Tổng quan nghiên cứu

Ngân sách Nhà nước (NSNN) đóng vai trò thiết yếu trong việc thực hiện các chức năng kinh tế - xã hội, an ninh quốc phòng và đối ngoại của đất nước. Trong đó, chi thường xuyên NSNN chiếm tỷ trọng lớn nhằm đảm bảo hoạt động ổn định và hiệu quả của bộ máy nhà nước. Tại huyện Phú Bình, tỉnh Thái Nguyên, với dân số khoảng 145.000 người và diện tích 249,36 km², sự phát triển kinh tế xã hội đang được thúc đẩy mạnh mẽ, đặc biệt là ngành công nghiệp và dịch vụ. Giai đoạn 2017-2019, tổng thu NSNN tại Kho bạc Nhà nước (KBNN) huyện Phú Bình liên tục vượt dự toán, với số thu thực hiện năm 2019 đạt 139 tỷ đồng, vượt 48% so với dự toán giao.

Tuy nhiên, công tác quản lý chi thường xuyên NSNN tại KBNN Phú Bình vẫn còn tồn tại những hạn chế như việc sử dụng ngân sách chưa hiệu quả, lãng phí và phân công nhiệm vụ chưa hợp lý. Mục tiêu nghiên cứu của luận văn là đánh giá thực trạng quản lý chi thường xuyên NSNN tại KBNN Phú Bình trong giai đoạn 2017-2019, từ đó đề xuất các giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả quản lý, góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội địa phương bền vững. Nghiên cứu có phạm vi không gian tại KBNN huyện Phú Bình, thời gian tập trung vào dữ liệu giai đoạn 2017-2019 và khảo sát năm 2019. Kết quả nghiên cứu sẽ cung cấp cơ sở khoa học cho việc hoàn thiện cơ chế quản lý chi thường xuyên NSNN cấp huyện, góp phần nâng cao hiệu quả sử dụng ngân sách.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết quản lý ngân sách nhà nước và quản lý chi thường xuyên NSNN, trong đó:

  • Lý thuyết quản lý ngân sách nhà nước: NSNN là công cụ điều tiết vĩ mô, phân phối tổng sản phẩm xã hội, bao gồm các khoản thu và chi được dự toán và thực hiện trong một khoảng thời gian nhất định. Quản lý NSNN là quá trình sử dụng các công cụ, biện pháp để đảm bảo chi tiêu ngân sách hợp lý, tiết kiệm và hiệu quả.

  • Lý thuyết quản lý chi thường xuyên NSNN: Quản lý chi thường xuyên là quá trình sử dụng các nguồn lực tài chính để đảm bảo hoạt động liên tục của bộ máy nhà nước, bao gồm chi trả lương, chi quản lý hành chính và chi hoạt động nghiệp vụ. Quản lý chi thường xuyên hiệu quả góp phần tiết kiệm ngân sách, nâng cao hiệu quả sử dụng vốn và thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội.

Các khái niệm chính bao gồm: NSNN, chi thường xuyên NSNN, dự toán chi thường xuyên, quyết toán chi thường xuyên, kiểm soát chi thường xuyên, và các nguyên tắc quản lý chi NSNN như tính minh bạch, cân đối, tiết kiệm và hiệu quả.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp thu thập và phân tích số liệu thứ cấp và sơ cấp:

  • Nguồn dữ liệu thứ cấp: Bao gồm các báo cáo tài chính, văn bản pháp luật, các tài liệu hướng dẫn của Bộ Tài chính và KBNN, các báo cáo thu chi NSNN tại KBNN Phú Bình giai đoạn 2017-2019, cùng các tài liệu nghiên cứu liên quan.

  • Nguồn dữ liệu sơ cấp: Thu thập thông tin qua khảo sát toàn bộ 12 cán bộ, công chức tại KBNN huyện Phú Bình năm 2019 bằng phiếu điều tra kết hợp phỏng vấn trực tiếp và gửi phiếu khảo sát. Nội dung khảo sát tập trung vào đánh giá quy trình quản lý chi thường xuyên, công tác lập dự toán, tổ chức thực hiện và quyết toán chi thường xuyên.

  • Phương pháp phân tích: Sử dụng phân tích thống kê mô tả, so sánh số liệu dự toán và thực hiện chi thường xuyên, đánh giá tỷ trọng các khoản chi, phân tích các yếu tố ảnh hưởng và so sánh với các quy định pháp luật hiện hành. Phương pháp so sánh cũng được áp dụng để đối chiếu thực trạng quản lý chi thường xuyên tại KBNN Phú Bình với các đơn vị tương tự và các quy định pháp luật.

  • Timeline nghiên cứu: Thu thập số liệu sơ cấp trong tháng 9/2019, phân tích số liệu giai đoạn 2017-2019, hoàn thiện luận văn năm 2020.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Tình hình thu ngân sách và dự toán chi thường xuyên: Số thu NSNN tại KBNN Phú Bình tăng trưởng liên tục, năm 2017 đạt 125 tỷ đồng (181% dự toán), năm 2018 đạt 149 tỷ đồng (131% dự toán), năm 2019 đạt 139 tỷ đồng (148% dự toán). Tuy nhiên, dự toán chi thường xuyên lập bởi KBNN huyện luôn cao hơn dự toán được giao, với chênh lệch khoảng 300 triệu đồng mỗi năm, do KBNN tỉnh điều chỉnh để đảm bảo tiết kiệm chi tiêu.

  2. Cơ cấu chi thường xuyên: Trong tổng dự toán chi thường xuyên được giao, chi thanh toán cá nhân chiếm tỷ trọng lớn nhất (trên 70%), tiếp theo là chi quản lý hành chính và chi hoạt động nghiệp vụ. Dự toán chi thanh toán cá nhân năm 2019 đạt 4.033 triệu đồng, tăng 18,78% so với năm 2018; chi quản lý hành chính và chi hoạt động nghiệp vụ cũng tăng lần lượt 15,37% và 13,84%.

  3. Quy trình quản lý chi thường xuyên: Quy trình quản lý chi thường xuyên tại KBNN Phú Bình được xây dựng rõ ràng, phân công nhiệm vụ cụ thể cho từng cán bộ, đảm bảo tuân thủ các quy định của hệ thống KBNN. Khảo sát cán bộ cho thấy mức độ hài lòng về quy trình đạt trung bình 4,05/5 điểm, trong đó phân công nhiệm vụ rõ ràng được đánh giá cao nhất (4,33 điểm).

  4. Hạn chế trong quản lý chi thường xuyên: Do quy mô nhỏ, số lượng cán bộ hạn chế, một số cán bộ phải kiêm nhiệm nhiều công việc, ảnh hưởng đến độ chính xác và tin cậy trong quản lý chi. Việc lập dự toán chưa phản ánh đầy đủ các yếu tố tác động, dẫn đến khó khăn trong điều hành ngân sách. Công tác kiểm tra, giám sát chưa được thực hiện thường xuyên và sâu sát.

Thảo luận kết quả

Kết quả thu NSNN vượt dự toán cho thấy hiệu quả trong công tác thu ngân sách của huyện Phú Bình, góp phần tạo nguồn lực cho chi thường xuyên. Tuy nhiên, sự chênh lệch giữa dự toán lập và dự toán giao phản ánh sự thận trọng trong phân bổ ngân sách nhằm đảm bảo tiết kiệm và cân đối thu chi. Cơ cấu chi thường xuyên tập trung chủ yếu vào chi trả lương và các khoản phụ cấp, phù hợp với chức năng duy trì hoạt động bộ máy nhà nước.

Quy trình quản lý chi thường xuyên được xây dựng bài bản, phù hợp với các nguyên tắc quản lý tài chính công, góp phần nâng cao hiệu quả sử dụng ngân sách. Tuy nhiên, hạn chế về nguồn nhân lực và việc kiêm nhiệm nhiều nhiệm vụ làm giảm hiệu quả kiểm soát chi tiêu, dễ phát sinh sai sót. So sánh với các KBNN huyện khác như Sơn Tây, Phúc Thọ và Đại Từ cho thấy Phú Bình cần tăng cường ứng dụng công nghệ thông tin và nâng cao năng lực cán bộ để cải thiện công tác quản lý.

Việc kiểm tra, giám sát chi thường xuyên chưa được chú trọng đúng mức làm giảm khả năng phát hiện và xử lý kịp thời các sai phạm, ảnh hưởng đến hiệu quả quản lý ngân sách. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ so sánh dự toán lập và dự toán giao, bảng phân bổ chi theo khoản chi và biểu đồ đánh giá mức độ hài lòng của cán bộ về quy trình quản lý chi thường xuyên.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Nâng cao chất lượng lập dự toán chi thường xuyên: Tăng cường phân tích, đánh giá các yếu tố ảnh hưởng đến nhu cầu chi, đảm bảo dự toán phản ánh sát thực tế, giảm chênh lệch giữa dự toán lập và dự toán giao. Thời gian thực hiện: hàng năm trước kỳ lập dự toán; Chủ thể: Bộ phận kế toán KBNN huyện phối hợp với các đơn vị sử dụng ngân sách.

  2. Tăng cường năng lực và phân công nhiệm vụ cán bộ: Bố trí nhân lực phù hợp, giảm kiêm nhiệm, nâng cao trình độ chuyên môn và kỹ năng quản lý cho cán bộ quản lý chi thường xuyên. Thời gian: 1-2 năm; Chủ thể: Ban lãnh đạo KBNN huyện và KBNN tỉnh.

  3. Ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý chi thường xuyên: Triển khai phần mềm quản lý tài chính hiện đại, tự động hóa quy trình kiểm soát chi, nâng cao tính chính xác và hiệu quả quản lý. Thời gian: 2 năm; Chủ thể: KBNN tỉnh phối hợp với KBNN huyện.

  4. Tăng cường công tác kiểm tra, giám sát và quyết toán chi thường xuyên: Thực hiện kiểm tra định kỳ, đột xuất, nâng cao vai trò kiểm soát nội bộ, đảm bảo chi đúng mục đích, tiết kiệm và hiệu quả. Thời gian: liên tục hàng năm; Chủ thể: Ban lãnh đạo KBNN huyện, các cơ quan tài chính cấp trên.

  5. Hoàn thiện cơ chế phối hợp giữa các cấp quản lý ngân sách: Tăng cường trao đổi thông tin, phối hợp giữa KBNN huyện, KBNN tỉnh và các đơn vị sử dụng ngân sách để đảm bảo quản lý chi thường xuyên đồng bộ, hiệu quả. Thời gian: liên tục; Chủ thể: KBNN các cấp và các đơn vị liên quan.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý và nhân viên Kho bạc Nhà nước các cấp: Nghiên cứu giúp nâng cao hiệu quả quản lý chi thường xuyên, cải thiện quy trình nghiệp vụ và ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý tài chính công.

  2. Lãnh đạo và chuyên viên các cơ quan tài chính, ngân sách địa phương: Tham khảo để hoàn thiện chính sách, quy trình quản lý ngân sách cấp huyện, đảm bảo chi tiêu ngân sách hợp lý, tiết kiệm và hiệu quả.

  3. Giảng viên và sinh viên ngành Quản lý kinh tế, Tài chính công: Tài liệu tham khảo thực tiễn về quản lý chi thường xuyên NSNN, giúp hiểu rõ các quy trình, phương pháp và thách thức trong quản lý ngân sách nhà nước.

  4. Các nhà hoạch định chính sách và chuyên gia phân tích tài chính công: Cung cấp cơ sở khoa học để xây dựng, điều chỉnh chính sách quản lý chi ngân sách, góp phần nâng cao hiệu quả sử dụng nguồn lực công.

Câu hỏi thường gặp

  1. Quản lý chi thường xuyên NSNN là gì?
    Quản lý chi thường xuyên NSNN là quá trình sử dụng các công cụ, biện pháp để phân bổ, kiểm soát và sử dụng các khoản chi nhằm duy trì hoạt động liên tục của bộ máy nhà nước, bao gồm chi trả lương, chi quản lý hành chính và chi hoạt động nghiệp vụ.

  2. Tại sao cần lập dự toán chi thường xuyên chính xác?
    Dự toán chi thường xuyên chính xác giúp đảm bảo nguồn lực ngân sách được phân bổ hợp lý, tránh lãng phí, đồng thời tạo điều kiện thuận lợi cho việc kiểm soát và điều hành ngân sách hiệu quả trong năm tài chính.

  3. Những yếu tố nào ảnh hưởng đến hiệu quả quản lý chi thường xuyên tại KBNN Phú Bình?
    Bao gồm hệ thống pháp luật và chính sách, định mức chi tiêu, năng lực cán bộ quản lý, ứng dụng công nghệ thông tin và công tác kiểm tra, giám sát chi tiêu.

  4. Làm thế nào để nâng cao hiệu quả quản lý chi thường xuyên?
    Cần nâng cao chất lượng lập dự toán, tăng cường năng lực cán bộ, ứng dụng công nghệ thông tin, thực hiện kiểm tra, giám sát chặt chẽ và hoàn thiện cơ chế phối hợp giữa các cấp quản lý ngân sách.

  5. Vai trò của công nghệ thông tin trong quản lý chi thường xuyên là gì?
    Công nghệ thông tin giúp tự động hóa quy trình quản lý, tăng tốc độ xử lý, nâng cao tính chính xác và minh bạch trong quản lý chi tiêu ngân sách, đồng thời giảm thiểu sai sót và gian lận.

Kết luận

  • Luận văn làm rõ cơ sở lý luận và thực tiễn quản lý chi thường xuyên NSNN qua KBNN huyện Phú Bình trong giai đoạn 2017-2019, đánh giá chi tiết các khía cạnh dự toán, thực hiện và quyết toán chi.
  • Phân tích thực trạng cho thấy công tác quản lý chi thường xuyên đã đạt được nhiều kết quả tích cực nhưng vẫn còn tồn tại hạn chế về nguồn nhân lực, quy trình và kiểm soát chi tiêu.
  • Đề xuất các giải pháp cụ thể nhằm nâng cao chất lượng lập dự toán, tăng cường năng lực cán bộ, ứng dụng công nghệ thông tin và cải thiện công tác kiểm tra, giám sát.
  • Nghiên cứu có ý nghĩa thực tiễn quan trọng, góp phần hoàn thiện cơ chế quản lý chi thường xuyên NSNN cấp huyện, thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội địa phương bền vững.
  • Các bước tiếp theo bao gồm triển khai các giải pháp đề xuất, đánh giá hiệu quả thực hiện và mở rộng nghiên cứu sang các địa phương khác để hoàn thiện hơn công tác quản lý ngân sách nhà nước.

Hành động ngay hôm nay để nâng cao hiệu quả quản lý chi thường xuyên tại Kho bạc Nhà nước Phú Bình, góp phần phát triển kinh tế xã hội bền vững!