Luận án tiến sĩ triết học: Khám phá vấn đề con người trong triết học Trần Đức Thảo

• Tác giả: Nguyễn Tuấn Anh
• Người hướng dẫn: PGS. Nguyễn Tài Đông
• Trường học: Học viện Khoa học Xã hội
• Chuyên ngành: Triết học
• Đề tài: Vấn đề con người trong triết học Trần Đức Thảo
• Loại tài liệu: Luận án tiến sĩ
• Năm xuất bản: 2020
• Địa điểm: Hà Nội

• LỜI CAM ĐOAN
• MỞ ĐẦU
• 1. CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU LIÊN QUAN ĐẾN ĐỀ TÀI
• 1.1. Nghiên cứu về tiền đề hình thành vấn đề con người trong triết học Trần Đức Thảo
• 1.2. Về tiền đề lý luận
• 1.3. Về tiền đề thực tiễn
• 1.4. Nghiên cứu về nội dung vấn đề con người trong triết học Trần Đức Thảo
• 1.5. Về sự hình thành con người, hình thành ngôn ngữ và ý thức
• 1.6. Về bản chất con người, con người chung và con người cụ thể, con người xã hội và con người giai cấp
• 1.7. Về con người tha hóa và giải tha hóa con người
• 1.8. Nghiên cứu về thành công và hạn chế của Trần Đức Thảo và những vấn đề đặt ra đối với luận án
• 1.9. Về thành công và hạn chế
• 1.10. Những vấn đề đặt ra đối với luận án
• 2. CHƯƠNG 2: NHỮNG TIỀN ĐỀ HÌNH THÀNH VẤN ĐỀ CON NGƯỜI TRONG TRIẾT HỌC TRẦN ĐỨC THẢO
• 2.1. Triết học phương Tây hiện đại và hiện tượng học Husserl
• 2.2. Chủ nghĩa hiện sinh
• 2.3. Triết học hiện sinh Heidegger về con người
• 2.4. Triết học hiện sinh của Jean Paul Sartre
• 2.5. Chủ nghĩa hiện sinh vô thần của Alexandre Kojève
• 2.6. Chủ nghĩa Mác cấu trúc (Chủ nghĩa cấu trúc mới) của Louis Althusser
• 2.7. Chủ nghĩa Mác và triết học Mác về con người
• 2.8. Tiền đề thực tiễn
• 2.9. Phong trào đấu tranh cho độc lập, tự do của các dân tộc trên thế giới
• 2.10. Thực tiễn xây dựng chủ nghĩa xã hội của các nước đi theo con đường xã hội chủ nghĩa và của Việt Nam
• 2.11. Yếu tố gia đình, dòng tộc, bản thân con người Trần Đức Thảo
• 3. CHƯƠNG 3: NHỮNG NỘI DUNG CHỦ YẾU CỦA VẤN ĐỀ CON NGƯỜI TRONG TRIẾT HỌC TRẦN ĐỨC THẢO
• 3.1. Sự hình thành con người với những phẩm chất người đầu tiên
• 3.2. Quá trình tiến hóa từ con vật thành con người
• 3.3. Sự hình thành những tố chất người đầu tiên
• 3.4. Về sự di truyền tính cách, cấu tạo tâm lý - tiền đề cho sự hình thành ý thức
• 3.5. Tự ý thức và sự hình thành các yếu tố nhân cách đầu tiên
• 3.6. Sự hình thành ngôn ngữ và ý thức
• 3.7. Các yếu tố và cơ chế khởi nguồn ngôn ngữ và ý thức
• 3.8. Sự hình thành ngôn ngữ với tư cách là “vỏ vật chất” của ý thức
• 3.9. Các bước thực hành của ý thức – ý thức cá nhân và ý thức tập thể
• 3.10. Lao động với sự hình thành ý thức “trí tuệ, sáng tạo”
• 3.11. Những đặc điểm và những quy định của con người xã hội
• 3.12. Con người chung (với tư cách loài) và con người riêng (cá nhân cụ thể)
• 3.13. Quan hệ xã hội và quan hệ giai cấp của mỗi cá nhân
• 3.14. Cá nhân nhân cách và cá nhân lệ thuộc vào điều kiện giai cấp
• 3.15. Cá nhân nhân cách lệ thuộc điều kiện giai cấp. Sự lệ thuộc điều kiện giai cấp và sự phản kháng điều kiện giai cấp trong nhân cách người vô sản
• 3.16. Bản chất và tiềm năng con người, sự tha hóa và giải tha hóa con người
• 3.17. Bản chất con người và những tiềm năng con người
• 3.18. Về bản chất con người
• 3.19. Các tầng bản chất con người
• 3.20. Bản chất con người là cái chứa đựng năng lượng và tiềm năng con người
• 3.21. Con người tha hóa trong xã hội có giai cấp
• 3.22. Sự giải tha hóa con người
• 4. CHƯƠNG 4: NHỮNG THÀNH CÔNG VÀ HẠN CHẾ TRONG NGHIÊN CỨU VẤN ĐỀ CON NGƯỜI CỦA TRẦN ĐỨC THẢO
• 4.1. Những thành công trong nghiên cứu vấn đề con người của Trần Đức Thảo
• 4.2. Lựa chọn vấn đề con người và cách tiếp cận, phương pháp nghiên cứu
• 4.3. Sự đúng đắn trong việc lựa chọn vấn đề con người làm đối tượng nghiên cứu. Tính độc đáo trong cách tiếp cận và phương pháp nghiên cứu vấn đề con người
• 4.4. Bảo vệ và làm sâu sắc thêm vấn đề con người trong triết học Mác
• 4.5. Bảo vệ quan điểm của vấn đề con người trong triết học Mác
• 4.6. Làm sâu sắc thêm quan điểm về vấn đề con người trong triết học Mác
• 4.7. Về giải phóng và phát triển con người
• 4.8. Về giải phóng con người trong xã hội
• 4.9. Về phát triển con người trong thời đại ngày nay
• 4.10. Những hạn chế trong nghiên cứu vấn đề con người của Trần Đức Thảo
• KẾT LUẬN
• NHỮNG CÔNG TRÌNH KHOA HỌC ĐÃ CÔNG BỐ CỦA TÁC GIẢ LIÊN QUAN ĐẾN LUẬN ÁN
• DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO

I. Tổng quan tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài

Nghiên cứu về tiền đề hình thành vấn đề con người trong triết học Trần Đức Thảo đã được thực hiện qua nhiều công trình khác nhau. Tuy nhiên, chưa có một công trình nào có tính hệ thống như một chuyên khảo. Các nghiên cứu chủ yếu được thể hiện qua các bài viết riêng lẻ trên một số tạp chí và trong các kỷ yếu hội thảo. Những bài viết này thường thiếu sự tập trung và chỉ đề cập đến một phần nội dung của vấn đề con người. Một số công trình đã phân tích quá trình học tập và trưởng thành của Trần Đức Thảo, từ hiện tượng học đến triết học Mác. Đặc biệt, bài viết của Jean Paul Jovary đã chỉ ra sự chuyển mình của Trần Đức Thảo từ hiện tượng học sang triết học Mác, thể hiện quan điểm chính trị mạnh mẽ của ông. Những nghiên cứu này đã góp phần làm rõ hơn về vấn đề con người trong triết học của Trần Đức Thảo.

1.1. Về tiền đề lý luận

Tiền đề lý luận của sự hình thành vấn đề con người trong triết học Trần Đức Thảo được xây dựng trên nền tảng của các trường phái triết học châu Âu đương thời như hiện tượng học, triết học hiện sinh và chủ nghĩa Mác. Các nghiên cứu hiện tại chủ yếu tập trung vào việc phân tích các khía cạnh khác nhau của vấn đề con người, nhưng chưa có một cái nhìn tổng thể và hệ thống. Các tác phẩm của Trần Đức Thảo đã chỉ ra rằng, con người không chỉ là một đối tượng nghiên cứu mà còn là một vấn đề trung tâm trong triết học. Ông đã khẳng định rằng, việc nghiên cứu con người là cần thiết để hiểu rõ hơn về bản chất và tiềm năng của con người trong xã hội hiện đại.

II. Những tiền đề hình thành vấn đề con người trong triết học Trần Đức Thảo

Chương này tập trung vào việc phân tích các tiền đề lý luận và thực tiễn hình thành vấn đề con người trong triết học Trần Đức Thảo. Tiền đề lý luận bao gồm các trường phái triết học như hiện tượng học và triết học hiện sinh, trong khi tiền đề thực tiễn liên quan đến phong trào đấu tranh cho độc lập và xây dựng chủ nghĩa xã hội. Trần Đức Thảo đã tiếp thu và phát triển các tư tưởng này để làm rõ hơn về bản chất con người. Ông nhấn mạnh rằng, con người không chỉ là sản phẩm của xã hội mà còn là chủ thể có khả năng tự nhận thức và phát triển. Những yếu tố này đã tạo nên một nền tảng vững chắc cho việc nghiên cứu vấn đề con người trong triết học của ông.

2.1. Triết học phương Tây hiện đại và hiện tượng học Husserl

Triết học phương Tây hiện đại, đặc biệt là hiện tượng học của Husserl, đã có ảnh hưởng sâu sắc đến tư tưởng của Trần Đức Thảo. Ông đã tiếp thu các khái niệm về ý thức và sự nhận thức để phát triển quan điểm của mình về con người. Trần Đức Thảo cho rằng, con người không chỉ tồn tại trong thế giới vật chất mà còn có một thế giới tinh thần phong phú. Sự hình thành ý thức và ngôn ngữ là những yếu tố quan trọng trong việc định hình bản chất con người. Ông đã chỉ ra rằng, việc nghiên cứu con người cần phải xem xét cả hai khía cạnh: vật chất và tinh thần, từ đó tạo ra một cái nhìn toàn diện hơn về bản chất con người trong xã hội.

III. Những nội dung chủ yếu của vấn đề con người trong triết học Trần Đức Thảo

Chương này phân tích các nội dung chủ yếu của vấn đề con người trong triết học Trần Đức Thảo, bao gồm sự hình thành con người, ngôn ngữ và ý thức. Ông đã chỉ ra rằng, con người là sản phẩm của quá trình tiến hóa, từ con vật thành con người, với những phẩm chất và tố chất riêng biệt. Sự hình thành ngôn ngữ và ý thức là những yếu tố quyết định trong việc phát triển nhân cách và bản chất con người. Trần Đức Thảo nhấn mạnh rằng, con người không chỉ là một cá thể đơn lẻ mà còn là một phần của xã hội, với các mối quan hệ xã hội và giai cấp. Những nội dung này đã tạo nên một hệ thống quan điểm chặt chẽ về vấn đề con người trong triết học của ông.

3.1. Sự hình thành con người và ngôn ngữ

Trần Đức Thảo đã nghiên cứu sâu về sự hình thành con người, từ quá trình tiến hóa đến sự phát triển ngôn ngữ và ý thức. Ông cho rằng, con người không chỉ là một sinh vật mà còn là một thực thể có khả năng tự nhận thức và phát triển. Ngôn ngữ là công cụ quan trọng giúp con người giao tiếp và thể hiện bản thân. Sự hình thành ngôn ngữ không chỉ phản ánh sự phát triển của ý thức mà còn là yếu tố quyết định trong việc xây dựng nhân cách. Trần Đức Thảo đã chỉ ra rằng, việc nghiên cứu ngôn ngữ và ý thức là cần thiết để hiểu rõ hơn về bản chất con người trong xã hội hiện đại.

IV. Những thành công và hạn chế trong nghiên cứu vấn đề con người của Trần Đức Thảo

Chương này đánh giá những thành công và hạn chế trong nghiên cứu vấn đề con người của Trần Đức Thảo. Ông đã có những đóng góp quan trọng trong việc làm rõ vấn đề con người trong triết học Mác, bảo vệ quan điểm về con người và phát triển tư tưởng nhân văn. Tuy nhiên, một số ý kiến cho rằng, nghiên cứu của ông chỉ là sự chú giải mà không có phát hiện mới. Việc đánh giá đúng thành công và hạn chế của Trần Đức Thảo là cần thiết để ghi nhận cống hiến của ông trong nền triết học Việt Nam. Những thành công và hạn chế này không chỉ phản ánh giá trị triết học của ông mà còn có ý nghĩa thực tiễn trong việc xây dựng và phát triển con người trong xã hội hiện nay.

4.1. Thành công trong nghiên cứu vấn đề con người

Trần Đức Thảo đã thành công trong việc lựa chọn vấn đề con người làm đối tượng nghiên cứu. Ông đã có những cách tiếp cận độc đáo và phương pháp nghiên cứu sáng tạo, giúp làm sâu sắc thêm vấn đề con người trong triết học Mác. Những công trình của ông đã chỉ ra rằng, con người không chỉ là một đối tượng nghiên cứu mà còn là một chủ thể có khả năng tự nhận thức và phát triển. Những thành công này đã góp phần làm rõ hơn về bản chất và tiềm năng của con người trong xã hội hiện đại.