Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh cách mạng công nghiệp 4.0, giáo dục đóng vai trò then chốt trong việc phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao, đáp ứng yêu cầu xã hội hiện đại. Tại huyện Đắk Glong, tỉnh Đắk Nông, các trường trung học phổ thông (THPT) đang đối mặt với nhiều thách thức trong quản lý hoạt động dạy học theo định hướng chương trình giáo dục phổ thông (GDPT) 2018. Với tổng số 3 trường THPT, 71 giáo viên và 500 học sinh tham gia khảo sát, nghiên cứu tập trung đánh giá thực trạng quản lý dạy học và đề xuất các biện pháp nâng cao chất lượng giáo dục tại địa phương. Mục tiêu chính của luận văn là phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý hoạt động dạy học, từ đó đề xuất giải pháp phù hợp nhằm nâng cao hiệu quả giảng dạy và học tập theo chương trình GDPT 2018. Nghiên cứu có phạm vi thực hiện tại các trường THPT trên địa bàn huyện Đắk Glong trong giai đoạn năm học 2020-2021, góp phần quan trọng vào việc phát triển giáo dục vùng khó khăn, đồng thời hỗ trợ công tác đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục phổ thông tại Việt Nam.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết quản lý giáo dục và đổi mới phương pháp dạy học, trong đó:

  • Lý thuyết quản lý giáo dục: Quản lý là quá trình tác động có tổ chức, có mục tiêu của chủ thể quản lý đến đối tượng nhằm đạt được mục tiêu đề ra. Quản lý hoạt động dạy học là quản lý quá trình truyền thụ tri thức của giáo viên và lĩnh hội kiến thức của học sinh, bao gồm quản lý nội dung chương trình, phương pháp dạy học, kiểm tra đánh giá và phát triển đội ngũ giáo viên.

  • Lý thuyết đổi mới phương pháp dạy học: Chuyển đổi từ phương pháp truyền thống sang phương pháp tích cực, lấy học sinh làm trung tâm, phát huy tính chủ động, sáng tạo và năng lực tự học của học sinh. Đổi mới kiểm tra đánh giá theo hướng phát triển năng lực, chú trọng cả quá trình học tập và kết quả.

Các khái niệm chính bao gồm: quản lý hoạt động dạy học, phương pháp dạy học tích cực, kiểm tra đánh giá kết quả học tập, đội ngũ giáo viên và cơ sở vật chất phục vụ dạy học.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp định lượng và định tính:

  • Nguồn dữ liệu: Khảo sát 9 cán bộ quản lý, 71 giáo viên và 500 học sinh tại 3 trường THPT huyện Đắk Glong; thu thập số liệu từ báo cáo tổng kết năm học và các văn bản pháp luật liên quan.

  • Phương pháp phân tích: Sử dụng bảng hỏi với thang điểm 5 mức độ để đánh giá thực trạng quản lý dạy học; phân tích thống kê mô tả, tính giá trị trung bình và độ lệch tiêu chuẩn bằng phần mềm Excel; phỏng vấn nhóm và cá nhân để bổ sung thông tin định tính; quan sát trực tiếp các hoạt động dạy học.

  • Timeline nghiên cứu: Nghiên cứu được thực hiện trong năm học 2020-2021, bao gồm giai đoạn khảo sát, thu thập dữ liệu, phân tích và đề xuất giải pháp.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Thực trạng cơ sở vật chất và trang thiết bị dạy học: Các trường THPT có nhà học cao tầng nhưng phòng học xuống cấp, thiếu phòng thực hành và ký túc xá cho giáo viên, học sinh. Khoảng 65% học sinh là dân tộc thiểu số, điều kiện học tập còn nhiều khó khăn. Việc sử dụng thiết bị dạy học chưa đồng bộ, chưa phát huy hiệu quả tối đa.

  2. Đội ngũ cán bộ quản lý và giáo viên: 100% cán bộ quản lý là đảng viên, 22,2% là nữ, 2/9 cán bộ có trình độ thạc sĩ. Đội ngũ giáo viên đạt chuẩn 100%, trong đó 39,4% xếp loại giỏi, 59,2% khá, tuy nhiên nhiều giáo viên trẻ còn thiếu kinh nghiệm và kỹ năng quản lý lớp học. Công tác bồi dưỡng chuyên môn chưa thực sự hiệu quả, đặc biệt trong việc áp dụng chương trình GDPT 2018.

  3. Quản lý hoạt động dạy học: Hiệu trưởng đã tổ chức phổ biến các quy chế, kế hoạch dạy học và chỉ đạo thực hiện chương trình, nhưng việc kiểm tra, dự giờ, đánh giá giáo viên còn mang tính hình thức, chưa sâu sát. Việc đổi mới phương pháp dạy học và kiểm tra đánh giá chưa được triển khai triệt để.

  4. Thiết kế bài giảng của giáo viên: Giáo viên chủ động cập nhật tài liệu tham khảo và soạn bài theo hướng phát huy nỗ lực học tập của học sinh với điểm trung bình khá (4,14/5). Tuy nhiên, việc chuẩn bị thiết bị thực hành và điều chỉnh bài giảng dựa trên phản hồi của học sinh còn hạn chế, điểm đánh giá thấp nhất là 3,2/5.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của những hạn chế trên xuất phát từ đặc thù vùng miền với đa dạng dân tộc, điều kiện kinh tế xã hội còn khó khăn, ảnh hưởng đến tâm sinh lý và động lực học tập của học sinh. Đội ngũ quản lý và giáo viên tuy có trình độ chuẩn nhưng thiếu kinh nghiệm thực tiễn và kỹ năng đổi mới phương pháp dạy học theo chương trình GDPT 2018. Cơ sở vật chất chưa đáp ứng đủ yêu cầu đổi mới giáo dục, đặc biệt là thiết bị thực hành và công nghệ thông tin hỗ trợ giảng dạy.

So sánh với các nghiên cứu trong nước và quốc tế cho thấy, việc quản lý hoạt động dạy học hiệu quả cần sự phối hợp đồng bộ giữa năng lực quản lý, đổi mới phương pháp dạy học và đầu tư cơ sở vật chất. Việc sử dụng biểu đồ so sánh tỷ lệ giáo viên đạt chuẩn, tỷ lệ học sinh đạt loại khá giỏi giữa các trường có thể minh họa rõ sự chênh lệch chất lượng hiện tại. Bảng phân tích mức độ thực hiện các nội dung quản lý cũng giúp làm rõ các điểm mạnh, điểm yếu trong công tác quản lý.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường bồi dưỡng, nâng cao năng lực quản lý cho cán bộ quản lý và giáo viên

    • Tổ chức các khóa đào tạo chuyên sâu về quản lý giáo dục và đổi mới phương pháp dạy học theo chương trình GDPT 2018.
    • Thời gian: Triển khai trong 1-2 năm tới.
    • Chủ thể thực hiện: Sở Giáo dục và Đào tạo phối hợp với các trung tâm bồi dưỡng giáo viên.

  2. Đầu tư, nâng cấp cơ sở vật chất và trang thiết bị dạy học

    • Xây dựng phòng thực hành, ký túc xá cho giáo viên và học sinh, bổ sung thiết bị CNTT hỗ trợ dạy học tích cực.
    • Thời gian: Kế hoạch 3 năm, ưu tiên các trường vùng khó khăn.
    • Chủ thể thực hiện: UBND tỉnh, Sở Giáo dục và Đào tạo, các nhà trường.

  3. Đổi mới công tác kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của học sinh

    • Xây dựng ngân hàng đề thi theo hướng phát triển năng lực, kết hợp kiểm tra định kỳ và đánh giá quá trình học tập.
    • Thời gian: Áp dụng ngay từ năm học tiếp theo.
    • Chủ thể thực hiện: Ban giám hiệu các trường, tổ chuyên môn.

  4. Tăng cường quản lý, giám sát và hỗ trợ hoạt động soạn bài, dự giờ, sinh hoạt chuyên môn

    • Thiết lập quy trình kiểm tra, đánh giá giáo án, dự giờ có tính hệ thống và phản hồi kịp thời.
    • Thời gian: Triển khai thường xuyên hàng năm.
    • Chủ thể thực hiện: Hiệu trưởng, tổ trưởng chuyên môn.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý giáo dục các cấp

    • Lợi ích: Nắm bắt thực trạng và giải pháp quản lý hoạt động dạy học theo chương trình GDPT 2018, áp dụng vào thực tiễn quản lý trường học.
    • Use case: Xây dựng kế hoạch bồi dưỡng, nâng cao năng lực quản lý.

  2. Giáo viên trung học phổ thông

    • Lợi ích: Hiểu rõ yêu cầu đổi mới phương pháp dạy học, kiểm tra đánh giá và chuẩn bị bài giảng hiệu quả.
    • Use case: Cải tiến phương pháp giảng dạy, tăng cường tương tác với học sinh.

  3. Nhà nghiên cứu giáo dục và sinh viên ngành quản lý giáo dục

    • Lợi ích: Tham khảo cơ sở lý luận, phương pháp nghiên cứu và kết quả thực tiễn về quản lý giáo dục vùng khó khăn.
    • Use case: Phát triển đề tài nghiên cứu, luận văn tốt nghiệp.

  4. Các cơ quan quản lý giáo dục địa phương

    • Lợi ích: Đánh giá thực trạng giáo dục địa phương, xây dựng chính sách hỗ trợ phát triển giáo dục vùng dân tộc thiểu số.
    • Use case: Lập kế hoạch đầu tư cơ sở vật chất, tổ chức bồi dưỡng giáo viên.

Câu hỏi thường gặp

  1. Quản lý hoạt động dạy học theo chương trình GDPT 2018 có điểm gì khác biệt so với chương trình trước?
    Quản lý theo chương trình GDPT 2018 tập trung vào đổi mới phương pháp dạy học lấy học sinh làm trung tâm, tăng cường ứng dụng công nghệ thông tin, đổi mới kiểm tra đánh giá theo hướng phát triển năng lực và phẩm chất người học.

  2. Những khó khăn chính trong quản lý hoạt động dạy học tại các trường THPT vùng khó khăn là gì?
    Khó khăn gồm cơ sở vật chất thiếu thốn, đội ngũ giáo viên trẻ thiếu kinh nghiệm, hạn chế trong đổi mới phương pháp dạy học và kiểm tra đánh giá, đặc thù dân tộc và điều kiện kinh tế xã hội ảnh hưởng đến tâm lý học sinh.

  3. Làm thế nào để nâng cao hiệu quả quản lý hoạt động dạy học tại các trường THPT?
    Cần tăng cường bồi dưỡng cán bộ quản lý và giáo viên, đầu tư cơ sở vật chất, đổi mới kiểm tra đánh giá, xây dựng quy trình quản lý chặt chẽ và phát huy vai trò của hiệu trưởng trong chỉ đạo chuyên môn.

  4. Vai trò của hiệu trưởng trong quản lý hoạt động dạy học được thể hiện như thế nào?
    Hiệu trưởng là người hoạch định, tổ chức, chỉ đạo và kiểm tra toàn bộ hoạt động dạy học, tạo động lực cho giáo viên, quản lý nguồn lực và đảm bảo thực hiện đúng chương trình, kế hoạch giáo dục.

  5. Phương pháp nghiên cứu nào được sử dụng trong luận văn này?
    Luận văn sử dụng phương pháp kết hợp định lượng (khảo sát bảng hỏi, phân tích thống kê) và định tính (phỏng vấn, quan sát), với cỡ mẫu gồm 9 cán bộ quản lý, 71 giáo viên và 500 học sinh tại 3 trường THPT huyện Đắk Glong.

Kết luận

  • Quản lý hoạt động dạy học tại các trường THPT huyện Đắk Glong còn nhiều hạn chế do điều kiện cơ sở vật chất, năng lực quản lý và đặc thù vùng dân tộc thiểu số.
  • Đội ngũ cán bộ quản lý và giáo viên có trình độ chuẩn nhưng cần nâng cao kỹ năng đổi mới phương pháp dạy học và kiểm tra đánh giá theo chương trình GDPT 2018.
  • Việc đổi mới phương pháp dạy học lấy học sinh làm trung tâm và ứng dụng công nghệ thông tin chưa được triển khai đồng bộ và hiệu quả.
  • Cần có các biện pháp đồng bộ về bồi dưỡng cán bộ quản lý, đầu tư cơ sở vật chất, đổi mới kiểm tra đánh giá và tăng cường quản lý chuyên môn.
  • Nghiên cứu đề xuất giải pháp khả thi, phù hợp với đặc thù địa phương nhằm nâng cao chất lượng dạy học trong giai đoạn tiếp theo.

Next steps: Triển khai các khóa bồi dưỡng, đầu tư trang thiết bị, xây dựng quy trình quản lý và đánh giá hiệu quả thực hiện.

Call to action: Các nhà quản lý giáo dục và giáo viên cần chủ động áp dụng các giải pháp đổi mới để nâng cao chất lượng giáo dục, góp phần phát triển nguồn nhân lực cho địa phương và đất nước.