Tổng quan nghiên cứu

Giảm nghèo đa chiều là một trong những vấn đề cấp thiết được Đảng và Nhà nước Việt Nam quan tâm trong nhiều năm qua, thể hiện rõ qua các văn kiện Đại hội Đảng XI và XII. Theo Quyết định số 59/2015/QĐ-TTg, Chính phủ đã chính thức áp dụng phương pháp tiếp cận đa chiều để đo lường nghèo đói giai đoạn 2016-2020, thay thế cho phương pháp đo lường đơn chiều trước đây. Tại xã Phước Lưu, huyện Trảng Bàng, tỉnh Tây Ninh, tỷ lệ hộ nghèo năm 2016 là 4,8%, cao hơn nhiều so với tiêu chí hộ nghèo của xã nông thôn mới (dưới 1%). Xã này có điều kiện tự nhiên khắc nghiệt, cơ sở hạ tầng hạn chế, và hơn 80% dân số làm nông nghiệp, dẫn đến nhiều khó khăn trong phát triển kinh tế - xã hội và giảm nghèo bền vững.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm đánh giá thực trạng thực hiện chính sách giảm nghèo đa chiều tại xã Phước Lưu trong giai đoạn 2015-2019, chỉ ra những hạn chế, nguyên nhân và đề xuất giải pháp nâng cao hiệu quả thực hiện chính sách. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào 5 ấp của xã Phước Lưu, với dữ liệu thu thập từ các cuộc điều tra nghèo đa chiều năm 2016 và số liệu thống kê giai đoạn 2015-2019. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc hỗ trợ địa phương hoàn thiện công tác giảm nghèo đa chiều, góp phần rút ngắn khoảng cách giàu nghèo và nâng cao chất lượng cuộc sống người dân.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết về giảm nghèo đa chiều và chính sách công. Khái niệm nghèo đa chiều được hiểu là tình trạng không được đáp ứng các nhu cầu cơ bản về giáo dục, y tế, nhà ở, việc làm, bảo hiểm xã hội, điều kiện sống và tiếp cận thông tin. Các tiêu chí đo lường nghèo đa chiều tại Việt Nam bao gồm 10 chỉ số như trình độ giáo dục người lớn, tình trạng đi học của trẻ em, tiếp cận dịch vụ y tế, bảo hiểm y tế, chất lượng nhà ở, diện tích nhà ở bình quân đầu người, nguồn nước sinh hoạt, hố xí hợp vệ sinh, sử dụng dịch vụ viễn thông và tài sản phục vụ tiếp cận thông tin.

Khung lý thuyết về quy trình thực hiện chính sách giảm nghèo đa chiều gồm 5 bước: xây dựng kế hoạch tổ chức thực hiện, phổ biến tuyên truyền chính sách, huy động nguồn lực, phân công phối hợp thực hiện và kiểm tra đánh giá quá trình thực hiện. Ngoài ra, các nhân tố ảnh hưởng đến nghèo đa chiều được phân tích gồm điều kiện tự nhiên - kinh tế - xã hội, chính sách của Nhà nước, rủi ro thiên tai, dịch bệnh, dân số và nguồn lao động, cơ sở hạ tầng kinh tế - kỹ thuật - xã hội, và đặc điểm văn hóa - xã hội của hộ nghèo.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp giữa phân tích tài liệu, thống kê mô tả, quan sát có sự tham gia và phỏng vấn sâu. Dữ liệu thứ cấp được thu thập từ các báo cáo, văn bản pháp luật, số liệu thống kê của UBND xã Phước Lưu và huyện Trảng Bàng giai đoạn 2015-2019. Dữ liệu sơ cấp được thu thập qua khảo sát 55 hộ nghèo, hộ cận nghèo và 55 cán bộ, công chức xã, ấp, nhằm đánh giá thực trạng và hiệu quả thực hiện chính sách giảm nghèo đa chiều.

Phương pháp chọn mẫu là mẫu phi xác suất, tập trung vào các hộ nghèo đại diện và cán bộ quản lý có liên quan để đảm bảo tính đại diện và sâu sắc trong phân tích. Phân tích dữ liệu sử dụng phương pháp thống kê mô tả để trình bày tỷ lệ hộ nghèo, mức độ thiếu hụt các dịch vụ xã hội cơ bản, đồng thời phân tích các nhân tố ảnh hưởng và đánh giá hiệu quả thực hiện chính sách.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Tỷ lệ hộ nghèo và cận nghèo giảm nhưng còn cao: Tỷ lệ hộ nghèo tại xã Phước Lưu giảm từ 4,8% năm 2016 xuống còn khoảng 3,5% năm 2019, tuy nhiên vẫn cao hơn nhiều so với tiêu chí xã nông thôn mới (dưới 1%). Tỷ lệ hộ cận nghèo cũng duy trì ở mức khoảng 5%, cho thấy nguy cơ tái nghèo vẫn hiện hữu.

  2. Thiếu hụt dịch vụ xã hội cơ bản phổ biến: Khảo sát cho thấy hơn 40% hộ nghèo thiếu hụt về tiếp cận y tế, 35% thiếu hụt về giáo dục, 30% thiếu hụt về nhà ở và điều kiện sống. Tỷ lệ hộ nghèo không có bảo hiểm y tế chiếm khoảng 25%, ảnh hưởng lớn đến khả năng tiếp cận dịch vụ chăm sóc sức khỏe.

  3. Nguồn lực và tổ chức thực hiện còn hạn chế: Việc huy động nguồn lực tài chính và nhân lực chưa đồng bộ, các chính sách hỗ trợ còn chồng chéo, chưa phù hợp với đặc thù địa phương. Cán bộ thực hiện chính sách thiếu kỹ năng và kinh nghiệm, dẫn đến hiệu quả thực hiện chưa cao.

  4. Ảnh hưởng của điều kiện tự nhiên và xã hội: Khí hậu khắc nghiệt, lũ lụt thường xuyên, cơ sở hạ tầng yếu kém, cùng với tư tưởng trông chờ, ỷ lại của một bộ phận người dân làm hạn chế khả năng thoát nghèo bền vững.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu cho thấy mặc dù có sự giảm nghèo rõ rệt trong giai đoạn 2015-2019, nhưng tỷ lệ hộ nghèo đa chiều tại xã Phước Lưu vẫn còn cao so với các địa phương khác trong huyện và tỉnh. Nguyên nhân chủ yếu là do điều kiện tự nhiên khó khăn, cơ sở hạ tầng chưa phát triển, và sự thiếu đồng bộ trong tổ chức thực hiện chính sách. So sánh với xã Bình Thạnh, cũng thuộc huyện Trảng Bàng, nơi tỷ lệ hộ nghèo giảm xuống dưới 1% nhờ sự chỉ đạo quyết liệt, huy động hiệu quả các nguồn lực và tổ chức thực hiện chính sách bài bản, cho thấy vai trò quan trọng của quản lý nhà nước và sự phối hợp các bên liên quan.

Việc thiếu hụt dịch vụ xã hội cơ bản như y tế, giáo dục và nhà ở là những chiều nghèo phổ biến, ảnh hưởng trực tiếp đến chất lượng cuộc sống và khả năng thoát nghèo bền vững của người dân. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện tỷ lệ thiếu hụt từng dịch vụ xã hội cơ bản theo năm, giúp minh họa rõ xu hướng và mức độ thiếu hụt.

Ngoài ra, tư tưởng trông chờ, ỷ lại và hạn chế về nhận thức của người dân cũng là rào cản lớn trong việc thực hiện chính sách giảm nghèo đa chiều. Điều này đòi hỏi các chương trình tuyên truyền, vận động phải được tăng cường và đổi mới để nâng cao ý thức tự lực, tự cường của người nghèo.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường công tác tuyên truyền, nâng cao nhận thức: Cần tổ chức các chương trình truyền thông đa dạng, liên tục nhằm nâng cao nhận thức của người dân về chính sách giảm nghèo đa chiều, khuyến khích tinh thần tự vươn lên thoát nghèo. Chủ thể thực hiện là UBND xã và các tổ chức chính trị - xã hội, thực hiện trong vòng 1 năm tới.

  2. Hoàn thiện và đồng bộ hóa chính sách hỗ trợ: Rà soát, điều chỉnh các chính sách hỗ trợ để phù hợp với đặc thù địa phương, tránh chồng chéo, đảm bảo công khai, minh bạch trong phân bổ nguồn lực. Chủ thể là các cấp quản lý huyện và tỉnh, thực hiện trong 2 năm tới.

  3. Nâng cao năng lực cán bộ thực hiện chính sách: Tổ chức đào tạo, bồi dưỡng kỹ năng, nghiệp vụ cho cán bộ làm công tác giảm nghèo đa chiều, đặc biệt là cán bộ xã và ấp. Chủ thể là Sở Lao động - Thương binh và Xã hội phối hợp với UBND huyện, thực hiện trong 1 năm.

  4. Phát triển cơ sở hạ tầng và dịch vụ xã hội: Đầu tư nâng cấp cơ sở hạ tầng thiết yếu như đường giao thông, điện, nước sạch, trường học, trạm y tế để cải thiện điều kiện sống và tạo điều kiện thuận lợi cho người dân tiếp cận dịch vụ xã hội. Chủ thể là UBND tỉnh và các ngành liên quan, thực hiện trong 3-5 năm.

  5. Hỗ trợ phát triển sản xuất, tạo việc làm: Mở rộng các chương trình đào tạo nghề, hỗ trợ vay vốn ưu đãi, chuyển giao kỹ thuật nông nghiệp để nâng cao thu nhập cho hộ nghèo. Chủ thể là Ngân hàng Chính sách xã hội, các tổ chức dạy nghề, thực hiện liên tục.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý nhà nước các cấp: Giúp hiểu rõ về quy trình, nhân tố ảnh hưởng và giải pháp nâng cao hiệu quả thực hiện chính sách giảm nghèo đa chiều, từ đó áp dụng phù hợp tại địa phương.

  2. Nhà nghiên cứu và học viên ngành chính sách công, phát triển xã hội: Cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn về giảm nghèo đa chiều, phương pháp nghiên cứu và phân tích chính sách công.

  3. Các tổ chức phi chính phủ và tổ chức xã hội: Hỗ trợ xây dựng chương trình, dự án giảm nghèo phù hợp với đặc điểm vùng miền, nâng cao hiệu quả can thiệp.

  4. Cán bộ địa phương và cộng đồng dân cư: Nâng cao nhận thức về chính sách giảm nghèo đa chiều, vai trò của từng cá nhân trong quá trình thực hiện chính sách, từ đó chủ động tham gia và hưởng lợi.

Câu hỏi thường gặp

  1. Chính sách giảm nghèo đa chiều khác gì so với giảm nghèo đơn chiều?
    Giảm nghèo đa chiều không chỉ dựa trên thu nhập mà còn xét đến các yếu tố như giáo dục, y tế, nhà ở, việc làm, bảo hiểm xã hội và tiếp cận thông tin, giúp đánh giá toàn diện hơn về nghèo đói và hỗ trợ hiệu quả hơn.

  2. Tại sao xã Phước Lưu vẫn còn tỷ lệ hộ nghèo cao?
    Nguyên nhân chính là điều kiện tự nhiên khó khăn, cơ sở hạ tầng yếu kém, tổ chức thực hiện chính sách chưa đồng bộ và tư tưởng ỷ lại của một bộ phận người dân.

  3. Các tiêu chí đo lường nghèo đa chiều gồm những gì?
    Bao gồm 10 chỉ số như trình độ giáo dục người lớn, tình trạng đi học của trẻ em, tiếp cận y tế, bảo hiểm y tế, chất lượng nhà ở, diện tích nhà ở bình quân đầu người, nguồn nước sinh hoạt, hố xí hợp vệ sinh, sử dụng dịch vụ viễn thông và tài sản tiếp cận thông tin.

  4. Làm thế nào để nâng cao hiệu quả thực hiện chính sách giảm nghèo?
    Cần tăng cường tuyên truyền, hoàn thiện chính sách, nâng cao năng lực cán bộ, đầu tư cơ sở hạ tầng và hỗ trợ phát triển sản xuất, tạo việc làm cho người nghèo.

  5. Ai là đối tượng thụ hưởng chính của chính sách giảm nghèo đa chiều?
    Chủ yếu là các hộ nghèo và cận nghèo theo chuẩn nghèo đa chiều, bao gồm những người thiếu hụt các dịch vụ xã hội cơ bản và có thu nhập thấp, đặc biệt là các nhóm yếu thế như người cao tuổi, người khuyết tật, đồng bào dân tộc thiểu số.

Kết luận

  • Luận văn đã đánh giá thực trạng thực hiện chính sách giảm nghèo đa chiều tại xã Phước Lưu, chỉ ra tỷ lệ hộ nghèo còn cao và nhiều hạn chế trong tổ chức thực hiện.
  • Phân tích các nhân tố ảnh hưởng như điều kiện tự nhiên, chính sách Nhà nước, cơ sở hạ tầng và tư tưởng người dân.
  • Đề xuất các giải pháp cụ thể nhằm nâng cao hiệu quả thực hiện chính sách giảm nghèo đa chiều đến năm 2020 và những năm tiếp theo.
  • Nghiên cứu góp phần bổ sung cơ sở khoa học cho công tác giảm nghèo đa chiều tại địa phương, hỗ trợ hoạch định chính sách phù hợp hơn.
  • Khuyến nghị các bước tiếp theo gồm tăng cường tuyên truyền, hoàn thiện chính sách, đào tạo cán bộ và đầu tư phát triển cơ sở hạ tầng để đạt mục tiêu giảm nghèo bền vững.

Hành động ngay hôm nay để góp phần xây dựng xã Phước Lưu phát triển bền vững và nâng cao chất lượng cuộc sống cho người dân!