## Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục Việt Nam theo Nghị quyết 291 của Ban Chấp hành Trung ương Đảng, việc phát triển năng lực học sinh trở thành mục tiêu trọng tâm. Môn Khoa học ở bậc tiểu học, đặc biệt là các lớp 4 và 5, được xây dựng nhằm phát triển năng lực khoa học tự nhiên, trong đó năng lực giao tiếp đóng vai trò thiết yếu. Theo khảo sát tại 4 trường tiểu học ở Hải Phòng với 37 giáo viên, 100% giáo viên đánh giá việc vận dụng trò chơi học tập trong dạy học môn Khoa học là cần thiết để phát triển năng lực giao tiếp cho học sinh. Tuy nhiên, thực trạng cho thấy việc tổ chức trò chơi học tập còn nhiều khó khăn, như thiếu tài liệu hướng dẫn, thời gian chuẩn bị, và sự quan tâm chưa đầy đủ từ nhà trường. Mục tiêu nghiên cứu nhằm thiết kế và vận dụng các trò chơi học tập phát triển năng lực giao tiếp trong dạy học môn Khoa học cho học sinh tiểu học tại Trường Tiểu học Đinh Tiên Hoàng, Hải Phòng, trong năm học 2020-2021. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc đổi mới phương pháp dạy học, nâng cao hiệu quả giáo dục và phát triển toàn diện năng lực học sinh, góp phần thực hiện thành công chương trình giáo dục phổ thông 2018.

## Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

### Khung lý thuyết áp dụng

- **Lý thuyết trò chơi học tập (TCHT):** TCHT là hình thức tổ chức học tập thông qua các trò chơi có luật lệ, mục đích rõ ràng nhằm phát triển trí tuệ và năng lực học sinh. Các trò chơi này được thiết kế dựa trên nội dung chương trình giáo dục phổ thông mới, phù hợp với đặc điểm tâm sinh lý học sinh tiểu học.

- **Lý thuyết năng lực giao tiếp:** Giao tiếp được hiểu là quá trình trao đổi thông tin, tư tưởng và tình cảm giữa con người với con người bằng ngôn ngữ và phi ngôn ngữ. Năng lực giao tiếp bao gồm các kỹ năng như lắng nghe, thấu hiểu, biểu đạt, thương lượng và xử lý tình huống.

- **Mô hình phát triển năng lực học sinh:** Tập trung vào phát triển đồng thời các năng lực chung và năng lực đặc thù môn học, trong đó năng lực giao tiếp là một trong sáu năng lực chung cần hình thành.

- **Khái niệm chính:** Trò chơi học tập, năng lực giao tiếp, phát triển năng lực, dạy học tích hợp, phương pháp dạy học đổi mới.

### Phương pháp nghiên cứu

- **Nguồn dữ liệu:** Dữ liệu được thu thập từ khảo sát 37 giáo viên tiểu học tại 4 trường thuộc quận Hải An và Hồng Bàng, Hải Phòng; phỏng vấn trực tiếp giáo viên và quan sát thực nghiệm tại Trường Tiểu học Đinh Tiên Hoàng.

- **Phương pháp phân tích:** Sử dụng phương pháp định lượng qua khảo sát trực tuyến Google Forms và phương pháp định tính qua phỏng vấn, quan sát, phân tích nội dung và so sánh kết quả thực nghiệm.

- **Timeline nghiên cứu:** Nghiên cứu được thực hiện trong năm học 2020-2021, bao gồm khảo sát thực trạng, thiết kế trò chơi học tập, tổ chức thực nghiệm và đánh giá kết quả.

- **Cỡ mẫu và chọn mẫu:** 37 giáo viên được chọn theo phương pháp chọn mẫu thuận tiện, đảm bảo đa dạng về trình độ và kinh nghiệm giảng dạy.

## Kết quả nghiên cứu và thảo luận

### Những phát hiện chính

- **Tính cần thiết và tầm quan trọng:** 100% giáo viên khảo sát đồng ý rằng vận dụng trò chơi học tập trong dạy học môn Khoa học là cần thiết để phát triển năng lực giao tiếp cho học sinh tiểu học.

- **Thực trạng vận dụng:** 75,67% giáo viên thường xuyên sử dụng trò chơi học tập trong dạy học môn Khoa học, 24,33% sử dụng thỉnh thoảng, không có giáo viên nào không sử dụng.

- **Phân bổ hoạt động trò chơi:** Trò chơi được tổ chức nhiều nhất trong hoạt động vận dụng kiến thức (78,38%), tiếp theo là củng cố kiến thức (67,56%) và hình thành kiến thức mới (56,76%). Hoạt động khởi động sử dụng trò chơi ít nhất (29,73%).

- **Khó khăn trong tổ chức:** Khoảng 45,94% giáo viên thiếu tài liệu tham khảo, 40,54% học sinh còn thụ động khi tham gia trò chơi, 37,83% kiến thức còn mang tính hàn lâm, chưa gắn thực tiễn.

- **Hứng thú học sinh:** 91,89% học sinh hứng thú khi tham gia trò chơi học tập, 75,68% hứng thú với xem tranh ảnh, phim tư liệu, 70,27% hứng thú với thực hành trải nghiệm khoa học.

### Thảo luận kết quả

Kết quả khảo sát cho thấy sự đồng thuận cao về vai trò của trò chơi học tập trong phát triển năng lực giao tiếp, phù hợp với quan điểm đổi mới giáo dục theo chương trình GDPT 2018. Tuy nhiên, việc tổ chức trò chơi còn hạn chế do thiếu tài liệu hướng dẫn và sự chuẩn bị kỹ lưỡng của giáo viên. So sánh với các nghiên cứu trước đây, kết quả này phản ánh đúng thực trạng chung của giáo dục tiểu học Việt Nam trong giai đoạn chuyển đổi phương pháp dạy học. Việc trò chơi được sử dụng nhiều trong vận dụng kiến thức cho thấy giáo viên ưu tiên củng cố và áp dụng kiến thức qua hoạt động tương tác, góp phần phát triển kỹ năng giao tiếp và làm việc nhóm. Hứng thú cao của học sinh khi tham gia trò chơi chứng tỏ phương pháp này hiệu quả trong việc kích thích sự tích cực và chủ động học tập. Các khó khăn về kiến thức hàn lâm và thụ động của học sinh cần được khắc phục bằng việc thiết kế trò chơi phù hợp với đặc điểm tâm sinh lý và thực tiễn cuộc sống. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện tỷ lệ sử dụng trò chơi theo từng hoạt động dạy học và biểu đồ tròn về mức độ hứng thú của học sinh.

## Đề xuất và khuyến nghị

- **Xây dựng tài liệu hướng dẫn thiết kế và tổ chức trò chơi học tập:** Cung cấp bộ tài liệu chi tiết, bao gồm kế hoạch, phương pháp, công cụ và tiêu chí đánh giá, nhằm hỗ trợ giáo viên triển khai hiệu quả trong vòng 6 tháng tới, do Sở Giáo dục và Đào tạo Hải Phòng chủ trì.

- **Tổ chức tập huấn nâng cao năng lực cho giáo viên:** Triển khai các khóa đào tạo về thiết kế và tổ chức trò chơi học tập phát triển năng lực giao tiếp, tập trung vào kỹ năng tổ chức, đánh giá và quản lý lớp học, dự kiến trong năm học tiếp theo, do các trường đại học sư phạm phối hợp thực hiện.

- **Tăng cường đầu tư cơ sở vật chất và trang thiết bị:** Cải thiện điều kiện vật chất như phòng học, thiết bị hỗ trợ dạy học hiện đại (máy chiếu, bảng tương tác), đảm bảo không gian phù hợp cho các hoạt động trò chơi, thực hiện trong 1-2 năm tới, do Ban giám hiệu các trường tiểu học và chính quyền địa phương phối hợp.

- **Khuyến khích sự tham gia của học sinh và phụ huynh:** Tổ chức các hoạt động ngoại khóa, hội thảo, nhằm nâng cao nhận thức về vai trò của trò chơi học tập trong phát triển năng lực giao tiếp, đồng thời tạo môi trường hỗ trợ học sinh phát triển kỹ năng mềm, thực hiện liên tục trong năm học, do nhà trường và phụ huynh phối hợp.

## Đối tượng nên tham khảo luận văn

- **Giáo viên tiểu học:** Nhận được hướng dẫn cụ thể về thiết kế và tổ chức trò chơi học tập nhằm phát triển năng lực giao tiếp, giúp đổi mới phương pháp dạy học và nâng cao hiệu quả giảng dạy môn Khoa học.

- **Nhà quản lý giáo dục:** Có cơ sở khoa học để xây dựng chính sách, kế hoạch đào tạo và hỗ trợ giáo viên trong việc áp dụng phương pháp dạy học tích cực, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục tiểu học.

- **Sinh viên, nghiên cứu sinh ngành giáo dục:** Tham khảo mô hình nghiên cứu, phương pháp và kết quả thực nghiệm để phát triển các đề tài nghiên cứu liên quan đến đổi mới phương pháp dạy học và phát triển năng lực học sinh.

- **Phụ huynh học sinh:** Hiểu rõ vai trò của trò chơi học tập trong phát triển kỹ năng giao tiếp và năng lực toàn diện của con em, từ đó phối hợp với nhà trường trong việc hỗ trợ học sinh học tập hiệu quả.

## Câu hỏi thường gặp

1. **Tại sao cần phát triển năng lực giao tiếp cho học sinh tiểu học?**  
Năng lực giao tiếp giúp học sinh tự tin trao đổi, hợp tác và giải quyết vấn đề trong học tập và cuộc sống. Ví dụ, học sinh có kỹ năng giao tiếp tốt sẽ dễ dàng tham gia thảo luận nhóm và trình bày ý kiến.

2. **Trò chơi học tập có vai trò gì trong dạy học môn Khoa học?**  
Trò chơi học tập tạo môi trường học tập sinh động, kích thích sự hứng thú và phát triển kỹ năng thực hành, giao tiếp, hợp tác. Ví dụ, trò chơi "Đi chợ" giúp học sinh hiểu về dinh dưỡng qua vai trò người mua và người bán.

3. **Làm thế nào để thiết kế trò chơi học tập phù hợp với học sinh tiểu học?**  
Cần dựa trên nội dung chương trình, đặc điểm tâm sinh lý học sinh, đảm bảo luật chơi đơn giản, hấp dẫn và có mục tiêu phát triển năng lực rõ ràng.

4. **Khó khăn phổ biến khi tổ chức trò chơi học tập là gì?**  
Thiếu tài liệu hướng dẫn, thời gian chuẩn bị hạn chế, học sinh thụ động hoặc chưa quen với phương pháp mới. Ví dụ, nhiều giáo viên chưa có kinh nghiệm thiết kế trò chơi phù hợp với nội dung bài học.

5. **Làm sao để đánh giá hiệu quả của trò chơi học tập trong phát triển năng lực giao tiếp?**  
Có thể đánh giá qua quan sát thái độ, sự tham gia của học sinh, kết quả học tập và phản hồi của học sinh, giáo viên. Ví dụ, tăng tỷ lệ học sinh chủ động phát biểu và hợp tác trong nhóm sau khi tham gia trò chơi.

## Kết luận

- Trò chơi học tập là phương pháp hiệu quả để phát triển năng lực giao tiếp cho học sinh tiểu học trong dạy học môn Khoa học.  
- 100% giáo viên khảo sát đánh giá cao tính cần thiết của việc vận dụng trò chơi học tập.  
- Việc tổ chức trò chơi còn gặp nhiều khó khăn do thiếu tài liệu, thời gian và sự chuẩn bị kỹ lưỡng.  
- Luận văn đã đề xuất quy trình thiết kế và sử dụng trò chơi học tập phù hợp với đặc điểm học sinh và chương trình giáo dục phổ thông mới.  
- Khuyến nghị triển khai tập huấn, xây dựng tài liệu hướng dẫn và đầu tư cơ sở vật chất để nâng cao hiệu quả dạy học.

**Next steps:** Triển khai các giải pháp đề xuất trong năm học tiếp theo và mở rộng nghiên cứu sang các môn học khác.  

Các nhà quản lý và giáo viên cần phối hợp chặt chẽ để áp dụng phương pháp trò chơi học tập, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục tiểu học và phát triển toàn diện năng lực học sinh.