Luận án tiến sĩ: Nghiên cứu sinh thái cảnh quan tỉnh Sơn La phục vụ quy hoạch phát triển kinh tế - xã hội

• Tác giả: Doãn Thị Trường Nhung
• Người hướng dẫn: GS. Trần Đình Lý
• Trường học: Học viện Khoa học và Công nghệ
• Chuyên ngành: Sinh thái học
• Đề tài: Nghiên cứu sinh thái cảnh quan tỉnh Sơn La phục vụ quy hoạch, phát triển kinh tế - xã hội
• Loại tài liệu: luận án tiến sĩ
• Năm xuất bản: 2018
• Địa điểm: Hà Nội

Mục lục chi tiết

• LỜI CAM ĐOAN
• LỜI CẢM ƠN
• 1. MỞ ĐẦU
• 1.1. Lý do chọn đề tài
• 1.2. Mục tiêu nghiên cứu của đề tài
• 1.3. Phạm vi nghiên cứu
• 1.4. Những điểm mới của luận án
• 1.5. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của luận án
• 1.5.1. Ý nghĩa khoa học
• 1.5.2. Ý nghĩa thực tiễn
• 1.6. Bố cục của luận án
• 2. TỔNG QUAN TÀI LIỆU VÀ CƠ SỞ KHOA HỌC VỀ VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU
• 2.1. Những lĩnh vực khoa học liên quan đến sinh thái cảnh quan
• 2.1.1. Sinh thái học
• 2.1.2. Hệ sinh thái
• 2.1.2.1. Khái niệm hệ sinh thái
• 2.1.2.2. Thành phần của hệ sinh thái
• 2.1.2.3. Cấu trúc của hệ sinh thái
• 2.1.2.4. Chức năng của hệ sinh thái
• 2.1.2.5. Tính chất của hệ sinh thái
• 2.1.3. Cảnh quan học
• 2.1.3.1. Khái niệm cảnh quan
• 2.1.3.2. Nhân tố thành tạo cảnh quan
• 2.1.3.3. Hệ thống phân loại cảnh quan
• 2.1.3.4. Cấu trúc, động lực cảnh quan
• 2.1.3.5. Chức năng cảnh quan
• 2.1.4. Sinh địa quần học
• 2.1.5. Một số nghiên cứu về sinh thái cảnh quan
• 2.1.5.1. Khái niệm sinh thái cảnh quan
• 2.1.5.2. Các định nghĩa về sinh thái cảnh quan chú trọng đến đặc trưng sinh thái học của cảnh quan
• 2.1.5.3. Các định nghĩa chú trọng đến đặc trưng nhân văn của cảnh quan
• 2.1.5.4. Các định nghĩa về sinh thái cảnh quan của các nhà cảnh quan học Xô Viết và Việt Nam
• 2.1.5.5. Các định nghĩa tích hợp về sinh thái cảnh quan
• 2.1.5.6. Cấu trúc và chức năng của sinh thái cảnh quan
• 2.1.5.7. Phân biệt khái niệm “Sinh thái cảnh quan” và “Cảnh quan sinh thái”
• 2.1.5.7.1. Về “Sinh thái cảnh quan”
• 2.1.5.7.2. Về “Cảnh quan sinh thái”
• 2.1.5.8. Tình hình nghiên cứu sinh thái cảnh quan
• 2.1.5.8.1. Trên thế giới
• 2.1.5.8.2. Các công trình nghiên cứu liên quan tới đề tài luận án tại tỉnh Sơn La
• 3. NỘI DUNG, QUAN ĐIỂM VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
• 3.1. Nội dung nghiên cứu
• 3.2. Quan điểm nghiên cứu
• 3.2.1. Quan điểm hệ thống
• 3.2.2. Quan điểm tổng hợp
• 3.2.3. Quan điểm lãnh thổ
• 3.2.4. Quan điểm lịch sử
• 3.2.5. Quan điểm liên ngành và phát triển bền vững
• 3.3. Phương pháp nghiên cứu
• 3.3.1. Phương pháp khảo sát ngoài thực địa
• 3.3.2. Phương pháp phân tích và tổng hợp tài liệu
• 3.3.3. Phương pháp Bản đồ và Hệ thông tin địa lí
• 3.3.4. Phương pháp chuyên gia
• 3.3.5. Nhóm phương pháp nghiên cứu, đánh giá sinh thái cảnh quan
• 3.4. Các bước nghiên cứu
• 4. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ THẢO LUẬN
• 4.1. Điều kiện tự nhiên, các yếu tố sinh thái nhân văn - nhân tố hình thành sinh thái cảnh quan
• 4.1.1. Điều kiện tự nhiên
• 4.1.2. Vị trí địa lý
• 4.1.3. Địa chất - Địa hình
• 4.1.4. Khí hậu - thủy văn. Thổ nhưỡng
• 4.1.5. Thảm thực vật
• 4.1.6. Các yếu tố sinh thái nhân văn
• 4.1.6.1. Về dân số, dân tộc
• 4.1.6.2. Về tình hình xóa đói giảm nghèo và giải quyết việc làm
• 4.1.6.3. Về cơ cấu kinh tế
• 4.1.7. Các tác động nhân sinh đến môi trường tự nhiên
• 4.2. Phân loại hệ thống sinh thái cảnh quan tỉnh Sơn La
• 4.3. Biến động sinh thái cảnh quan tỉnh Sơn La theo thời gian
• 4.3.1. Bản đồ sinh thái cảnh quan tỉnh Sơn La năm 2005
• 4.3.2. Bản đồ sinh thái cảnh quan tỉnh Sơn La năm 2015
• 4.3.3. Biến động sinh thái cảnh quan tỉnh Sơn La theo thời gian
• 4.4. Định hướng khai thác, sử dụng hợp lý lãnh thổ phục vụ phát triển kinh tế - xã hội. Quy hoạch tổng thể phát triển kinh tế - xã hội của tỉnh Sơn La
• 4.5. Định hướng không gian các đơn vị sinh thái cảnh quan cho bảo tồn, sử dụng hợp lý tài nguyên
• 4.5.1. Ngành nông nghiệp
• 4.5.2. Ngành lâm nghiệp
• 4.5.3. Phát triển các khu bảo tồn
• 4.5.4. Ngành công nghiệp
• 4.5.5. Ngành du lịch, thương mại, dịch vụ. Phát triển đô thị
• KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ
• CÁC CÔNG TRÌNH CỦA TÁC GIẢ LIÊN QUAN TỚI LUẬN ÁN
• TÀI LIỆU THAM KHẢO
• PHỤ LỤC

Tóm tắt

I. Luận án tiến sĩ Nghiên cứu sinh thái cảnh quan Sơn La

Luận án tiến sĩ này tập trung vào nghiên cứu sinh thái cảnh quan tỉnh Sơn La, nhằm phục vụ quy hoạch phát triển kinh tế - xã hội. Nghiên cứu này đặt nền tảng cho việc hiểu rõ các yếu tố tự nhiên và nhân văn ảnh hưởng đến cảnh quan Sơn La, từ đó đề xuất các giải pháp phát triển bền vững. Luận án không chỉ mang tính học thuật cao mà còn có giá trị thực tiễn trong việc quản lý và sử dụng hợp lý tài nguyên thiên nhiên.

1.1. Mục tiêu nghiên cứu

Mục tiêu chính của luận án là phân loại hệ thống sinh thái cảnh quan tỉnh Sơn La và xây dựng bản đồ sinh thái cảnh quan. Nghiên cứu cũng nhằm làm rõ sự biến động của cảnh quan Sơn La từ năm 2005 đến 2015, đồng thời xác lập cơ sở khoa học cho việc quy hoạch phát triển kinh tế - xã hội bền vững.

1.2. Phạm vi nghiên cứu

Nghiên cứu được thực hiện trên toàn bộ tỉnh Sơn La, với diện tích 14.125 km². Luận án tập trung vào việc phân tích các yếu tố tự nhiên như địa lý Sơn La, khí hậu, thổ nhưỡng, và thảm thực vật, cũng như các yếu tố nhân văn như dân số, cơ cấu kinh tế, và tác động của con người đến môi trường.

II. Nghiên cứu sinh thái cảnh quan và quy hoạch phát triển

Nghiên cứu sinh thái cảnh quan là phương pháp tiếp cận tổng hợp, kết hợp giữa sinh thái học và cảnh quan học. Nghiên cứu này giúp hiểu rõ mối quan hệ giữa các yếu tố tự nhiên và nhân văn, từ đó đề xuất các giải pháp quy hoạch phát triển hiệu quả. Luận án đã xây dựng hệ thống phân loại sinh thái cảnh quan dựa trên các nghiên cứu về hệ sinh thái và cảnh quan học, đồng thời đánh giá sự biến động của cảnh quan Sơn La theo thời gian.

2.1. Phương pháp nghiên cứu

Luận án sử dụng các phương pháp nghiên cứu đa dạng, bao gồm khảo sát thực địa, phân tích tài liệu, và hệ thống thông tin địa lý (GIS). Các phương pháp này giúp thu thập và phân tích dữ liệu một cách chính xác, từ đó xây dựng bản đồ sinh thái cảnh quan và đánh giá sự biến động của cảnh quan Sơn La.

2.2. Kết quả nghiên cứu

Kết quả nghiên cứu cho thấy sự biến động đáng kể của cảnh quan Sơn La từ năm 2005 đến 2015, đặc biệt là sự suy giảm diện tích rừng và sự gia tăng các khu vực canh tác nông nghiệp. Nghiên cứu cũng đề xuất các giải pháp quy hoạch phát triển bền vững, bao gồm việc bảo tồn các khu vực rừng và phát triển các ngành kinh tế như nông nghiệp, lâm nghiệp, và du lịch.

III. Phát triển bền vững và quản lý tài nguyên

Luận án nhấn mạnh tầm quan trọng của phát triển bền vững trong việc quản lý và sử dụng hợp lý tài nguyên thiên nhiên. Nghiên cứu đề xuất các giải pháp quy hoạch đô thị và phát triển kinh tế dựa trên các nguyên tắc sinh thái, nhằm đảm bảo sự cân bằng giữa phát triển kinh tế và bảo vệ môi trường. Các kết quả nghiên cứu của luận án có giá trị thực tiễn cao, đóng góp vào việc hoạch định chính sách môi trường và quản lý tài nguyên tại Sơn La.

3.1. Định hướng phát triển kinh tế xã hội

Luận án đề xuất các định hướng phát triển kinh tế - xã hội dựa trên nghiên cứu sinh thái cảnh quan. Các giải pháp bao gồm việc phát triển các ngành kinh tế như nông nghiệp, lâm nghiệp, và du lịch, đồng thời bảo tồn các khu vực rừng và tài nguyên thiên nhiên. Các đề xuất này nhằm đảm bảo sự phát triển bền vững của tỉnh Sơn La.

3.2. Quản lý tài nguyên thiên nhiên

Nghiên cứu cũng đề xuất các giải pháp quản lý tài nguyên thiên nhiên hiệu quả, bao gồm việc bảo vệ các khu vực rừng, quản lý nguồn nước, và giảm thiểu tác động của các hoạt động kinh tế đến môi trường. Các giải pháp này nhằm đảm bảo sự cân bằng giữa phát triển kinh tế và bảo vệ môi trường, góp phần vào phát triển bền vững của tỉnh Sơn La.