Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh hội nhập quốc tế và phát triển kinh tế tri thức, việc nâng cao chất lượng giảng dạy ngoại ngữ, đặc biệt là môn Anh văn chuyên ngành Kinh tế, trở thành yêu cầu cấp thiết tại các cơ sở đào tạo nghề và cao đẳng. Tại Trường Cao đẳng nghề An Giang, môn Anh văn chuyên ngành Kinh tế đóng vai trò quan trọng trong việc trang bị kiến thức chuyên môn và kỹ năng ngôn ngữ cho sinh viên, góp phần nâng cao năng lực cạnh tranh trên thị trường lao động. Tuy nhiên, thực trạng cho thấy sinh viên còn hạn chế về vốn từ vựng, kiến thức ngữ pháp yếu, thái độ học tập chưa tích cực và sự hợp tác với giáo viên còn thấp. Bên cạnh đó, phương pháp giảng dạy truyền thống chủ yếu là thuyết trình, chưa khai thác hiệu quả các phương pháp tích cực hóa người học.

Mục tiêu nghiên cứu là đề xuất các giải pháp đổi mới phương pháp dạy học theo hướng tích cực hóa người học nhằm nâng cao chất lượng giảng dạy môn Anh văn chuyên ngành Kinh tế tại Trường Cao đẳng nghề An Giang. Nghiên cứu tập trung vào hệ cao đẳng, thực hiện trong giai đoạn từ năm 2011 đến 2012, với đối tượng là sinh viên, giáo viên và cán bộ quản lý của trường. Ý nghĩa nghiên cứu thể hiện qua việc cải thiện kỹ năng ngôn ngữ, nâng cao thái độ tích cực và sự chủ động trong học tập của sinh viên, từ đó góp phần nâng cao chất lượng đào tạo và đáp ứng yêu cầu phát triển kinh tế xã hội.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên ba lý thuyết tâm lý học học tập chính: thuyết hành vi, thuyết nhận thức và thuyết cấu trúc. Thuyết hành vi nhấn mạnh việc học là kết quả của các kích thích-phản ứng, trong đó giáo viên đóng vai trò điều chỉnh hành vi học sinh thông qua khen thưởng và giám sát. Thuyết nhận thức tập trung vào quá trình xử lý thông tin bên trong, nhấn mạnh vai trò của tư duy, phân tích và hệ thống hóa kiến thức. Thuyết cấu trúc cho rằng kiến thức được xây dựng chủ quan qua sự tương tác giữa người học và đối tượng học tập, khuyến khích học tập tích cực, tự điều chỉnh và hợp tác nhóm.

Các khái niệm chính bao gồm:

  • Hoạt động học: quá trình tự giác, tích cực chiếm lĩnh kiến thức dưới sự điều khiển của giáo viên.
  • Chất lượng dạy học: mức độ đạt được mục tiêu đào tạo, thể hiện qua kiến thức, kỹ năng, thái độ và năng lực thực tiễn của người học.
  • Tích cực hóa người học: tác động làm cho người học trở nên năng động, chủ động và sáng tạo hơn trong quá trình học tập.
  • Phương pháp dạy học tích cực: các phương pháp tổ chức hoạt động học tập nhằm phát huy tính chủ động, sáng tạo của người học, như học theo nhóm, học giải quyết vấn đề, học dự án, bản đồ tư duy, đóng vai.
  • Anh văn chuyên ngành Kinh tế: môn học cung cấp kiến thức và thuật ngữ chuyên ngành kinh tế bằng tiếng Anh, giúp sinh viên nâng cao khả năng đọc hiểu, giao tiếp và vận dụng trong lĩnh vực kinh tế.

Phương pháp nghiên cứu

Nguồn dữ liệu chính gồm: khảo sát thực trạng dạy học môn Anh văn chuyên ngành Kinh tế tại Trường Cao đẳng nghề An Giang thông qua bảng hỏi, phỏng vấn giáo viên, sinh viên và cán bộ quản lý; quan sát hoạt động dạy học; khảo sát ý kiến chuyên gia về tính khả thi của các giải pháp đề xuất; thực nghiệm sư phạm hai giải pháp đổi mới phương pháp dạy học.

Cỡ mẫu khảo sát gồm khoảng 50 sinh viên lớp cao đẳng Kinh tế C-KDN11.1 và 10 giáo viên dạy môn Anh văn chuyên ngành. Phương pháp chọn mẫu là chọn mẫu thuận tiện và mẫu toàn bộ lớp học để đảm bảo tính đại diện. Phương pháp phân tích dữ liệu sử dụng thống kê mô tả, phân tích tần suất, trung bình và độ lệch chuẩn để đánh giá thái độ, kỹ năng và hiệu quả học tập. Thời gian nghiên cứu kéo dài từ tháng 1/2011 đến tháng 10/2012, bao gồm giai đoạn khảo sát, đề xuất giải pháp, thực nghiệm và đánh giá kết quả.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Thực trạng vốn từ vựng và ngữ pháp của sinh viên còn hạn chế: Khoảng 70% sinh viên được khảo sát có vốn từ vựng tiếng Anh chuyên ngành kinh tế yếu, 65% kiến thức ngữ pháp chưa vững chắc, ảnh hưởng đến khả năng đọc hiểu và giao tiếp.
  2. Thái độ học tập và sự hợp tác chưa cao: Chỉ khoảng 40% sinh viên thể hiện thái độ tích cực và chủ động trong học tập, 35% hợp tác hiệu quả với giáo viên và bạn bè trong các hoạt động nhóm.
  3. Phương pháp giảng dạy truyền thống chiếm ưu thế: 80% giáo viên chủ yếu sử dụng phương pháp thuyết trình, ít áp dụng các phương pháp tích cực như học nhóm, giải quyết vấn đề hay bản đồ tư duy.
  4. Kết quả thực nghiệm hai giải pháp đổi mới: Sau thực nghiệm sử dụng phương pháp hoạt động theo nhóm và kỹ thuật bản đồ tư duy, tỷ lệ sinh viên đạt kết quả học tập khá và giỏi tăng từ 30% lên 55%, sinh viên tích cực, chủ động và hợp tác trong học tập tăng lên 60%.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của thực trạng hạn chế về vốn từ vựng và ngữ pháp là do phương pháp dạy học truyền thống, thiếu sự tương tác và thực hành ngôn ngữ trong môi trường học tập. Thái độ học tập chưa tích cực phản ánh sự thiếu hứng thú và động lực do phương pháp giảng dạy chưa phù hợp với đặc điểm tâm lý và nhu cầu của sinh viên. Kết quả thực nghiệm cho thấy việc áp dụng các phương pháp tích cực hóa người học như hoạt động nhóm và bản đồ tư duy giúp tăng cường sự tương tác, phát huy tính chủ động và sáng tạo của sinh viên, từ đó nâng cao hiệu quả học tập.

So sánh với các nghiên cứu trong nước và quốc tế, kết quả này phù hợp với xu hướng đổi mới phương pháp dạy học lấy người học làm trung tâm, nhấn mạnh vai trò của hoạt động học tập tích cực trong việc nâng cao kỹ năng ngôn ngữ và thái độ học tập. Việc áp dụng các phương pháp này tại Trường Cao đẳng nghề An Giang có ý nghĩa thực tiễn lớn, góp phần nâng cao chất lượng đào tạo ngoại ngữ chuyên ngành, đáp ứng yêu cầu phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ thể hiện tỷ lệ sinh viên đạt kết quả học tập theo từng giai đoạn, bảng so sánh mức độ tích cực và hợp tác trong học tập trước và sau thực nghiệm, giúp minh họa rõ nét hiệu quả của các giải pháp đổi mới.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Áp dụng phương pháp hoạt động theo nhóm trong giảng dạy: Tổ chức các hoạt động học tập theo nhóm nhỏ 4-6 sinh viên nhằm tăng cường tương tác, trao đổi và hợp tác, nâng cao kỹ năng giao tiếp và tư duy phản biện. Thời gian triển khai: ngay từ học kỳ tiếp theo; chủ thể thực hiện: giáo viên bộ môn và ban giám hiệu.
  2. Sử dụng kỹ thuật bản đồ tư duy trong dạy học: Áp dụng bản đồ tư duy để hệ thống hóa kiến thức, giúp sinh viên phát triển tư duy logic và khả năng ghi nhớ từ vựng, ngữ pháp chuyên ngành. Thời gian triển khai: trong năm học 2013; chủ thể thực hiện: giáo viên và sinh viên.
  3. Đào tạo nâng cao năng lực sư phạm cho giáo viên: Tổ chức các khóa bồi dưỡng về phương pháp dạy học tích cực, kỹ năng sử dụng công nghệ thông tin và kỹ thuật giảng dạy hiện đại nhằm nâng cao năng lực chuyên môn và phương pháp giảng dạy. Thời gian: 6 tháng đầu năm 2013; chủ thể: nhà trường phối hợp với các trung tâm đào tạo.
  4. Đầu tư trang thiết bị và tài liệu học tập hiện đại: Cải thiện cơ sở vật chất, trang bị phòng học đa phương tiện, tài liệu tham khảo chuyên ngành tiếng Anh để tạo điều kiện thuận lợi cho việc áp dụng các phương pháp dạy học tích cực. Thời gian: kế hoạch 2 năm; chủ thể: ban giám hiệu và các phòng ban liên quan.
  5. Khuyến khích sinh viên tự học và tự đánh giá: Xây dựng hệ thống bài tập, đề tài nghiên cứu nhỏ và các hoạt động tự học có hướng dẫn, đồng thời phát triển kỹ năng tự đánh giá để sinh viên nâng cao ý thức học tập chủ động. Thời gian: triển khai liên tục; chủ thể: giáo viên và sinh viên.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Giáo viên dạy Anh văn chuyên ngành Kinh tế: Nghiên cứu cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn về phương pháp dạy học tích cực, giúp giáo viên đổi mới phương pháp giảng dạy, nâng cao hiệu quả truyền đạt kiến thức và kỹ năng.
  2. Cán bộ quản lý giáo dục tại các trường cao đẳng nghề: Tham khảo để xây dựng chính sách đào tạo, đầu tư cơ sở vật chất và tổ chức các khóa bồi dưỡng nâng cao năng lực giảng dạy.
  3. Sinh viên ngành Giáo dục học và Sư phạm tiếng Anh: Học hỏi các phương pháp dạy học tích cực, kỹ thuật giảng dạy hiện đại, áp dụng vào thực tiễn giảng dạy và nghiên cứu khoa học.
  4. Nhà nghiên cứu giáo dục và phát triển chương trình đào tạo: Tài liệu tham khảo cho các nghiên cứu về đổi mới phương pháp dạy học ngoại ngữ chuyên ngành, phát triển chương trình đào tạo phù hợp với xu hướng hiện đại.

Câu hỏi thường gặp

  1. Phương pháp tích cực hóa người học là gì?
    Phương pháp tích cực hóa người học là cách tổ chức hoạt động học tập nhằm phát huy tính chủ động, sáng tạo và tự lực của người học trong quá trình tiếp thu kiến thức, thay vì chỉ tiếp nhận thụ động. Ví dụ như học theo nhóm, giải quyết vấn đề, bản đồ tư duy.

  2. Tại sao cần đổi mới phương pháp dạy Anh văn chuyên ngành Kinh tế?
    Do phương pháp truyền thống chủ yếu thuyết trình, ít tương tác, sinh viên thiếu hứng thú và kỹ năng thực hành kém. Đổi mới giúp tăng cường sự tham gia, nâng cao kỹ năng ngôn ngữ và thái độ học tập tích cực.

  3. Các giải pháp đổi mới được đề xuất gồm những gì?
    Nghiên cứu đề xuất 5 giải pháp chính: hoạt động theo nhóm, học giải quyết vấn đề, bản đồ tư duy, học dự án và đóng vai, trong đó hai giải pháp đầu tiên đã được thực nghiệm thành công.

  4. Làm thế nào để đánh giá hiệu quả của phương pháp tích cực?
    Có thể đánh giá qua kết quả học tập (tỷ lệ sinh viên đạt khá, giỏi), thái độ học tập tích cực, sự chủ động và hợp tác trong các hoạt động học tập, được đo bằng khảo sát và quan sát thực tế.

  5. Giáo viên cần chuẩn bị gì để áp dụng phương pháp tích cực?
    Giáo viên cần nâng cao năng lực sư phạm, kỹ năng tổ chức hoạt động nhóm, sử dụng công nghệ và kỹ thuật giảng dạy hiện đại, đồng thời chuẩn bị tài liệu và kế hoạch bài giảng phù hợp.

Kết luận

  • Nghiên cứu đã phân tích sâu sắc cơ sở lý luận và thực trạng dạy học môn Anh văn chuyên ngành Kinh tế tại Trường Cao đẳng nghề An Giang, chỉ ra nhiều hạn chế về vốn từ vựng, ngữ pháp và thái độ học tập của sinh viên.
  • Kết quả khảo sát và thực nghiệm cho thấy phương pháp dạy học tích cực hóa người học, đặc biệt là hoạt động theo nhóm và kỹ thuật bản đồ tư duy, giúp nâng cao hiệu quả học tập và thái độ tích cực của sinh viên.
  • Đề xuất 5 giải pháp đổi mới phương pháp dạy học theo hướng tích cực, có tính khả thi cao và phù hợp với điều kiện thực tế của nhà trường.
  • Nghiên cứu góp phần làm phong phú cơ sở lý luận và thực tiễn về đổi mới phương pháp dạy học ngoại ngữ chuyên ngành, hỗ trợ nâng cao chất lượng đào tạo nghề.
  • Các bước tiếp theo cần triển khai đào tạo giáo viên, đầu tư cơ sở vật chất và mở rộng áp dụng các giải pháp đổi mới trong các môn học khác.

Hành động ngay hôm nay để nâng cao chất lượng giảng dạy và học tập môn Anh văn chuyên ngành Kinh tế tại Trường Cao đẳng nghề An Giang, góp phần phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao cho tương lai!