## Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh giáo dục phổ thông ngày càng đổi mới, hoạt động sinh hoạt chuyên môn (SHCM) đóng vai trò then chốt trong việc nâng cao chất lượng dạy và học. Tại huyện Đông Triều, tỉnh Quảng Ninh, với quy mô 7 trường THPT, tổng số học sinh khoảng 5.565 em và đội ngũ giáo viên 355 người, việc tổ chức SHCM theo hướng nghiên cứu bài học (NCBH) được xem là giải pháp đổi mới nhằm nâng cao năng lực chuyên môn cho giáo viên và hiệu quả học tập của học sinh. Tuy nhiên, thực tế cho thấy SHCM truyền thống còn nhiều hạn chế như chất lượng chưa cao, nội dung chưa tập trung, và sự tham gia của giáo viên chưa tích cực. Mục tiêu nghiên cứu nhằm đánh giá thực trạng tổ chức SHCM theo hướng NCBH tại các trường THPT huyện Đông Triều trong năm học 2014-2015, từ đó đề xuất các biện pháp nâng cao hiệu quả hoạt động này. Nghiên cứu có phạm vi khảo sát tại 3 trường THPT tiêu biểu: Nguyễn Bình, Đông Triều và Trần Nhân Tông, với tổng số học sinh trên 2.600 em và hơn 150 giáo viên tham gia. Kết quả nghiên cứu góp phần làm rõ vai trò của SHCM theo hướng NCBH trong việc phát triển năng lực sư phạm, đổi mới phương pháp dạy học, đồng thời cung cấp cơ sở khoa học cho các nhà quản lý giáo dục trong việc xây dựng chính sách và kế hoạch phát triển chuyên môn giáo viên.

## Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

### Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết quản lý giáo dục và mô hình nghiên cứu bài học (Lesson Study) xuất phát từ Nhật Bản, được áp dụng rộng rãi trên thế giới. Các khái niệm chính bao gồm:

- **Quản lý giáo dục**: Là quá trình tác động có kế hoạch của nhà quản lý đến đội ngũ giáo viên và học sinh nhằm đạt mục tiêu giáo dục.
- **Tổ chuyên môn (TCM)**: Nhóm giáo viên cùng giảng dạy một hoặc nhiều môn học, chịu sự quản lý của hiệu trưởng và tổ trưởng chuyên môn.
- **Sinh hoạt chuyên môn (SHCM)**: Hoạt động bồi dưỡng chuyên môn, trao đổi kinh nghiệm, nâng cao năng lực sư phạm cho giáo viên.
- **Nghiên cứu bài học (NCBH)**: Quá trình giáo viên cùng nhau nghiên cứu, phân tích bài học cụ thể nhằm cải tiến phương pháp dạy học, tập trung vào người học.
- **Quản lý SHCM theo hướng NCBH**: Quá trình hiệu trưởng và tổ trưởng chuyên môn tổ chức, chỉ đạo, kiểm tra hoạt động SHCM theo mô hình NCBH nhằm nâng cao chất lượng dạy và học.

### Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp hỗn hợp, kết hợp giữa nghiên cứu lý luận và thực tiễn:

- **Nguồn dữ liệu**: Thu thập từ khảo sát ý kiến của cán bộ quản lý, tổ trưởng chuyên môn và giáo viên tại 3 trường THPT huyện Đông Triều; tài liệu, văn bản pháp luật liên quan đến quản lý giáo dục và SHCM.
- **Phương pháp phân tích**: Phân tích định tính qua phỏng vấn, thảo luận nhóm; phân tích định lượng qua thống kê tỉ lệ, trung bình, so sánh phần trăm.
- **Cỡ mẫu**: Khoảng 150 giáo viên và cán bộ quản lý được chọn theo phương pháp chọn mẫu ngẫu nhiên có chủ đích nhằm đảm bảo tính đại diện.
- **Timeline nghiên cứu**: Thực hiện trong năm học 2014-2015, gồm các giai đoạn thu thập dữ liệu, phân tích, đề xuất giải pháp và đánh giá hiệu quả.

## Kết quả nghiên cứu và thảo luận

### Những phát hiện chính

- **Nhận thức về SHCM theo hướng NCBH**: Khoảng 78% cán bộ giáo viên (CBGV) nhận thức rõ tầm quan trọng của SHCM theo hướng NCBH, trong khi 22% còn mơ hồ hoặc chưa hiểu đúng về mô hình này.
- **Thực trạng tổ chức SHCM**: Tần suất SHCM theo hướng NCBH tại các trường đạt trung bình 2 lần/tháng, nhưng chỉ có khoảng 60% giáo viên tham gia tích cực. Nội dung sinh hoạt chủ yếu tập trung vào phân tích bài học, tuy nhiên việc áp dụng kết quả vào thực tiễn còn hạn chế.
- **Quản lý SHCM theo hướng NCBH**: 65% hiệu trưởng và tổ trưởng chuyên môn thực hiện quản lý theo kế hoạch, nhưng chỉ 50% có kiểm tra, giám sát thường xuyên và hiệu quả. Việc xây dựng quy chế và tiêu chí đánh giá còn chưa đồng bộ.
- **Ảnh hưởng đến chất lượng dạy và học**: Các trường có tổ chức SHCM theo hướng NCBH hiệu quả ghi nhận tỷ lệ học sinh đạt khá, giỏi tăng từ 12% lên 18% trong năm học 2013-2014, đồng thời giáo viên cải thiện kỹ năng sư phạm và đổi mới phương pháp dạy học.

### Thảo luận kết quả

Nguyên nhân của những hạn chế trong tổ chức SHCM theo hướng NCBH chủ yếu do nhận thức chưa đồng đều giữa các giáo viên, năng lực quản lý của tổ trưởng chuyên môn còn hạn chế, và điều kiện cơ sở vật chất chưa đáp ứng đầy đủ. So với các nghiên cứu trong nước và quốc tế, kết quả tương đồng về vai trò quan trọng của SHCM theo hướng NCBH trong phát triển năng lực giáo viên và nâng cao chất lượng giáo dục. Việc áp dụng mô hình này tại Đông Triều đã góp phần tạo ra môi trường học tập tích cực, khuyến khích sự hợp tác và sáng tạo trong giảng dạy. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ tần suất SHCM, bảng so sánh kết quả học tập trước và sau khi áp dụng SHCM theo hướng NCBH, và biểu đồ nhận thức của giáo viên về mô hình này.

## Đề xuất và khuyến nghị

- **Nâng cao năng lực quản lý SHCM cho tổ trưởng chuyên môn**: Tổ chức các khóa bồi dưỡng kỹ năng quản lý, xây dựng kế hoạch và kiểm tra SHCM theo hướng NCBH, nhằm tăng tỷ lệ quản lý hiệu quả lên 80% trong 2 năm tới. Chủ thể thực hiện: Sở GD&ĐT phối hợp với các trường đại học.
- **Xây dựng và hoàn thiện quy chế SHCM theo hướng NCBH**: Ban hành quy chế chi tiết, tiêu chí đánh giá cụ thể, đảm bảo tính đồng bộ và khả thi, áp dụng trong toàn huyện trong năm học tiếp theo. Chủ thể thực hiện: Ban giám hiệu các trường.
- **Tăng cường cơ sở vật chất, trang thiết bị phục vụ SHCM**: Đầu tư phòng học đa phương tiện, thiết bị hỗ trợ dạy học hiện đại, nâng tỷ lệ trường có đủ điều kiện lên 90% trong 3 năm tới. Chủ thể thực hiện: UBND huyện, Sở GD&ĐT.
- **Tăng cường giám sát và đánh giá việc thực hiện SHCM**: Thiết lập hệ thống kiểm tra, đánh giá định kỳ, khuyến khích tự kiểm tra và phản hồi từ giáo viên, nhằm nâng cao chất lượng SHCM liên tục. Chủ thể thực hiện: Hiệu trưởng, tổ trưởng chuyên môn.
- **Khuyến khích sự tham gia tích cực của giáo viên**: Tạo môi trường làm việc thân thiện, khuyến khích sáng tạo, trao đổi kinh nghiệm, nâng cao tỷ lệ giáo viên tham gia SHCM lên trên 85% trong 2 năm tới. Chủ thể thực hiện: Ban giám hiệu, tổ chuyên môn.

## Đối tượng nên tham khảo luận văn

- **Hiệu trưởng và Ban giám hiệu các trường THPT**: Nhận diện các giải pháp quản lý SHCM hiệu quả, từ đó nâng cao năng lực lãnh đạo và chỉ đạo đổi mới chuyên môn.
- **Tổ trưởng chuyên môn và giáo viên**: Áp dụng mô hình SHCM theo hướng NCBH để phát triển năng lực sư phạm, đổi mới phương pháp dạy học, nâng cao chất lượng giảng dạy.
- **Sở Giáo dục và Đào tạo, các cơ quan quản lý giáo dục**: Làm cơ sở xây dựng chính sách, kế hoạch bồi dưỡng và phát triển đội ngũ giáo viên, nâng cao chất lượng giáo dục phổ thông.
- **Các nhà nghiên cứu và sinh viên ngành Quản lý giáo dục, Sư phạm**: Tham khảo mô hình nghiên cứu bài học trong thực tiễn, phương pháp nghiên cứu và các biện pháp quản lý đổi mới SHCM.

## Câu hỏi thường gặp

1. **SHCM theo hướng nghiên cứu bài học là gì?**  
Là hoạt động chuyên môn tập trung phân tích bài học cụ thể, chú trọng vào việc học của học sinh để cải tiến phương pháp dạy học, không đánh giá xếp loại giáo viên.

2. **Tại sao cần đổi mới SHCM theo hướng NCBH?**  
Vì SHCM truyền thống còn nhiều hạn chế như nội dung chưa tập trung, giáo viên ít tham gia tích cực, chưa phát huy được năng lực sáng tạo và hợp tác.

3. **Ai chịu trách nhiệm quản lý SHCM theo hướng NCBH?**  
Hiệu trưởng và tổ trưởng chuyên môn là những người chủ chốt trong việc tổ chức, chỉ đạo và kiểm tra hoạt động SHCM theo hướng NCBH.

4. **Các bước tổ chức SHCM theo hướng NCBH gồm những gì?**  
Bao gồm xác định mục tiêu và xây dựng kế hoạch bài học, tổ chức dạy minh họa và dự giờ, thảo luận rút kinh nghiệm, và áp dụng vào thực tiễn giảng dạy.

5. **Làm thế nào để nâng cao hiệu quả SHCM theo hướng NCBH?**  
Cần nâng cao năng lực quản lý, xây dựng quy chế rõ ràng, đầu tư cơ sở vật chất, tăng cường giám sát và khuyến khích sự tham gia tích cực của giáo viên.

## Kết luận

- SHCM theo hướng nghiên cứu bài học là giải pháp đổi mới quan trọng nhằm nâng cao năng lực chuyên môn giáo viên và chất lượng giáo dục tại các trường THPT huyện Đông Triều.  
- Thực trạng cho thấy còn nhiều hạn chế về nhận thức, quản lý và điều kiện tổ chức SHCM theo hướng NCBH.  
- Các biện pháp đề xuất tập trung vào nâng cao năng lực quản lý, hoàn thiện quy chế, cải thiện cơ sở vật chất và tăng cường giám sát thực hiện.  
- Nghiên cứu góp phần làm rõ vai trò của SHCM theo hướng NCBH trong phát triển giáo dục phổ thông, cung cấp cơ sở khoa học cho các nhà quản lý và giáo viên.  
- Đề nghị các cơ quan quản lý giáo dục và nhà trường triển khai các giải pháp trong thời gian tới để nâng cao hiệu quả hoạt động chuyên môn, đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục hiện đại.  

**Hành động tiếp theo:** Các trường THPT huyện Đông Triều cần xây dựng kế hoạch triển khai các biện pháp đề xuất ngay trong năm học tới, đồng thời tổ chức các khóa bồi dưỡng nâng cao năng lực quản lý và chuyên môn cho đội ngũ cán bộ quản lý và giáo viên.