Nghiên cứu sâu về sán lá phổi Paragonimus heterotremus và Paragonimus westermani tại Việt Nam: Hình thái, phân tử sinh học và phương pháp chẩn đoán miễn dịch

• Tác giả: Lưu Anh Tú
• Người hướng dẫn: TS. Phạm Ngọc Doanh
• Trường học: Học viện Khoa học và Công nghệ
• Chuyên ngành: Ký sinh trùng học
• Đề tài: Sán lá phổi Paragonimus heterotremus và Paragonimus westermani tại Việt Nam: Hình thái, phân tử sinh học và chẩn đoán miễn dịch
• Loại tài liệu: luận án tiến sĩ
• Năm xuất bản: 2018
• Địa điểm: Hà Nội

• LỜI CAM ĐOAN
• LỜI CẢM ƠN
• DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT
• MỤC LỤC
• DANH MỤC BẢNG
• DANH MỤC HÌNH
• 1. MỞ ĐẦU
• 1.1. Khái quát chung về sán lá phổi
• 1.2. Lịch sử phát hiện, hình thái, cấu tạo và phân loại sán lá phổi
• 1.3. Vòng đời phát triển của sán lá phổi
• 1.4. Dịch tễ học bệnh sán lá phổi
• 1.5. Đặc điểm lâm sàng và tổn thương bệnh sán lá phổi
• 1.6. Chẩn đoán bệnh sán lá phổi
• 1.7. Xét nghiệm hấp thụ miễn dịch liên kết enzyme (ELISA)
• 1.8. Điều trị bệnh sán lá phổi
• 1.9. Phòng bệnh sán lá phổi
• 1.10. Tình hình nghiên cứu hai loài Paragonimus heterotremus và Paragonimus westermani trên thế giới
• 1.11. Tình hình nghiên cứu loài Paragonimus heterotremus
• 1.12. Tình hình nghiên cứu loài Paragonimus westermani
• 1.13. Tình hình nghiên cứu sán lá phổi và bệnh sán lá phổi ở Việt Nam
• 2. ĐỐI TƯỢNG, ĐỊA ĐIỂM VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
• 2.1. Đối tượng, địa điểm và thời gian nghiên cứu
• 2.2. Đối tượng nghiên cứu
• 2.3. Địa điểm nghiên cứu. Thời gian nghiên cứu
• 2.4. Phương pháp tiếp cận và thiết kế thí nghiệm
• 2.5. Phương pháp nghiên cứu. Xét nghiệm cua thu metacercaria của sán lá phổi
• 2.6. Điều tra tỷ lệ và cường độ nhiễm metacercaria sán lá phổi ở cua suối tại địa điểm nghiên cứu
• 2.7. Nghiên cứu hình thái metacercaria
• 2.8. Nghiên cứu đa dạng di truyền phân tử của loài Paragonimus heterotremus và Paragonimus westermani
• 2.9. Gây nhiễm cho vật chủ chính
• 2.10. Nghiên cứu hình thái sán lá phổi trưởng thành
• 2.11. Xác định vai trò vật chủ chứa
• 2.12. Xác định vật chủ ngoài tự nhiên của sán lá phổi
• 2.13. Nghiên cứu sức sống của metacercaria
• 2.14. Nghiên cứu phản ứng dot-ELISA chẩn đoán bệnh sán lá phổi
• 2.15. Nguyên vật liệu và hóa chất
• 2.16. Quy trình thực hiện dot-ELISA
• 3. KẾT QUẢ VÀ THẢO LUẬN
• 3.1. Kết quả xác định phương pháp xét nghiệm cua và điều tra tình hình nhiễm metacercaria ở cua suối tại các địa điểm nghiên cứu
• 3.2. Xác định phương pháp xét nghiệm cua tìm metacercaria sán lá phổi
• 3.3. Đa dạng hình thái metacercaria và di truyền phân tử của sán lá phổi
• 3.4. Đa dạng hình thái metacercaria và di truyền phân tử của loài P.
• 3.5. Một số đặc điểm sinh học của sán lá phổi Paragonimus heterotremus và Paragonimus westermani
• 3.5.1. Vật chủ trung gian thứ nhất
• 3.5.2. Vật chủ chính ngoài tự nhiên của sán lá phổi
• 3.5.3. Sự phát triển của sán lá phổi ở vật chủ chứa và vật chủ chính
• 3.5.4. Sức sống của metacercaria sán lá phổi ở các điều kiện khác nhau
• 3.6. Thiết lập phản ứng dot-ELISA chẩn đoán nhanh bệnh sán lá phổi
• 3.6.1. Độ nhạy và độ đặc hiệu của phản ứng
• 3.6.2. Xác định nồng độ kháng nguyên và thời gian phản ứng ở 37°C
• 3.6.3. Xác định thời gian phản ứng ở điều kiện nhiệt độ 20°C
• 3.6.4. Xác định thời gian phản ứng ở điều kiện nhiệt độ 10°C
• 3.6.5. Xác định thời gian phản ứng ở điều kiện nhiệt độ 4°C
• 4. KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ
• 4.1. Phương pháp xét nghiệm cua và tình hình nhiễm metacercaria của sán lá phổi ở cua suối
• 4.2. Đa dạng hình thái và di truyền của Paragonimus heterotremus và Paragonimus westermani
• 4.3. Một số đặc điểm sinh học của Paragonimus heterotremus và Paragonimus westermani
• 4.4. Kỹ thuật dot-ELISA chẩn đoán miễn dịch
• NHỮNG ĐÓNG GÓP MỚI CỦA LUẬN ÁN
• DANH MỤC CÁC CÔNG TRÌNH ĐÃ CÔNG BỐ
• TÀI LIỆU THAM KHẢO

I. Giới thiệu về sán lá phổi

Sán lá phổi (Paragonimus heterotremus và Paragonimus westermani) là những ký sinh trùng gây bệnh nghiêm trọng cho con người và động vật. Bệnh sán lá phổi, hay paragonimiasis, thường xuất hiện khi con người tiêu thụ ấu trùng metacercaria từ vật chủ trung gian như cua suối. Triệu chứng của bệnh bao gồm ho, khó thở và khạc ra đờm có máu, dễ bị nhầm lẫn với lao phổi. Tại Việt Nam, hai loài này đã được nghiên cứu trong hơn 20 năm qua, với nhiều ca bệnh được ghi nhận. Việc nghiên cứu sâu về hình thái, phân tử sinh học và chẩn đoán miễn dịch của chúng là cần thiết để bảo vệ sức khỏe cộng đồng.

II. Hình thái và phân loại sán lá phổi

Hình thái của sán lá phổi rất đa dạng, với kích thước và hình dạng khác nhau giữa các loài. Paragonimus heterotremus có hình dạng cơ thể giống hạt cà phê, dài từ 7-15 mm và rộng từ 3-8 mm. Các đặc điểm hình thái như tỷ lệ chiều dài/rộng, kích thước giác miệng và giác bụng, cũng như cấu trúc của tinh hoàn và buồng trứng là những yếu tố quan trọng trong phân loại. Metacercaria, giai đoạn ấu trùng ở vật chủ trung gian, có đặc điểm ruột uốn lượn và túi bài tiết lớn. Sự đa dạng hình thái này không chỉ giúp phân biệt các loài mà còn cung cấp thông tin quan trọng cho việc chẩn đoán và điều trị bệnh.

III. Phân tích di truyền phân tử

Nghiên cứu di truyền phân tử của Paragonimus heterotremus và Paragonimus westermani cho thấy sự đa dạng di truyền đáng kể giữa các quần thể. Phân tích trình tự gen như CO1 và ITS2 đã chỉ ra mối quan hệ tiến hóa giữa các loài và quần thể khác nhau. Việc xác định đa dạng di truyền không chỉ giúp hiểu rõ hơn về sự phát triển và lây lan của bệnh mà còn hỗ trợ trong việc phát triển các phương pháp chẩn đoán hiệu quả hơn. Sự khác biệt di truyền giữa các quần thể có thể ảnh hưởng đến khả năng gây bệnh và đáp ứng điều trị.

IV. Chẩn đoán miễn dịch và ứng dụng thực tiễn

Kỹ thuật chẩn đoán miễn dịch như dot-ELISA đã được thiết lập để phát hiện nhanh bệnh sán lá phổi. Phương pháp này cho thấy độ nhạy và độ đặc hiệu cao, giúp phát hiện sớm bệnh và điều trị kịp thời. Việc áp dụng kỹ thuật này trong thực địa có thể cải thiện khả năng phát hiện và quản lý bệnh, đặc biệt ở những khu vực có nguy cơ cao. Nghiên cứu này không chỉ cung cấp cơ sở khoa học cho việc chẩn đoán mà còn góp phần nâng cao nhận thức cộng đồng về bệnh sán lá phổi.