quy định tại Điều 85 của BLTTHS mà không thể bổ sung tại phiên tòa được. Điều này cho thấy sự cần thiết phải nâng cao chất lượng công tác điều tra, thu thập chứng cứ ngay từ giai đoạn đầu của quá trình tố tụng.

Có căn cứ cho rằng ngoài hành vi mà Viện kiểm sát đã truy tố, bị can còn thực hiện hành vi khác mà BLHS quy định là tội phạm cũng là một lý do để trả hồ sơ. Điều này đòi hỏi các cơ quan tố tụng phải xem xét toàn diện các tình tiết của vụ án để đảm bảo không bỏ lọt tội phạm.

Việc khởi tố, điều tra, truy tố vi phạm nghiêm trọng về thủ tục tố tụng cũng là một nguyên nhân quan trọng dẫn đến trả hồ sơ. Điều này cho thấy sự cần thiết phải tuân thủ chặt chẽ các quy định của pháp luật tố tụng trong suốt quá trình giải quyết vụ án.

Cần tăng cường công tác đào tạo, bồi dưỡng nghiệp vụ cho cán bộ điều tra, kiểm sát viên, thẩm phán để nâng cao trình độ chuyên môn, kỹ năng nghiệp vụ và ý thức trách nhiệm trong công tác. Các chương trình đào tạo cần tập trung vào các quy định mới của pháp luật tố tụng, kỹ năng thu thập, đánh giá chứng cứ và kỹ năng giải quyết các vụ án phức tạp.

Cần tăng cường phối hợp giữa các cơ quan điều tra, Viện kiểm sát và Tòa án trong quá trình giải quyết vụ án. Các cơ quan cần chủ động trao đổi thông tin, phối hợp giải quyết các khó khăn, vướng mắc và thống nhất quan điểm về các vấn đề pháp lý. Cần có cơ chế để giải quyết các tranh chấp về thẩm quyền và quan điểm giữa các cơ quan.

Cần đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin vào quá trình giải quyết vụ án, từ việc thu thập, lưu trữ, quản lý chứng cứ đến việc xét xử trực tuyến. Việc ứng dụng công nghệ thông tin sẽ giúp nâng cao tính minh bạch, hiệu quả và tiết kiệm chi phí trong quá trình tố tụng.

Cần xây dựng quy trình xem xét hồ sơ vụ án hình sự chi tiết, khoa học, đảm bảo tất cả các chứng cứ và tình tiết của vụ án được xem xét một cách toàn diện và khách quan. Quy trình này cần quy định rõ trách nhiệm của từng cán bộ, thẩm phán trong việc xem xét hồ sơ và phát hiện các thiếu sót, vi phạm.

Cần áp dụng các phương pháp đánh giá chứng cứ khách quan, toàn diện, dựa trên các quy định của pháp luật và các nguyên tắc suy đoán vô tội. Việc đánh giá chứng cứ cần dựa trên cơ sở khoa học, logic và kinh nghiệm thực tiễn.

Cần xây dựng các biện pháp phối hợp hiệu quả với cơ quan điều tra, Viện kiểm sát trong quá trình giải quyết vụ án. Các biện pháp này cần đảm bảo thông tin được trao đổi kịp thời, chính xác và các vấn đề pháp lý được giải quyết một cách thống nhất.

Việc trả hồ sơ đúng quy định pháp luật là một yếu tố quan trọng để đảm bảo tính công bằng trong xét xử. Việc này giúp khắc phục các thiếu sót, vi phạm trong quá trình điều tra, truy tố và đảm bảo vụ án được giải quyết một cách khách quan, toàn diện.

Việc nâng cao chất lượng trả hồ sơ là một phần trong cam kết cải cách tư pháp, hướng đến việc xây dựng một nền tư pháp công bằng, minh bạch và hiệu quả. Cần tiếp tục đổi mới và hoàn thiện các quy định của pháp luật tố tụng để đáp ứng yêu cầu của thực tiễn.

Cần có sự hợp tác chặt chẽ giữa các cơ quan tố tụng, các tổ chức xã hội và người dân để xây dựng một nền tư pháp vững mạnh tại tỉnh Bình Định. Việc này đòi hỏi sự nỗ lực của tất cả các bên liên quan để đảm bảo pháp luật được thực thi một cách nghiêm minh và công bằng.