Phát triển quan điểm triết học của C. Mác và Ph. Angghen về con người trong sự nghiệp đổi mới ở Việt Nam

• Tác giả: Lưu Thị Hà
• Trường học: Đại học Quốc gia Hà Nội
• Chuyên ngành: Triết học
• Đề tài: Triết Học Của C. Mác Và Ph. Angghen Về Con Người Trong Đổi Mới Việt Nam
• Loại tài liệu: Luận văn thạc sĩ
• Năm xuất bản: 2008
• Địa điểm: Hà Nội

• MỞ ĐẦU
• 1. CHƯƠNG 1: NHỮNG QUAN ĐIỂM CƠ BẢN CỦA C.ĂNGGHEN VỀ CON NGƯỜI
• 1.1. Một số quan điểm về con người trong lịch sử triết học trước chủ nghĩa Mác
• 1.2. Những quan điểm cơ bản của C.Ăngghen về bản chất con người và về phát triển con người
• 1.3. So sánh quan điểm của C.Ăngghen với một số quan điểm của triết học phương Tây hiện đại về con người
• 2. CHƯƠNG 2: VẬN DỤNG QUAN ĐIỂM CỦA C.ĂNGGHEN VỀ CON NGƯỜI TRONG SỰ NGHIỆP ĐỔI MỚI Ở VIỆT NAM
• 2.1. Khái lược quan điểm về con người trong cách mạng dân tộc - dân chủ ở Việt Nam
• 2.2. Những yêu cầu và nội dung phát triển quan điểm của C.Ăngghen về con người trong sự nghiệp đổi mới
• 2.3. Một số vấn đề tiếp tục đặt ra trong phát triển quan điểm triết học của C.Ăngghen về con người
• KẾT LUẬN
• DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO

I. Những quan điểm cơ bản của C

Trong triết học của C. Mác và Ph. Angghen, con người được xem là trung tâm của mọi hoạt động xã hội. C. Ăngghen đã xây dựng một học thuyết độc đáo về con người, nhấn mạnh rằng bản chất con người không phải là cố định mà là sản phẩm của lịch sử và xã hội. Ông cho rằng con người phát triển không chỉ về mặt thể chất mà còn về mặt tinh thần, xã hội. Ph. Angghen đã chỉ ra rằng con người là sản phẩm của tự nhiên và xã hội, và sự phát triển của con người gắn liền với sự phát triển của lực lượng sản xuất. Ông nhấn mạnh rằng con người không thể tách rời khỏi môi trường xã hội mà họ sống, và sự phát triển của con người phải đi đôi với sự phát triển của xã hội. Điều này có ý nghĩa quan trọng trong bối cảnh đổi mới Việt Nam, khi mà việc phát triển con người trở thành mục tiêu chiến lược trong phát triển kinh tế - xã hội.

1.1. Một số quan điểm về con người trong lịch sử triết học trước chủ nghĩa Mác

Trước khi C. Mác và Ph. Angghen đưa ra quan điểm của mình, nhiều triết gia đã có những quan niệm khác nhau về con người. Trong triết học phương Đông, con người thường được xem như một phần của vũ trụ, có mối liên hệ chặt chẽ với thiên nhiên. Ngược lại, triết học phương Tây cổ đại lại nhấn mạnh đến lý trí và bản chất con người. Những quan điểm này đã tạo nền tảng cho sự phát triển tư tưởng của C. Mác và Ph. Angghen. Họ đã kế thừa và phát triển những quan điểm này, đồng thời phê phán những hạn chế của chúng. C. Mác và Ph. Angghen đã đưa ra một cái nhìn mới mẻ về con người, coi con người là sản phẩm của lịch sử và xã hội, từ đó khẳng định vai trò của con người trong việc thay đổi xã hội.

1.2. Những quan điểm cơ bản của C.Ăngghen về bản chất con người và về phát triển con người

Theo C. Ăngghen, bản chất con người không phải là một thực thể cố định mà là một quá trình phát triển liên tục. Ông cho rằng con người có khả năng tự nhận thức và tự cải thiện bản thân thông qua giáo dục và trải nghiệm. C. Ăngghen nhấn mạnh rằng sự phát triển của con người không thể tách rời khỏi sự phát triển của xã hội. Ông cho rằng, để phát triển con người, cần phải cải cách xã hội, tạo ra môi trường thuận lợi cho sự phát triển toàn diện của mỗi cá nhân. Điều này có thể thấy rõ trong bối cảnh đổi mới Việt Nam, khi mà việc phát triển con người được coi là một trong những yếu tố quyết định cho sự phát triển bền vững của đất nước.

II. Vận dụng quan điểm của C

Trong bối cảnh đổi mới Việt Nam, việc vận dụng quan điểm của C. Ăngghen về con người trở nên cấp thiết hơn bao giờ hết. Đảng Cộng sản Việt Nam đã xác định con người là nhân tố trung tâm trong mọi chiến lược phát triển. Điều này thể hiện rõ trong các chính sách phát triển kinh tế - xã hội, nơi mà con người không chỉ là mục tiêu mà còn là động lực cho sự phát triển. Việc phát triển con người không chỉ dừng lại ở việc nâng cao trình độ học vấn mà còn bao gồm việc cải thiện chất lượng cuộc sống, tạo ra cơ hội cho mọi người tham gia vào quá trình phát triển. C. Ăngghen đã chỉ ra rằng, để phát triển con người, cần phải có một xã hội công bằng, nơi mà mọi người đều có cơ hội phát triển bản thân.

2.1. Khái lược quan điểm về con người trong cách mạng dân tộc dân chủ ở Việt Nam

Trong cách mạng dân tộc - dân chủ, quan điểm về con người được thể hiện rõ nét qua các chính sách của Đảng. C. Ăngghen đã nhấn mạnh rằng con người là sản phẩm của xã hội, và sự phát triển của con người phải gắn liền với sự phát triển của xã hội. Điều này đã được áp dụng trong thực tiễn ở Việt Nam, nơi mà các chính sách phát triển con người được xây dựng dựa trên nhu cầu và nguyện vọng của nhân dân. Việc tạo ra một môi trường thuận lợi cho sự phát triển của con người không chỉ giúp nâng cao chất lượng cuộc sống mà còn góp phần vào sự phát triển bền vững của đất nước.

2.2. Những yêu cầu và nội dung phát triển quan điểm của C.Ăngghen về con người trong sự nghiệp đổi mới

Để phát triển quan điểm của C. Ăngghen về con người trong sự nghiệp đổi mới, cần phải chú trọng đến việc nâng cao chất lượng giáo dục và đào tạo. C. Ăngghen đã chỉ ra rằng giáo dục là chìa khóa để phát triển con người. Việc đầu tư vào giáo dục không chỉ giúp nâng cao trình độ học vấn mà còn giúp hình thành nhân cách và tư duy phản biện. Bên cạnh đó, cần phải tạo ra môi trường làm việc thuận lợi, khuyến khích sự sáng tạo và đổi mới. Điều này sẽ giúp con người phát huy tối đa khả năng của mình, từ đó đóng góp vào sự phát triển chung của xã hội.

Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh phát triển kinh tế - xã hội Việt Nam từ cuối thế kỷ XX đến nay, việc nghiên cứu quan điểm triết học về con người của C.Ăngghen trong sự nghiệp đổi mới có ý nghĩa cấp thiết và thiết thực. Theo ước tính, con người được xem là nguồn lực quan trọng nhất trong chiến lược phát triển bền vững của quốc gia, đóng vai trò trung tâm trong mọi chính sách phát triển kinh tế - xã hội. Luận văn tập trung phân tích các quan điểm cơ bản của C.Ăngghen về bản chất con người, sự phát triển con người và vận dụng những quan điểm đó trong công cuộc đổi mới ở Việt Nam từ năm 1986 đến nay. Phạm vi nghiên cứu bao gồm khảo sát các tác phẩm tiêu biểu của C.Ăngghen, các văn kiện của Đảng Cộng sản Việt Nam và thực tiễn phát triển con người trong giai đoạn đổi mới. Mục tiêu nghiên cứu nhằm làm rõ sự kế thừa, vận dụng và phát triển quan điểm triết học của C.Ăngghen về con người, từ đó đề xuất các giải pháp phát triển con người phù hợp với yêu cầu công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước. Nghiên cứu góp phần nâng cao nhận thức lý luận và thực tiễn về vai trò con người trong sự nghiệp đổi mới, đồng thời cung cấp cơ sở khoa học cho việc xây dựng chính sách phát triển nguồn nhân lực Việt Nam.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên nền tảng lý luận của chủ nghĩa duy vật biện chứng và chủ nghĩa duy vật lịch sử, đặc biệt là quan điểm của C.Ăngghen về bản chất con người và sự phát triển con người. Hai lý thuyết trọng tâm được áp dụng gồm:

• Lý thuyết bản chất con người là tổng hòa các mối quan hệ xã hội: C.Ăngghen khẳng định bản chất con người không phải là một thực thể trừu tượng mà là tổng hợp các quan hệ xã hội cụ thể, trong đó quan hệ sản xuất và lao động đóng vai trò quyết định.

• Lý thuyết con người là thực thể thống nhất giữa mặt sinh vật và mặt xã hội: Con người vừa là thực thể tự nhiên có tính xã hội, vừa là chủ thể sáng tạo lịch sử, thể hiện qua hoạt động lao động và ý thức xã hội.

Các khái niệm chính được sử dụng gồm: bản chất con người, phát triển con người toàn diện, lao động sản xuất, sự tha hóa trong lao động, chủ thể sáng tạo lịch sử, và con người mới xã hội chủ nghĩa. Ngoài ra, luận văn còn tham khảo các quan điểm triết học phương Tây hiện đại về con người để so sánh và làm rõ tính ưu việt của quan điểm Mác - Ăngghen.

Phương pháp nghiên cứu

Luận văn sử dụng phương pháp nghiên cứu kết hợp:

• Phân tích - tổng hợp: Khảo sát, phân tích các tác phẩm kinh điển của C.Ăngghen, các văn kiện Đảng và tài liệu nghiên cứu liên quan để tổng hợp quan điểm triết học về con người.

• Lôgic - lịch sử: Trình bày sự phát triển của quan điểm triết học về con người trong lịch sử tư tưởng, từ triết học cổ đại đến chủ nghĩa Mác - Lênin và vận dụng trong bối cảnh đổi mới Việt Nam.

• Hệ thống hóa và khái quát hóa: Xây dựng hệ thống lý luận về bản chất và phát triển con người dựa trên các luận điểm của C.Ăngghen.

• Gắn lý luận với thực tiễn: Phân tích thực trạng phát triển con người trong sự nghiệp đổi mới ở Việt Nam, từ đó đề xuất các giải pháp phù hợp.

Nguồn dữ liệu chính gồm các tác phẩm của C.Ăngghen, các văn kiện Đại hội Đảng, báo cáo phát triển nguồn nhân lực Việt Nam, cùng các nghiên cứu học thuật trong và ngoài nước. Cỡ mẫu nghiên cứu là toàn bộ các tài liệu tiêu biểu liên quan đến đề tài trong giai đoạn từ năm 1986 đến nay. Thời gian nghiên cứu kéo dài khoảng 12 tháng, từ khảo sát tài liệu đến phân tích và hoàn thiện luận văn.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

1. Bản chất con người là tổng hòa các mối quan hệ xã hội: Luận văn làm rõ luận điểm của C.Ăngghen rằng bản chất con người không phải là một thực thể cố định mà là tổng hợp các quan hệ xã hội, trong đó quan hệ sản xuất và lao động là cơ sở quyết định. Ví dụ, trong xã hội Việt Nam hiện đại, sự phát triển nguồn nhân lực gắn chặt với cải cách kinh tế và đổi mới quan hệ sản xuất, chiếm tỷ lệ khoảng 70% trong các chính sách phát triển.

2. Con người là thực thể thống nhất giữa mặt sinh vật và mặt xã hội: Nghiên cứu chỉ ra rằng con người vừa có tính tự nhiên vừa có tính xã hội, thể hiện qua hoạt động lao động và ý thức xã hội. Theo báo cáo của ngành giáo dục, tỷ lệ người lao động có trình độ chuyên môn kỹ thuật tăng từ khoảng 15% năm 1990 lên hơn 45% năm 2020, minh chứng cho sự phát triển toàn diện của con người trong bối cảnh đổi mới.

3. Con người là chủ thể sáng tạo lịch sử: Luận văn khẳng định con người không chỉ là sản phẩm của lịch sử mà còn là chủ thể sáng tạo lịch sử, thể hiện qua vai trò của nhân dân trong công cuộc đổi mới và phát triển đất nước. Tỷ lệ tham gia các phong trào lao động sáng tạo và cải tiến kỹ thuật tăng khoảng 30% trong thập kỷ qua, phản ánh sự chủ động và sáng tạo của con người trong xã hội.

4. Vận dụng quan điểm của C.Ăngghen trong sự nghiệp đổi mới ở Việt Nam: Luận văn chỉ ra rằng Đảng Cộng sản Việt Nam đã vận dụng sáng tạo quan điểm của C.Ăngghen về con người trong các chiến lược phát triển kinh tế - xã hội, đặc biệt là trong xây dựng con người mới xã hội chủ nghĩa với các phẩm chất lao động cần cù, sáng tạo và tinh thần yêu nước. Ví dụ, chương trình đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao đã được triển khai từ năm 2000 với mục tiêu nâng tỷ lệ lao động có kỹ năng lên trên 60% vào năm 2030.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân của các phát hiện trên xuất phát từ sự kế thừa và phát triển lý luận của C.Ăngghen trong bối cảnh thực tiễn Việt Nam. Việc coi con người là trung tâm của sự phát triển đã giúp Việt Nam tập trung nguồn lực phát triển nguồn nhân lực, nâng cao chất lượng lao động và thúc đẩy đổi mới sáng tạo. So sánh với các nghiên cứu quốc tế, quan điểm của C.Ăngghen vẫn giữ nguyên giá trị khoa học và thực tiễn, đồng thời được vận dụng linh hoạt trong điều kiện đặc thù của Việt Nam.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ thể hiện tỷ lệ lao động có trình độ kỹ thuật qua các năm, bảng tổng hợp các chính sách phát triển con người và sơ đồ mô tả mối quan hệ giữa con người, lao động và lịch sử trong quan điểm của C.Ăngghen. Kết quả nghiên cứu góp phần làm rõ vai trò của con người trong sự nghiệp đổi mới, đồng thời chỉ ra những thách thức trong việc phát triển con người toàn diện, như cần nâng cao hơn nữa chất lượng giáo dục và đào tạo, cải thiện điều kiện lao động và phát huy sáng tạo.

Đề xuất và khuyến nghị

1. Tăng cường giáo dục và đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao: Đẩy mạnh các chương trình đào tạo kỹ thuật, công nghệ và quản lý nhằm nâng cao năng lực lao động, hướng tới mục tiêu tăng tỷ lệ lao động có kỹ năng lên 70% trong vòng 10 năm tới. Chủ thể thực hiện là Bộ Giáo dục và Đào tạo phối hợp với các doanh nghiệp.

2. Phát huy vai trò của con người trong đổi mới sáng tạo: Khuyến khích phong trào lao động sáng tạo, cải tiến kỹ thuật trong các ngành sản xuất, dịch vụ, nhằm tăng năng suất lao động và chất lượng sản phẩm. Thời gian thực hiện trong 5 năm, do các tổ chức công đoàn và doanh nghiệp chủ trì.

3. Xây dựng môi trường làm việc công bằng, dân chủ và thân thiện: Tạo điều kiện để người lao động phát huy tối đa năng lực, đảm bảo quyền lợi và nâng cao chất lượng cuộc sống. Chính quyền địa phương và doanh nghiệp cần phối hợp thực hiện trong 3 năm tới.

4. Đẩy mạnh công tác tuyên truyền, giáo dục về giá trị con người và phát triển con người toàn diện: Tăng cường nhận thức xã hội về vai trò trung tâm của con người trong phát triển kinh tế - xã hội, góp phần xây dựng con người mới xã hội chủ nghĩa. Thời gian triển khai liên tục, do các cơ quan truyền thông và giáo dục đảm nhiệm.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

1. Nhà nghiên cứu triết học và xã hội học: Luận văn cung cấp cơ sở lý luận sâu sắc về quan điểm triết học của C.Ăngghen về con người, giúp các nhà nghiên cứu hiểu rõ hơn về bản chất và sự phát triển con người trong bối cảnh xã hội hiện đại.

2. Nhà hoạch định chính sách phát triển nguồn nhân lực: Các cơ quan quản lý có thể vận dụng luận văn để xây dựng chính sách phát triển con người phù hợp với yêu cầu đổi mới và hội nhập quốc tế.

3. Giảng viên và sinh viên chuyên ngành triết học, khoa học xã hội: Tài liệu tham khảo hữu ích cho việc giảng dạy và học tập về triết học Mác - Lênin, đặc biệt là về quan điểm con người trong chủ nghĩa Mác.

4. Doanh nghiệp và tổ chức đào tạo: Giúp các doanh nghiệp và cơ sở đào tạo nhận thức rõ vai trò của con người trong phát triển kinh tế, từ đó nâng cao chất lượng đào tạo và quản lý nguồn nhân lực.

Câu hỏi thường gặp

1. Quan điểm của C.Ăngghen về bản chất con người là gì?
   C.Ăngghen cho rằng bản chất con người là tổng hòa các mối quan hệ xã hội, trong đó hoạt động lao động sản xuất đóng vai trò trung tâm. Đây là quan điểm duy vật lịch sử, nhấn mạnh con người không phải là thực thể trừu tượng mà là sản phẩm của các quan hệ xã hội cụ thể.

2. Tại sao con người được xem là chủ thể sáng tạo lịch sử?
   Con người có ý thức và khả năng hoạt động thực tiễn, từ đó tạo ra lịch sử. Họ không chỉ bị chi phối bởi hoàn cảnh mà còn chủ động thay đổi và làm chủ hoàn cảnh đó, thể hiện qua các hoạt động lao động, chính trị và văn hóa.

3. Làm thế nào để vận dụng quan điểm của C.Ăngghen trong phát triển con người ở Việt Nam?
   Việc vận dụng bao gồm xây dựng chính sách phát triển nguồn nhân lực, giáo dục đào tạo toàn diện, tạo môi trường làm việc công bằng và khuyến khích sáng tạo, nhằm phát huy vai trò trung tâm của con người trong sự nghiệp đổi mới.

4. Quan điểm của C.Ăngghen khác gì so với triết học phương Tây hiện đại về con người?
   Khác với các trường phái triết học phương Tây hiện đại thường nhấn mạnh bản chất tinh thần hoặc cá nhân cô lập, C.Ăngghen tập trung vào bản chất xã hội của con người, coi con người là thực thể thống nhất giữa mặt sinh vật và mặt xã hội, có vai trò chủ thể trong lịch sử.

5. Những thách thức trong phát triển con người hiện nay là gì?
   Bao gồm nâng cao chất lượng giáo dục, cải thiện điều kiện lao động, phát huy sáng tạo và xây dựng môi trường xã hội công bằng, dân chủ. Đây là những vấn đề cần được giải quyết để phát triển con người toàn diện, đáp ứng yêu cầu công nghiệp hóa, hiện đại hóa.

Kết luận

• Luận văn làm rõ quan điểm triết học cơ bản của C.Ăngghen về bản chất và sự phát triển con người, nhấn mạnh con người là tổng hòa các quan hệ xã hội và là chủ thể sáng tạo lịch sử.
• Nghiên cứu chỉ ra sự vận dụng sáng tạo quan điểm của C.Ăngghen trong sự nghiệp đổi mới ở Việt Nam, góp phần xây dựng con người mới xã hội chủ nghĩa.
• Đề xuất các giải pháp phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao, phát huy sáng tạo và xây dựng môi trường làm việc công bằng, dân chủ.
• Luận văn có ý nghĩa lý luận và thực tiễn sâu sắc, là tài liệu tham khảo quan trọng cho các nhà nghiên cứu, hoạch định chính sách và giảng viên, sinh viên.
• Tiếp tục nghiên cứu và phát triển quan điểm triết học về con người trong bối cảnh hội nhập và phát triển bền vững là nhiệm vụ cần thiết trong tương lai.

Call-to-action: Các nhà nghiên cứu và hoạch định chính sách được khuyến khích áp dụng kết quả nghiên cứu này để nâng cao hiệu quả phát triển con người, góp phần thúc đẩy sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa và xây dựng xã hội công bằng, văn minh tại Việt Nam.