Thị Trường Lao Động Thành Phố Hồ Chí Minh Trong Hội Nhập Quốc Tế

• Tác giả: Phạm Thị Lý
• Người hướng dẫn: Lưu Thị Kim Hoa
• Trường học: Trường Đại Học Kinh Tế TP.HCM
• Chuyên ngành: Kinh Tế Chính Trị
• Đề tài: Thị Trường Lao Động Thành Phố Hồ Chí Minh Trong Hội Nhập Quốc Tế
• Loại tài liệu: Luận Án Tiến Sĩ
• Năm xuất bản: 2018
• Địa điểm: Thành Phố Hồ Chí Minh

Mục lục chi tiết

• LỜI CAM ĐOAN
• MỞ ĐẦU
• 0.1. Tính cấp thiết của nghiên cứu
• 0.2. Mục tiêu và nhiệm vụ nghiên cứu
• 0.2.1. Mục tiêu nghiên cứu
• 0.2.2. Nhiệm vụ nghiên cứu
• 0.3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
• 0.3.1. Đối tượng nghiên cứu
• 0.3.2. Phạm vi nghiên cứu
• 0.4. Đóng góp mới của luận án
• 0.4.1. Đóng góp về lý luận
• 0.4.2. Đóng góp về thực tiễn
• 0.5. Kết cấu của luận án
• 1. CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU
• 1.1. Tổng quan các nghiên cứu về thị trường lao động ở nước ngoài
• 1.2. Tổng quan các nghiên cứu về thị trường lao động ở các nước trong quá trình chuyển đổi nền kinh tế
• 1.3. Tổng quan các nghiên cứu về thị trường lao động ở một số nước đang phát triển trong hội nhập quốc tế
• 1.4. Tổng quan các nghiên cứu về thị trường lao động ở Việt Nam
• 1.5. Đánh giá chung về các nghiên cứu có liên quan
• 1.6. Những đóng góp về mặt lý luận
• 1.7. Những đóng góp về mặt thực tiễn
• 1.8. Khoảng trống cần tiếp tục nghiên cứu
• 2. CHƯƠNG 2: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ THỊ TRƯỜNG LAO ĐỘNG TRONG HỘI NHẬP QUỐC TẾ
• 2.1. Những vấn đề lý luận cơ bản về thị trường lao động
• 2.1.1. Khái niệm thị trường lao động
• 2.1.2. Lý luận hàng hóa sức lao động và lý luận tiền công của Các Mác
• 2.2. Các quy luật vận hành của thị trường lao động
• 2.2.1. Lý thuyết việc làm và thất nghiệp
• 2.2.2. Thị trường lao động trong hội nhập quốc tế
• 2.2.3. Những nhân tố bên trong nền kinh tế tác động đến thị trường lao động
• 2.3. Tác động của hội nhập quốc tế đến thị trường lao động
• 2.3.1. Vai trò của thị trường lao động đối với tăng trưởng kinh tế và hội nhập quốc tế
• 2.3.2. Khung phân tích đề nghị cho luận án
• 3. CHƯƠNG 3: PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
• 3.1. Phương pháp tiếp cận nghiên cứu
• 3.2. Phương pháp luận biện chứng duy vật
• 3.3. Phương pháp trừu tượng hóa khoa học
• 3.4. Các phương pháp nghiên cứu cụ thể
• 3.4.1. Phương pháp nghiên cứu định tính
• 3.4.2. Phương pháp nghiên cứu định lượng
• 3.5. Nguồn số liệu
• 4. CHƯƠNG 4: THỰC TRẠNG THỊ TRƯỜNG LAO ĐỘNG TP.HCM TRONG QUÁ TRÌNH HỘI NHẬP QUỐC TẾ
• 4.1. Khái quát quá trình hội nhập quốc tế và đổi mới tư duy về thị trường lao động ở Việt Nam
• 4.1.1. Khái quát quá trình hội nhập quốc tế của Việt Nam và TP.HCM
• 4.1.2. Quá trình đổi mới tư duy về thị trường lao động trong hội nhập quốc tế ở Việt Nam
• 4.2. Phân tích thực trạng thị trường lao động TP.HCM trong quá trình hội nhập quốc tế
• 4.2.1. Cung – cầu lao động
• 4.2.2. Việc làm và thất nghiệp
• 4.2.3. Tiền công - tiền lương
• 4.2.4. Cạnh tranh trên thị trường lao động TP.HCM
• 4.2.5. Hệ thống an sinh xã hội và chính sách hỗ trợ những người lao động yếu thế
• 4.3. Phân tích các yếu tố bên trong tác động đến sự phát triển thị trường lao động TP.HCM trong quá trình hội nhập quốc tế
• 4.3.1. Dân số học
• 4.3.2. Tăng trưởng và chuyển dịch cơ cấu kinh tế TP.HCM
• 4.3.3. Giáo dục – đào tạo
• 4.3.4. Thể chế và chính sách của Nhà nước đối với thị trường lao động
• 4.4. Hệ thống dịch vụ gắn kết cung – cầu trên thị trường lao động
• 4.5. Phân tích tác động của hội nhập quốc tế đến thị trường lao động TP.HCM
• 4.5.1. Tác động của hội nhập quốc tế đến cung – cầu lao động
• 4.5.2. Tác động của hội nhập quốc tế đến việc làm và tiền lương của người lao động trong khu vực doanh nghiệp ở TP.HCM
• 4.6. Đánh giá chung về những thành tựu và hạn chế của thị trường lao động TP.HCM trong hội nhập quốc tế
• 4.6.1. Những thành tựu và nguyên nhân
• 4.6.2. Những hạn chế và nguyên nhân
• 5. CHƯƠNG 5: QUAN ĐIỂM, ĐỊNH HƯỚNG VÀ GIẢI PHÁP PHÁT TRIỂN THỊ TRƯỜNG LAO ĐỘNG TP.HCM TRONG HỘI NHẬP QUỐC TẾ
• 5.1. Quan điểm và định hướng phát triển thị trường lao động TP.HCM trong hội nhập quốc tế
• 5.1.1. Định vị thị trường lao động Việt Nam trong Cộng đồng kinh tế ASEAN
• 5.1.2. Dự báo những cơ hội và thách thức cho thị trường lao động TP.HCM trong hội nhập quốc tế
• 5.1.3. Quan điểm và định hướng phát triển thị trường lao động TP.HCM trong hội nhập quốc tế
• 5.2. Những giải pháp mang hàm ý chính sách nhằm phát triển thị trường lao động TP.HCM trong bối cảnh hội nhập quốc tế hiện nay
• 5.2.1. Nhóm giải pháp đối với cung lao động
• 5.2.2. Nhóm giải pháp đối với cầu lao động
• 5.2.3. Nhóm giải pháp hoàn thiện thể chế, chính sách thị trường lao động
• DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO
• DANH MỤC CÁC CÔNG TRÌNH VÀ CÔNG BỐ NGHIÊN CỨU CỦA TÁC GIẢ LIÊN QUAN ĐẾN ĐỀ TÀI LUẬN ÁN
• PHỤ LỤC

Tóm tắt

I. Tổng Quan Về Thị Trường Lao Động TP

Thị trường lao động (TTLĐ) là yếu tố then chốt trong hệ thống kinh tế thị trường. Sự phát triển của TTLĐ đồng bộ với thị trường vốn, chứng khoán và tư liệu sản xuất. Nghiên cứu và phát triển TTLĐ luôn là ưu tiên hàng đầu của các nhà nghiên cứu và hoạch định chính sách tại Việt Nam. Trong bối cảnh hội nhập kinh tế thế giới, TTLĐ Việt Nam chịu tác động sâu sắc. Tự do hóa thương mại, loại bỏ rào cản thuế quan thúc đẩy giá cả hàng hóa và dịch vụ trong nước cạnh tranh hơn trên thị trường quốc tế. Đầu tư và thương mại tăng trưởng, tạo việc làm và tăng thu nhập cho người lao động. Hội nhập quốc tế mang lại cơ hội đa dạng hóa chủ sử dụng lao động, cải thiện điều kiện làm việc và an sinh xã hội. Tuy nhiên, hội nhập cũng đi kèm với nhiều thách thức, đòi hỏi sự quan tâm và giải quyết kịp thời.

1.1. Tầm Quan Trọng Của Thị Trường Lao Động Trong Bối Cảnh Hội Nhập

TTLĐ đóng vai trò quan trọng trong việc phân bổ nguồn lực lao động, điều chỉnh cơ cấu kinh tế và thúc đẩy tăng trưởng. Hội nhập quốc tế tạo ra sự dịch chuyển lao động giữa các khu vực kinh tế, địa phương, ngành nghề và doanh nghiệp. Điều này đòi hỏi TTLĐ phải linh hoạt và hiệu quả để đáp ứng nhu cầu của thị trường. Theo tài liệu gốc, phát triển TTLĐ là một trong những nội dung quan trọng của đổi mới kinh tế, là một bộ phận không thể thiếu trong hệ thống đồng bộ các thị trường.

1.2. Cơ Hội và Thách Thức Đối Với Thị Trường Lao Động TP.HCM

Hội nhập quốc tế mang lại cơ hội tiếp cận thị trường lao động quốc tế, thu hút đầu tư và nâng cao chất lượng nguồn nhân lực. Tuy nhiên, cạnh tranh gay gắt, biến động kinh tế toàn cầu và sự thay đổi cơ cấu kinh tế cũng tạo ra những thách thức lớn. Cần có chính sách phù hợp để tận dụng cơ hội và giảm thiểu rủi ro. Theo nghiên cứu, hội nhập quốc tế tạo ra nhiều cơ hội cho sự phát triển của TTLĐ thông qua sự đa dạng hóa chủ sử dụng lao động, nâng cao điều kiện lao động, thu nhập và an sinh cho người lao động.

II. Thách Thức Của Nguồn Nhân Lực TP

Hội nhập sâu rộng vào nền kinh tế thế giới tạo ra sự cạnh tranh gay gắt, làm tăng khoảng cách thu nhập giữa lao động giản đơn và lao động phức tạp. Cơ cấu cầu lao động thay đổi, dẫn đến thất nghiệp, việc làm thiếu bền vững và bất bình đẳng thu nhập. TP.HCM, trung tâm kinh tế lớn của cả nước, đối mặt với những thách thức này một cách rõ rệt. Tình trạng vừa thừa vừa thiếu lao động, tỷ lệ thất nghiệp cao và chất lượng cung - cầu lao động thấp là những vấn đề cần giải quyết. Theo tài liệu, khi hội nhập sâu vào nền kinh tế thế giới, cạnh tranh trở nên gay gắt, nền kinh tế dễ bị tổn thương hơn trước những cú sốc từ bên ngoài.

2.1. Bất Cân Đối Cung Cầu Lao Động Tại Thị Trường Lao Động TP.HCM

TTLĐ TP.HCM đối mặt với tình trạng vừa thừa lao động phổ thông, vừa thiếu lao động chất lượng cao. Điều này đòi hỏi cần có giải pháp đào tạo và nâng cao kỹ năng cho người lao động để đáp ứng nhu cầu của thị trường. Tình trạng bất cân đối về cung – cầu lao động, TTLĐ vừa thừa vừa thiếu lao động, từ lao động phổ thông đến lao động chất lượng cao.

2.2. Chất Lượng Nguồn Nhân Lực và Năng Suất Lao Động Thấp

Chất lượng cung - cầu lao động thấp và năng suất lao động thấp là những hạn chế lớn của TTLĐ TP.HCM. Cần có chính sách đầu tư vào giáo dục và đào tạo, nâng cao trình độ chuyên môn và kỹ năng cho người lao động. Chất lượng cung - cầu lao động thấp, năng suất lao động thấp, TTLĐ kém linh hoạt, mức độ an ninh việc làm kém.

2.3. Gia Tăng Bất Bình Đẳng Về Thu Nhập và An Ninh Việc Làm

Hội nhập quốc tế có thể làm gia tăng bất bình đẳng về thu nhập và giảm an ninh việc làm cho một số nhóm lao động. Cần có chính sách hỗ trợ và bảo vệ người lao động yếu thế, đảm bảo quyền lợi và điều kiện làm việc công bằng. Sự bất bình đẳng về thu nhập gia tăng,…đang là những vấn đề xã hội gay gắt cần được quan tâm giải quyết.

III. Giải Pháp Phát Triển Thị Trường Lao Động TP

Để phát triển TTLĐ TP.HCM một cách bền vững, cần có giải pháp đồng bộ từ chính phủ, doanh nghiệp và người lao động. Các giải pháp cần tập trung vào nâng cao chất lượng nguồn nhân lực, cải thiện cơ cấu kinh tế, hoàn thiện thể chế và chính sách lao động. Đồng thời, cần tăng cường hợp tác quốc tế và tận dụng cơ hội từ hội nhập để phát triển TTLĐ. Theo Nghị quyết 16 – NQTW của Bộ chính trị về Phương hướng, nhiệm vụ phát triển TP.HCM đến năm 2020 đã khẳng định: “TP.HCM là đô thị đặc biệt, một trung tâm lớn về kinh tế, văn hóa, giáo dục đào tạo, khoa học công nghệ, đầu mối giao lưu và hội nhập quốc tế, là đầu tàu, động lực, có sức thu hút và sức lan tỏa lớn của vùng kinh tế trọng điểm phía Nam, có vị trí chính trị quan trọng trong cả nước”.

3.1. Nâng Cao Chất Lượng Nguồn Nhân Lực Thông Qua Đào Tạo Nghề

Đầu tư vào giáo dục và đào tạo nghề là yếu tố then chốt để nâng cao chất lượng nguồn nhân lực. Cần có chương trình đào tạo phù hợp với nhu cầu của thị trường, chú trọng đào tạo kỹ năng mềm và kỹ năng chuyên môn. Cần có chính sách đầu tư vào giáo dục và đào tạo, nâng cao trình độ chuyên môn và kỹ năng cho người lao động.

3.2. Cải Thiện Cơ Cấu Kinh Tế và Tạo Việc Làm Bền Vững

Chuyển dịch cơ cấu kinh tế sang các ngành có giá trị gia tăng cao và tạo ra nhiều việc làm bền vững là một giải pháp quan trọng. Cần có chính sách khuyến khích đầu tư vào các ngành công nghiệp công nghệ cao, dịch vụ chất lượng cao và nông nghiệp công nghệ cao. Hoạt động thương mại và đầu tư tăng nhanh, từ đó làm tăng sản lượng của nền kinh tế, tạo việc làm và tăng thu nhập cho người lao động.

3.3. Hoàn Thiện Thể Chế và Chính Sách Lao Động

Cần có thể chế và chính sách lao động phù hợp với bối cảnh hội nhập quốc tế, đảm bảo quyền lợi và điều kiện làm việc công bằng cho người lao động. Cần có chính sách hỗ trợ và bảo vệ người lao động yếu thế, khuyến khích đối thoại xã hội và giải quyết tranh chấp lao động. Các hạn chế về dịch chuyển trong TTLĐ cũng dần được gỡ bỏ trước yêu cầu của thực tế đòi hỏi phải tự do hóa TTLĐ khiến cho TTLĐ có sự dịch chuyển lớn về lao động không những ở các khu vực kinh tế, giữa các địa phương, giữa các ngành nghề và giữa các doanh nghiệp trong nước mà còn có các dòng di chuyển lao động qua biên giới, từ trong nước ra nước ngoài và từ nước ngoài vào trong nước.

IV. Ứng Dụng Thực Tiễn Nghiên Cứu Thị Trường Lao Động TP

Nghiên cứu thực tiễn về TTLĐ TP.HCM cung cấp thông tin quan trọng cho việc hoạch định chính sách và đưa ra giải pháp phù hợp. Nghiên cứu cần tập trung vào phân tích cung - cầu lao động, đánh giá tác động của hội nhập quốc tế và đề xuất giải pháp phát triển TTLĐ bền vững. Trong bức tranh chung của TTLĐ Việt Nam trong hội nhập quốc tế, TP.HCM là địa phương đi đầu về các quan hệ TTLĐ, nơi tập trung nguồn cung lao động đông nhất và mang đầy đủ các đặc tính của một TTLĐ đang phát triển tại Việt Nam.

4.1. Phân Tích Cung Cầu Lao Động Tại TP.HCM

Phân tích cung - cầu lao động giúp xác định nhu cầu của thị trường và đưa ra giải pháp đào tạo và tuyển dụng phù hợp. Cần có hệ thống thông tin thị trường lao động hiệu quả để cung cấp thông tin chính xác và kịp thời cho người lao động và doanh nghiệp. Tình trạng bất cân đối về cung – cầu lao động, TTLĐ vừa thừa vừa thiếu lao động, từ lao động phổ thông đến lao động chất lượng cao, trong khi đó tỷ lệ thất nghiệp của TP.HCM vẫn ở mức cao (trung bình khoảng 5%/ năm).

4.2. Đánh Giá Tác Động Của Hội Nhập Quốc Tế Đến Việc Làm TP.HCM

Đánh giá tác động của hội nhập quốc tế giúp xác định cơ hội và thách thức đối với TTLĐ TP.HCM. Cần có chính sách hỗ trợ doanh nghiệp và người lao động thích ứng với sự thay đổi của thị trường. Hội nhập quốc tế tạo ra nhiều cơ hội cho sự phát triển của TTLĐ thông qua sự đa dạng hóa chủ sử dụng lao động, nâng cao điều kiện lao động, thu nhập và an sinh cho người lao động.

4.3. Đề Xuất Giải Pháp Phát Triển Thị Trường Lao Động Bền Vững

Đề xuất giải pháp phát triển TTLĐ bền vững cần dựa trên kết quả nghiên cứu thực tiễn và kinh nghiệm quốc tế. Giải pháp cần tập trung vào nâng cao chất lượng nguồn nhân lực, cải thiện cơ cấu kinh tế và hoàn thiện thể chế và chính sách lao động. Do đó, làm thế nào để phát triển TTLĐ TP.HCM để nâng cao năng lực cạnh tranh của nền kinh tế, thúc đẩy tăng trưởng kinh tế đồng thời đảm bảo việc làm đầy đủ, bền vững cho người lao động ở TP.HCM là một vấn đề được nhiều nhà hoạch định chính sách, nhiều nhà nghiên cứu quan tâm.

V. Tương Lai Thị Trường Lao Động TP

Tương lai của TTLĐ TP.HCM phụ thuộc vào khả năng thích ứng và đổi mới của chính phủ, doanh nghiệp và người lao động. Cần có tầm nhìn dài hạn và chiến lược phát triển phù hợp để tận dụng cơ hội và vượt qua thách thức. Hội nhập quốc tế sâu rộng, chuyển đổi số và tự động hóa là những xu hướng quan trọng định hình TTLĐ trong tương lai. Do đó, nghiên cứu sinh chọn nghiên cứu đề tài “Thị trường lao động Thành phố Hồ Chí Minh trong hội nhập quốc tế” nhằm phân tích có tính hệ thống về sự phát triển của TTLĐ ở TP. HCM trong bối cảnh nước ta hội nhập sâu rộng vào nền kinh tế thế giới để qua đó đưa ra những giải pháp mang hàm ý chính sách phát triển TTLĐ TP.HCM nói riêng, TTLĐ Việt Nam nói chung.

5.1. Dự Báo Xu Hướng Thị Trường Lao Động Trong Tương Lai

Dự báo xu hướng TTLĐ giúp chuẩn bị cho những thay đổi và tận dụng cơ hội. Cần theo dõi sát sao các xu hướng công nghệ, kinh tế và xã hội để đưa ra dự báo chính xác và kịp thời. Hội nhập quốc tế sâu rộng, chuyển đổi số và tự động hóa là những xu hướng quan trọng định hình TTLĐ trong tương lai.

5.2. Chiến Lược Phát Triển Nguồn Nhân Lực Dài Hạn

Chiến lược phát triển nguồn nhân lực dài hạn cần dựa trên tầm nhìn và mục tiêu rõ ràng. Cần có chính sách đầu tư vào giáo dục và đào tạo, khuyến khích đổi mới sáng tạo và tạo môi trường làm việc hấp dẫn. Về mặt lý luận, luận án góp phần xây dựng một khung lý thuyết phân tích TTLĐ trong quá trình hội nhập quốc tế.

5.3. Vai Trò Của Chính Phủ Doanh Nghiệp và Người Lao Động

Chính phủ, doanh nghiệp và người lao động đều có vai trò quan trọng trong việc phát triển TTLĐ. Chính phủ cần tạo môi trường pháp lý thuận lợi, doanh nghiệp cần đầu tư vào đào tạo và phát triển nhân lực, người lao động cần chủ động học hỏi và nâng cao kỹ năng. Về mặt thực tiễn, luận án không chỉ là nguồn tài liệu tham khảo cho Chính quyền TP.HCM mà cho cả các nhà hoạch định chính sách từ Trung ương tới các địa phương khác trong quá trình xây dựng các chính sách phát triển TTLĐ trong bối cảnh hội nhập quốc tế.

VI. Kết Luận Thị Trường Lao Động TP

TTLĐ TP.HCM đang đứng trước những cơ hội và thách thức lớn trong bối cảnh hội nhập quốc tế sâu rộng. Để phát triển TTLĐ một cách bền vững, cần có giải pháp đồng bộ từ chính phủ, doanh nghiệp và người lao động. Nâng cao chất lượng nguồn nhân lực, cải thiện cơ cấu kinh tế và hoàn thiện thể chế và chính sách lao động là những yếu tố then chốt. Mục tiêu chung của luận án là cung cấp những luận cứ khoa học và thực tiễn về sự vận động và phát triển của TTLĐ; và đề xuất những quan điểm, định hướng và chính sách phát triển TTLĐ ở TP.HCM trong bối cảnh hội nhập quốc tế.

6.1. Tóm Tắt Các Giải Pháp Chính Để Phát Triển Thị Trường Lao Động

Các giải pháp chính bao gồm nâng cao chất lượng nguồn nhân lực, cải thiện cơ cấu kinh tế, hoàn thiện thể chế và chính sách lao động, tăng cường hợp tác quốc tế và tận dụng cơ hội từ hội nhập. Trên cơ sở mục tiêu chung, luận án đặt ra những mục tiêu cụ thể sau: Một là, hình thành khung lý thuyết phân tích về TTLĐ trong hội nhập quốc tế.

6.2. Khuyến Nghị Chính Sách Cho Thị Trường Lao Động TP.HCM

Khuyến nghị chính sách cần dựa trên kết quả nghiên cứu thực tiễn và kinh nghiệm quốc tế. Chính sách cần tập trung vào hỗ trợ doanh nghiệp và người lao động thích ứng với sự thay đổi của thị trường. Hai là, làm rõ được bức tranh chung về TTLĐ TP.HCM trong quá trình hội nhập quốc tế những năm qua.

6.3. Hướng Nghiên Cứu Tiếp Theo Về Thị Trường Lao Động

Hướng nghiên cứu tiếp theo cần tập trung vào phân tích sâu hơn về tác động của chuyển đổi số và tự động hóa đến TTLĐ, cũng như đề xuất giải pháp để giảm thiểu tác động tiêu cực và tận dụng cơ hội. Ba là, nhận diện những tác động từ các yếu tố bên trong và yếu tố hội nhập quốc tế đến các kết quả chính của TTLĐ ở TP.HCM.