Tổng quan nghiên cứu

Phát triển du lịch bền vững là một trong những vấn đề cấp thiết và mang tính chiến lược đối với sự phát triển kinh tế - xã hội của các địa phương, đặc biệt là các tỉnh có tiềm năng du lịch lớn như Quảng Nam. Theo số liệu thống kê, năm 2019, Quảng Nam đón 7,79 triệu lượt khách, doanh thu từ tham quan, lưu trú du lịch đạt 6.200 tỷ đồng, thu nhập xã hội đạt 14.570 tỷ đồng, đóng góp 7,1% vào GRDP tỉnh. Tuy nhiên, năm 2020 do ảnh hưởng của đại dịch Covid-19, lượng khách giảm sâu, chỉ đạt khoảng 1,4 triệu lượt, giảm 81% so với cùng kỳ, doanh thu giảm 82,7%. Những con số này phản ánh rõ thách thức và cơ hội trong việc phát triển du lịch bền vững tại địa phương.

Luận văn tập trung nghiên cứu phát triển du lịch bền vững của Quảng Nam trên báo điện tử trong giai đoạn 2019-2020, nhằm đánh giá thực trạng thông tin, chất lượng các tác phẩm báo chí điện tử về chủ đề này và đề xuất giải pháp nâng cao hiệu quả truyền thông. Phạm vi nghiên cứu bao gồm ba trang báo điện tử tiêu biểu: Báo điện tử Quảng Nam, Đài Tiếng nói Việt Nam khu vực miền Trung (VOV miền Trung) và VnExpress. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc nâng cao nhận thức cộng đồng, hỗ trợ quản lý nhà nước và phát triển ngành du lịch theo hướng bền vững, góp phần bảo tồn tài nguyên thiên nhiên, văn hóa và phát triển kinh tế xã hội địa phương.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn vận dụng hai lý thuyết truyền thông chủ đạo để phân tích vai trò của báo điện tử trong truyền tải thông tin về phát triển du lịch bền vững:

  • Lý thuyết thiết lập chương trình nghị sự (Agenda Setting): Lý thuyết này nhấn mạnh vai trò của truyền thông trong việc xác định tầm quan trọng của các vấn đề xã hội đối với công chúng thông qua tần suất và cường độ đưa tin. Việc báo chí ưu tiên đưa tin về các vấn đề phát triển du lịch bền vững sẽ làm tăng nhận thức và sự quan tâm của cộng đồng đối với chủ đề này.

  • Lý thuyết đóng khung (Framing): Lý thuyết này giải thích cách truyền thông lựa chọn và nhấn mạnh một số khía cạnh nhất định của vấn đề để định hướng nhận thức và thái độ của công chúng. Trong bối cảnh phát triển du lịch bền vững, nhà báo sẽ đóng khung thông tin theo các góc nhìn như kinh tế, văn hóa - xã hội, môi trường hoặc phản biện các tồn tại, hạn chế nhằm tạo sự đồng thuận và thúc đẩy hành động.

Ba khái niệm chính được sử dụng trong nghiên cứu gồm: báo điện tử, phát triển du lịch bền vững (bao gồm ba trụ cột kinh tế, văn hóa - xã hội và môi trường), và chất lượng tác phẩm báo chí (bao gồm nội dung và hình thức).

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng kết hợp các phương pháp định tính và định lượng:

  • Phương pháp nghiên cứu thứ cấp: Thu thập và phân tích các tài liệu chuyên ngành, văn bản pháp luật, các công trình nghiên cứu liên quan đến báo điện tử, truyền thông và phát triển du lịch bền vững.

  • Phân tích nội dung truyền thông: Tổng hợp và phân tích ước tính khoảng 1.000 tác phẩm báo điện tử về phát triển du lịch bền vững của Quảng Nam đăng tải trên ba trang báo điện tử trong giai đoạn 2019-2020. Các tiêu chí đánh giá bao gồm tần suất, nội dung (kinh tế, văn hóa - xã hội, môi trường), hình thức thể hiện (hình ảnh, video, infographic), tính khách quan, thời sự, hấp dẫn và phản biện.

  • Phỏng vấn sâu: Thực hiện phỏng vấn 5 phóng viên, nhà báo chuyên viết về du lịch Quảng Nam trên các báo điện tử, cùng với lãnh đạo ngành du lịch và tổng biên tập các cơ quan báo chí để hiểu rõ quy trình sản xuất, định hướng thông tin và những thuận lợi, khó khăn trong công tác truyền thông.

  • Thống kê mô tả: Sử dụng số liệu thống kê về số lượng tác phẩm, tỷ lệ bài viết theo chủ đề, loại hình tác phẩm và mức độ tương tác của độc giả để đánh giá thực trạng truyền thông.

Thời gian nghiên cứu khảo sát thực tế từ tháng 5/2021 đến tháng 10/2021, với dữ liệu thu thập từ 01/01/2019 đến 31/12/2020. Cỡ mẫu gồm toàn bộ các bài viết liên quan đến phát triển du lịch bền vững trên ba trang báo điện tử tiêu biểu, cùng các phỏng vấn chuyên sâu với các nhân sự chủ chốt.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Tần suất và nội dung bài viết: Trong hai năm 2019-2020, có khoảng 1.000 tác phẩm báo điện tử đề cập đến phát triển du lịch bền vững của Quảng Nam. Trong đó, 45% bài viết tập trung vào khía cạnh kinh tế, 30% về văn hóa - xã hội và 25% về môi trường. So với năm 2019, năm 2020 số lượng bài viết giảm khoảng 40% do ảnh hưởng của dịch Covid-19.

  2. Chất lượng nội dung: Khoảng 70% bài viết đảm bảo tính khách quan, chân thực và kịp thời. Tuy nhiên, chỉ có khoảng 35% bài viết có tính phản biện sâu sắc, nêu rõ các tồn tại, hạn chế và đề xuất giải pháp cụ thể. Các bài viết về môi trường thường có tỷ lệ phản biện thấp hơn so với các chủ đề kinh tế và văn hóa.

  3. Hình thức thể hiện: Khoảng 60% bài viết sử dụng hình ảnh minh họa chất lượng cao, 25% có video hoặc infographic hỗ trợ, trong khi 15% còn lại chủ yếu là văn bản thuần túy. Việc sử dụng flycam và các công nghệ đa phương tiện hiện đại còn hạn chế, chỉ chiếm khoảng 10% số bài.

  4. Tương tác độc giả: Các bài viết có tính phản biện và hình thức hấp dẫn nhận được lượng bình luận và chia sẻ cao hơn trung bình 30%. Đặc biệt, các bài viết về các vấn đề môi trường và văn hóa nhận được sự quan tâm lớn từ cộng đồng mạng.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu cho thấy báo điện tử đóng vai trò quan trọng trong việc truyền tải thông tin về phát triển du lịch bền vững tại Quảng Nam, góp phần nâng cao nhận thức cộng đồng và hỗ trợ quản lý nhà nước. Việc phân bổ nội dung theo ba trụ cột kinh tế, văn hóa - xã hội và môi trường tương đối cân đối, phản ánh sự quan tâm toàn diện của báo chí.

Tuy nhiên, tỷ lệ bài viết có tính phản biện còn thấp, đặc biệt trong lĩnh vực môi trường, cho thấy sự hạn chế trong việc khai thác sâu các vấn đề tồn tại, hạn chế của ngành du lịch. Điều này có thể do áp lực về thời gian, nguồn lực của phóng viên và sự nhạy cảm trong việc phản ánh các vấn đề tiêu cực. So sánh với một số nghiên cứu trong nước và quốc tế, mức độ phản biện trong báo điện tử Quảng Nam còn thấp hơn mức trung bình, cần được cải thiện để nâng cao vai trò giám sát xã hội của báo chí.

Về hình thức, mặc dù báo điện tử tận dụng được ưu thế đa phương tiện, nhưng việc ứng dụng công nghệ hiện đại như flycam, video chất lượng cao còn hạn chế, ảnh hưởng đến sức hấp dẫn và hiệu quả truyền thông. Các bài viết có hình thức sinh động, hấp dẫn nhận được sự tương tác tích cực từ độc giả, chứng tỏ vai trò quan trọng của hình thức trong việc thu hút và giữ chân người đọc.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ phân bố tỷ lệ bài viết theo chủ đề, biểu đồ so sánh số lượng bài viết năm 2019 và 2020, bảng thống kê mức độ sử dụng hình ảnh, video và infographic, cùng biểu đồ tương tác bình luận theo loại bài viết để minh họa rõ nét các phát hiện.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Nâng cao chất lượng nội dung bài viết: Đào tạo, bồi dưỡng kỹ năng viết bài phản biện cho phóng viên, nhà báo nhằm tăng tỷ lệ bài viết phân tích sâu sắc các tồn tại, hạn chế và đề xuất giải pháp phát triển du lịch bền vững. Mục tiêu đạt ít nhất 50% bài viết có tính phản biện trong vòng 2 năm tới. Chủ thể thực hiện: Ban biên tập các cơ quan báo chí và các tổ chức đào tạo báo chí.

  2. Tăng cường ứng dụng công nghệ đa phương tiện: Khuyến khích sử dụng flycam, video chất lượng cao, infographic và các công nghệ tương tác để nâng cao sức hấp dẫn và hiệu quả truyền thông. Mục tiêu tăng tỷ lệ bài viết sử dụng đa phương tiện lên 50% trong 1 năm. Chủ thể thực hiện: Bộ phận kỹ thuật và phóng viên các báo điện tử.

  3. Tăng cường phối hợp giữa ngành du lịch và báo chí: Xây dựng cơ chế cung cấp thông tin, định hướng nội dung và hỗ trợ phóng viên trong việc khai thác các chủ đề phát triển du lịch bền vững. Mục tiêu thiết lập ít nhất 2 buổi tọa đàm/năm giữa lãnh đạo ngành du lịch và báo chí. Chủ thể thực hiện: Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch Quảng Nam, các cơ quan báo chí.

  4. Đẩy mạnh tương tác với độc giả: Tăng cường các hình thức tương tác như bình luận, khảo sát ý kiến, giao lưu trực tuyến để thu thập phản hồi và nâng cao chất lượng bài viết. Mục tiêu tăng 30% lượt tương tác trong vòng 1 năm. Chủ thể thực hiện: Ban biên tập và bộ phận truyền thông các báo điện tử.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Phóng viên, nhà báo chuyên về lĩnh vực du lịch: Luận văn cung cấp cơ sở lý luận, phương pháp và thực trạng truyền thông về phát triển du lịch bền vững, giúp nâng cao kỹ năng viết bài chất lượng, phản biện và sử dụng đa phương tiện hiệu quả.

  2. Lãnh đạo và cán bộ quản lý ngành du lịch: Tài liệu giúp hiểu rõ vai trò của báo chí trong truyền thông du lịch bền vững, từ đó xây dựng chính sách phối hợp hiệu quả với các cơ quan báo chí, nâng cao hiệu quả quản lý và quảng bá du lịch.

  3. Nhà nghiên cứu và sinh viên chuyên ngành báo chí, truyền thông và du lịch: Luận văn là nguồn tham khảo quý giá về ứng dụng lý thuyết truyền thông trong nghiên cứu báo chí điện tử, đồng thời cung cấp dữ liệu thực tiễn về phát triển du lịch bền vững tại địa phương.

  4. Các tổ chức, doanh nghiệp hoạt động trong lĩnh vực du lịch: Hiểu được xu hướng truyền thông và nhận thức cộng đồng về du lịch bền vững giúp doanh nghiệp xây dựng chiến lược marketing, phát triển sản phẩm phù hợp với yêu cầu phát triển bền vững.

Câu hỏi thường gặp

  1. Báo điện tử có vai trò gì trong phát triển du lịch bền vững?
    Báo điện tử cung cấp thông tin nhanh chóng, đa dạng và tương tác cao, giúp nâng cao nhận thức cộng đồng về các vấn đề kinh tế, văn hóa và môi trường trong du lịch, đồng thời giám sát và phản biện các tồn tại, thúc đẩy phát triển bền vững.

  2. Lý thuyết thiết lập chương trình nghị sự được áp dụng như thế nào trong nghiên cứu này?
    Lý thuyết này giải thích cách báo chí ưu tiên đưa tin về phát triển du lịch bền vững, từ đó ảnh hưởng đến mức độ quan tâm và nhận thức của công chúng về chủ đề này, góp phần định hướng hành vi và chính sách.

  3. Những hạn chế chính của báo điện tử trong truyền thông du lịch bền vững là gì?
    Bao gồm hạn chế về độ chính xác thông tin do áp lực nhanh chóng, hạn chế về công nghệ đa phương tiện, nguy cơ nhiễu loạn thông tin và cạnh tranh với mạng xã hội, cũng như khó tiếp cận một số nhóm độc giả vùng sâu vùng xa.

  4. Làm thế nào để nâng cao chất lượng bài viết về du lịch bền vững trên báo điện tử?
    Cần đào tạo kỹ năng phản biện cho phóng viên, tăng cường ứng dụng công nghệ đa phương tiện, phối hợp chặt chẽ với ngành du lịch và tăng cường tương tác với độc giả để nâng cao tính hấp dẫn và hiệu quả truyền thông.

  5. Tại sao phát triển du lịch bền vững lại quan trọng đối với Quảng Nam?
    Quảng Nam có nhiều di sản văn hóa và thiên nhiên quý giá, phát triển du lịch bền vững giúp bảo tồn tài nguyên, nâng cao đời sống người dân, đồng thời phát triển kinh tế ổn định, tránh các tác động tiêu cực như quá tải, ô nhiễm và suy thoái văn hóa.

Kết luận

  • Báo điện tử là kênh truyền thông hiệu quả, có vai trò quan trọng trong việc nâng cao nhận thức và thúc đẩy phát triển du lịch bền vững tại Quảng Nam.
  • Nội dung các tác phẩm báo chí tập trung cân đối vào ba trụ cột kinh tế, văn hóa - xã hội và môi trường, nhưng cần tăng cường tính phản biện và sâu sắc hơn.
  • Hình thức thể hiện đa phương tiện còn hạn chế, cần đẩy mạnh ứng dụng công nghệ hiện đại để nâng cao sức hấp dẫn và tương tác với độc giả.
  • Phối hợp chặt chẽ giữa ngành du lịch và báo chí, cùng với đào tạo nâng cao năng lực phóng viên là yếu tố then chốt để nâng cao chất lượng truyền thông.
  • Các bước tiếp theo bao gồm triển khai các giải pháp đề xuất, tổ chức đào tạo, tăng cường hợp tác và đánh giá định kỳ hiệu quả truyền thông về phát triển du lịch bền vững.

Hành động ngay hôm nay: Các cơ quan báo chí, ngành du lịch và các nhà nghiên cứu cần phối hợp chặt chẽ để thực hiện các giải pháp nâng cao chất lượng truyền thông, góp phần phát triển du lịch Quảng Nam theo hướng bền vững, bảo vệ di sản và phát huy giá trị văn hóa đặc sắc của địa phương.