Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh phát triển kinh tế tri thức và công nghiệp hóa hiện đại hóa, nguồn nhân lực chất lượng cao đóng vai trò then chốt trong sự phát triển bền vững của đất nước. Trường Cao đẳng nghề Công nghiệp Hà Nội, với hơn 40 năm xây dựng và phát triển, là một trong những đơn vị đào tạo nghề trọng điểm, cung cấp nguồn nhân lực kỹ thuật cho Thủ đô và cả nước. Tuy nhiên, thực tế cho thấy mức độ cam kết học tập của sinh viên tại trường còn nhiều hạn chế, ảnh hưởng trực tiếp đến chất lượng đào tạo và hiệu quả học tập. Nghiên cứu này tập trung khảo sát mức độ cam kết học tập của 150 sinh viên thuộc 5 ngành đào tạo chính: Kế toán, Cơ khí, Ô tô, Điện và Công nghệ thông tin, trong khoảng thời gian từ tháng 01 đến tháng 08 năm 2017 tại Trường Cao đẳng nghề Công nghiệp Hà Nội.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm làm rõ thực trạng cam kết học tập của sinh viên, phân tích các yếu tố tác động và đề xuất vai trò của công tác xã hội trong việc nâng cao mức độ cam kết học tập, từ đó góp phần nâng cao chất lượng đào tạo nghề. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc cung cấp luận cứ khoa học và thực tiễn để nhà trường xây dựng các chính sách, chương trình hỗ trợ sinh viên, đồng thời giúp sinh viên nhận thức rõ hơn về tầm quan trọng của việc cam kết học tập trong quá trình phát triển nghề nghiệp và cuộc sống tương lai.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu vận dụng hai lý thuyết chính để phân tích mức độ cam kết học tập của sinh viên:

  1. Lý thuyết hệ thống: Nhấn mạnh trường học là một hệ thống tổng thể gồm nhiều bộ phận liên kết chặt chẽ, trong đó các yếu tố đầu vào (tuyển sinh), quá trình học tập và đầu ra (sinh viên tốt nghiệp) tương tác và ảnh hưởng lẫn nhau. Việc duy trì và phát triển hệ thống phụ thuộc vào sự trao đổi năng lượng và thông tin giữa các bộ phận cũng như với môi trường bên ngoài.

  2. Lý thuyết học tập xã hội của Bandura: Tập trung vào vai trò của quan sát, mô hình hóa hành vi và tương tác giữa hành vi, nhận thức và môi trường. Lý thuyết này giải thích cách sinh viên hình thành thái độ và cam kết học tập thông qua sự tương tác với môi trường học tập, thầy cô và bạn bè.

Ba khái niệm chính được sử dụng trong nghiên cứu gồm:

  • Cam kết học tập: Bao gồm ba chiều cạnh nhận thức, hành vi và cảm xúc, thể hiện qua sự hiểu biết về tầm quan trọng của ngành học, mức độ tham gia các hoạt động học tập và cảm xúc yêu thích ngành nghề.
  • Giáo dục nghề nghiệp: Được hiểu theo Luật Giáo dục nghề nghiệp năm 2015, là hệ thống đào tạo trình độ sơ cấp, trung cấp, cao đẳng nhằm đáp ứng nhu cầu nhân lực trực tiếp trong sản xuất và dịch vụ.
  • Công tác xã hội trong giáo dục: Vai trò hỗ trợ, tư vấn, vận động chính sách và kết nối nguồn lực nhằm nâng cao hiệu quả học tập và phát triển sinh viên.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp định lượng và định tính:

  • Phương pháp điều tra bằng bảng hỏi: Thu thập dữ liệu từ 150 sinh viên thuộc 5 ngành đào tạo chính, với tỷ lệ nam chiếm 74,7% và nữ chiếm 25,3%. Bảng hỏi gồm 4 phần: thông tin cá nhân, vấn đề học tập, gia đình và mong muốn đề xuất. Dữ liệu được xử lý bằng phần mềm SPSS 18.0 để phân tích thống kê mô tả và so sánh nhóm.

  • Phương pháp phỏng vấn sâu: Thực hiện 10 cuộc phỏng vấn với đại diện sinh viên, giảng viên và cán bộ quản lý nhằm thu thập thông tin đa chiều, làm rõ nguyên nhân và bối cảnh các hiện tượng liên quan đến cam kết học tập.

  • Phương pháp quan sát: Quan sát trực tiếp hoạt động dạy và học, thái độ sinh viên, cơ sở vật chất và văn hóa ứng xử trong trường nhằm xác nhận và bổ sung thông tin thu thập được.

Thời gian nghiên cứu kéo dài từ tháng 01 đến tháng 08 năm 2017 tại Trường Cao đẳng nghề Công nghiệp Hà Nội, đảm bảo tính đại diện và độ tin cậy của dữ liệu.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Mức độ cam kết nhận thức: Khoảng 92,5% sinh viên đồng ý hoặc hoàn toàn đồng ý rằng ngành học họ chọn có tầm quan trọng và dễ xin việc, thể hiện nhận thức tích cực về giá trị nghề nghiệp. Tuy nhiên, có khoảng 7,5% sinh viên chưa có định hướng rõ ràng hoặc chọn ngành học do yếu tố ngẫu nhiên như tên ngành học hay do không đủ điều kiện vào đại học.

  2. Cam kết hành vi: Trên 80% sinh viên tham gia đầy đủ các buổi học và các hoạt động học tập trên lớp, thể hiện sự nỗ lực và cố gắng trong học tập. Tỷ lệ hoàn thành nghĩa vụ học tập đạt khoảng 75%, tuy nhiên vẫn còn khoảng 15% sinh viên thường xuyên vắng mặt hoặc làm việc riêng trong giờ học.

  3. Cam kết cảm xúc: Tỷ lệ sinh viên yêu thích ngành học của mình chiếm khoảng 70%, trong khi khoảng 20% có ý định bỏ học hoặc thiếu hứng thú với hoạt động học tập. Sự chênh lệch này phản ánh sự đa dạng trong thái độ và động lực học tập của sinh viên.

  4. Yếu tố tác động: Gia đình đóng vai trò quan trọng trong việc định hướng ngành học với hơn 58% sinh viên cho biết được gia đình ảnh hưởng đến quyết định chọn ngành. Môi trường học tập và phương pháp giảng dạy cũng ảnh hưởng đến mức độ cam kết, trong đó sự hỗ trợ từ giảng viên và cơ sở vật chất được đánh giá tích cực nhưng vẫn còn hạn chế về mặt đổi mới phương pháp và trang thiết bị.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu cho thấy mức độ cam kết học tập của sinh viên Trường Cao đẳng nghề Công nghiệp Hà Nội tương đối cao về nhận thức và hành vi, nhưng còn hạn chế về mặt cảm xúc và sự gắn bó lâu dài. Nguyên nhân chủ yếu xuất phát từ đặc thù ngành nghề kỹ thuật với tỷ lệ sinh viên nam chiếm đa số, cùng với áp lực về việc làm và định hướng nghề nghiệp chưa đồng đều.

So sánh với các nghiên cứu trong và ngoài nước, kết quả phù hợp với lý thuyết học tập xã hội khi môi trường và sự hỗ trợ từ gia đình, nhà trường ảnh hưởng tích cực đến động cơ học tập. Tuy nhiên, sự thiếu đổi mới trong phương pháp giảng dạy và cơ sở vật chất hạn chế sự hứng thú và cam kết cảm xúc của sinh viên, điều này cũng được phản ánh trong các nghiên cứu trước đây về giáo dục nghề nghiệp tại Việt Nam.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ phân bố tỷ lệ cam kết theo ba chiều nhận thức, hành vi và cảm xúc, cùng bảng so sánh mức độ cam kết giữa các ngành đào tạo và giới tính, giúp minh họa rõ nét sự khác biệt và điểm cần cải thiện.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường tư vấn và định hướng nghề nghiệp cho sinh viên: Triển khai các chương trình tư vấn nghề nghiệp định kỳ nhằm nâng cao nhận thức và cam kết học tập, đặc biệt cho sinh viên mới nhập học. Thời gian thực hiện trong vòng 6 tháng đầu năm học, do phòng Công tác sinh viên phối hợp với chuyên viên công tác xã hội thực hiện.

  2. Đổi mới phương pháp giảng dạy và nâng cấp cơ sở vật chất: Áp dụng các phương pháp giảng dạy tích cực, tương tác cao, kết hợp thực hành và công nghệ thông tin để tăng sự hứng thú và cam kết cảm xúc của sinh viên. Đầu tư trang thiết bị hiện đại phục vụ đào tạo kỹ thuật. Kế hoạch thực hiện trong 1-2 năm, do Ban Giám hiệu và phòng Đào tạo chủ trì.

  3. Phát huy vai trò công tác xã hội trong trường học: Tăng cường nhân viên xã hội trường học thực hiện tư vấn, hỗ trợ sinh viên về mặt tâm lý, tài chính và xã hội, giúp sinh viên vượt qua khó khăn, nâng cao cam kết học tập. Thời gian triển khai liên tục, phối hợp với các khoa và phòng ban liên quan.

  4. Xây dựng chính sách hỗ trợ tài chính và việc làm cho sinh viên: Mở rộng các chương trình vay vốn học tập, kết nối doanh nghiệp để tạo cơ hội thực tập và việc làm sau tốt nghiệp, từ đó tăng động lực học tập và cam kết của sinh viên. Thực hiện trong vòng 1 năm, do phòng Quan hệ doanh nghiệp và phòng Công tác sinh viên phối hợp.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Ban lãnh đạo và quản lý các trường cao đẳng nghề: Nhận diện các yếu tố ảnh hưởng đến cam kết học tập của sinh viên để xây dựng chính sách đào tạo và quản lý hiệu quả.

  2. Giảng viên và nhân viên công tác xã hội trong giáo dục nghề nghiệp: Áp dụng các giải pháp hỗ trợ sinh viên, nâng cao chất lượng giảng dạy và tư vấn học tập.

  3. Sinh viên các trường nghề: Hiểu rõ tầm quan trọng của cam kết học tập, từ đó chủ động nâng cao động lực và hiệu quả học tập.

  4. Các nhà nghiên cứu và chuyên gia giáo dục: Tham khảo dữ liệu và phương pháp nghiên cứu để phát triển các nghiên cứu tiếp theo về giáo dục nghề nghiệp và động cơ học tập.

Câu hỏi thường gặp

  1. Cam kết học tập là gì và tại sao quan trọng?
    Cam kết học tập là sự gắn bó về nhận thức, hành vi và cảm xúc của sinh viên đối với việc học. Nó quyết định mức độ nỗ lực và hiệu quả học tập, ảnh hưởng trực tiếp đến chất lượng đào tạo và cơ hội nghề nghiệp sau này.

  2. Yếu tố nào ảnh hưởng nhiều nhất đến cam kết học tập của sinh viên?
    Gia đình, môi trường học tập và phương pháp giảng dạy là những yếu tố chính. Sự hỗ trợ từ gia đình và nhà trường giúp sinh viên có động lực và thái độ tích cực hơn trong học tập.

  3. Làm thế nào để nâng cao cam kết học tập của sinh viên?
    Thông qua tư vấn nghề nghiệp, đổi mới phương pháp giảng dạy, hỗ trợ tâm lý và tài chính, cũng như tạo cơ hội việc làm thực tế giúp sinh viên tăng cường sự gắn bó và hứng thú với học tập.

  4. Vai trò của công tác xã hội trong giáo dục nghề nghiệp là gì?
    Công tác xã hội hỗ trợ sinh viên vượt qua khó khăn cá nhân, tư vấn tâm lý, vận động chính sách và kết nối nguồn lực, góp phần nâng cao mức độ cam kết và hiệu quả học tập.

  5. Tại sao tỷ lệ sinh viên nam lại chiếm đa số tại Trường Cao đẳng nghề Công nghiệp Hà Nội?
    Do đặc thù các ngành đào tạo kỹ thuật như cơ khí, ô tô, điện, công nghệ thông tin thu hút nhiều sinh viên nam hơn. Điều này ảnh hưởng đến các chính sách và hoạt động hỗ trợ sinh viên phù hợp với đặc điểm giới tính.

Kết luận

  • Nghiên cứu đã làm rõ thực trạng cam kết học tập của sinh viên Trường Cao đẳng nghề Công nghiệp Hà Nội với tỷ lệ cam kết nhận thức và hành vi cao, nhưng cam kết cảm xúc còn hạn chế.
  • Gia đình, môi trường học tập và phương pháp giảng dạy là những yếu tố tác động quan trọng đến cam kết học tập.
  • Công tác xã hội trong trường học có vai trò thiết yếu trong việc hỗ trợ sinh viên nâng cao cam kết học tập.
  • Đề xuất các giải pháp cụ thể nhằm tăng cường tư vấn nghề nghiệp, đổi mới giảng dạy, hỗ trợ tâm lý và tài chính, cũng như kết nối việc làm cho sinh viên.
  • Tiếp tục nghiên cứu mở rộng phạm vi và đối tượng để hoàn thiện các giải pháp nâng cao chất lượng đào tạo nghề trong giai đoạn tiếp theo.

Hành động ngay hôm nay để nâng cao cam kết học tập, góp phần xây dựng nguồn nhân lực chất lượng cao cho tương lai bền vững!