Kiểm Soát Hoạt Động Tư Pháp Của Viện Kiểm Sát Nhân Dân Tại Đắk Lắk

• Tác giả: Ngô Xuân Minh
• Người hướng dẫn: TS. Hoàng Thị Quỳnh Chi
• Trường học: Học viện Khoa học xã hội
• Chuyên ngành: Luật Hiến pháp và luật hành chính
• Đề tài: Kiểm Soát Hoạt Động Tư Pháp Tại Đắk Lắk: Nghiên Cứu Thực Tiễn và Giải Pháp
• Loại tài liệu: luận văn thạc sĩ
• Năm xuất bản: 2019
• Địa điểm: Đắk Lắk

• LỜI CẢM ƠN
• LỜI CAM ĐOAN
• MỞ ĐẦU
• 0.1. Tính cấp thiết của đề tài
• 0.2. Tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài
• 0.3. Mục đích, nhiệm vụ nghiên cứu
• 0.3.1. Mục đích nghiên cứu
• 0.3.2. Nhiệm vụ nghiên cứu
• 0.4. Đối tượng, phạm vi nghiên cứu
• 0.4.1. Đối tượng nghiên cứu
• 0.4.2. Phạm vi nghiên cứu
• 0.5. Phương pháp nghiên cứu
• 0.6. Kết quả nghiên cứu và ý nghĩa của luận văn
• 0.7. Kết cấu của luận văn
• 1. CHƯƠNG 1: NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VÀ PHÁP LUẬT VỀ KIỂM SÁT HOẠT ĐỘNG TƯ PHÁP CỦA VIỆN KIỂM SÁT NHÂN DÂN
• 1.1. Khái niệm, vai trò, ý nghĩa, đối tượng, phạm vi của kiểm sát hoạt động tư pháp
• 1.1.1. Khái niệm
• 1.2. Vai trò, ý nghĩa của kiểm sát hoạt động tư pháp trong thực hiện quyền lực nhà nước
• 1.3. Nội dung của chức năng kiểm sát hoạt động tư pháp
• 1.4. Các yếu tố ảnh hưởng đến kiểm sát hoạt động tư pháp của VKSND
• 1.5. Tiểu kết chương 1
• 2. CHƯƠNG 2: THỰC TRẠNG THỰC HIỆN CHỨC NĂNG KIỂM SÁT HOẠT ĐỘNG TƯ PHÁP CỦA VIỆN KIỂM SÁT NHÂN DÂN TỈNH ĐẮK LẮK
• 2.1. Tình hình thực hiện chức năng kiểm sát hoạt động tư pháp trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk trong 05 năm, từ 2014 đến 2018
• 2.2. Kết quả thực hiện chức năng kiểm sát hoạt động tư pháp trong lĩnh vực hình sự của VKSND tỉnh Đắk Lắk
• 2.3. Hạn chế, tồn tại và nguyên nhân
• 2.3.1. Nguyên nhân của những kết quả đạt được
• 2.3.2. Hạn chế, tồn tại
• 2.4. Tiểu kết chương 2
• 3. CHƯƠNG 3: PHƯƠNG HƯỚNG VÀ GIẢI PHÁP NHẰM NÂNG CAO CHẤT LƯỢNG THỰC HIỆN CHỨC NĂNG KIỂM SÁT HOẠT ĐỘNG TƯ PHÁP CỦA VKSND TỪ THỰC TIỄN TỈNH ĐẮK LẮK
• 3.1. Dự báo tình hình tội phạm và định hướng nâng cao chất lượng thực hiện chức năng kiểm sát hoạt động tư pháp của VKSND
• 3.1.1. Dự báo tình hình tội phạm
• 3.1.2. Định hướng nâng cao chất lượng thực hiện chức năng kiểm sát hoạt động tư pháp của VKSND
• 3.2. Các giải pháp nhằm nâng cao chất lượng thực hiện chức năng kiểm sát hoạt động tư pháp của VKSND từ thực tiễn tỉnh Đắk Lắk
• 3.2.1. Các giải pháp chung nhằm nâng cao chất lượng thực hiện chức năng kiểm sát hoạt động tư pháp của VKSND
• 3.2.2. Giải pháp đối với tỉnh Đắk Lắk
• 3.3. Tiểu kết chương 3
• DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO

I. Tổng Quan Về Kiểm Soát Hoạt Động Tư Pháp Tại Đắk Lắk

Hiện nay, có nhiều khái niệm khác nhau về hoạt động tư pháp. Quan điểm chung của các nhà khoa học và thực tiễn thống nhất định nghĩa hoạt động tư pháp là hoạt động của các cơ quan điều tra, truy tố, xét xử, thi hành án, các cơ quan, tổ chức liên quan hoặc bổ trợ cho việc xét xử của Tòa án. Điều này không có nghĩa là toàn bộ mọi hoạt động của cơ quan tư pháp là hoạt động tư pháp. Hoạt động tư pháp được nói đến là những hoạt động (hành vi) cụ thể do các chủ thể được trao quyền thực hiện trong hoạt động tố tụng (xét xử) nhằm đảm bảo tính đúng đắn, khách quan trong giải quyết các vụ án. Kiểm sát hoạt động tư pháp là chức năng của Viện kiểm sát được quy định tại Hiến pháp. Vì Viện kiểm sát là một chủ thể thực hiện quyền tư pháp nên kiểm sát hoạt động tư pháp mang tính quyền lực Nhà nước (một dạng giám sát của Nhà nước về tư pháp). Kiểm sát hoạt động tư pháp là giám sát trực tiếp việc thực hiện các hoạt động cụ thể của các cơ quan tư pháp và một số cơ quan được giao nhiệm vụ tiến hành một số hoạt động tư pháp (Cảnh sát biển, Kiểm lâm,…) khi tham gia hoạt động tố tụng.

1.1. Khái Niệm Kiểm Soát Hoạt Động Tư Pháp Theo Luật Định Nghĩa

Luật Tổ chức VKSND năm 2014 quy định: “Kiểm sát hoạt động tư pháp là hoạt động của Viện kiểm sát nhân dân để kiểm sát tính hợp pháp của các hành vi, quyết định của cơ quan, tổ chức, cá nhân trong hoạt động tư pháp, được thực hiện ngay từ khi tiếp nhận và giải quyết tố giác, tin báo về tội phạm, kiến nghị khởi tố và trong suốt quá trình giải quyết vụ án hình sự; trong việc giải quyết vụ án hành chính, vụ việc dân sự, hôn nhân và gia đình, kinh doanh, thương mại, lao động; việc thi hành án, việc giải quyết khiếu nại, tố cáo trong hoạt động tư pháp; các hoạt động tư pháp khác theo quy định của pháp luật”. Viện kiểm sát nhân dân là chủ thể duy nhất thực hiện chức năng kiểm sát hoạt động tư pháp.

1.2. Vai Trò Của Viện Kiểm Sát Trong Kiểm Soát Hoạt Động Tư Pháp

Pháp luật nước ta quy định, hoạt động kiểm sát hoạt động tư pháp được “trao” cho Viện kiểm sát. Đây là chủ thể duy nhất được pháp luật quy định để thực hiện chức năng này. Kiểm sát viên là người thực hiện hoạt động này với vai trò là người tiến hành tố tụng trên cơ sở quy định của pháp luật. Là chủ thể duy nhất được Nhà nước trao quyền kiểm sát hoạt động tư pháp, chức năng cũng như nhiệm vụ của Viện kiểm sát là phải bảo đảm cho các hoạt động tố tụng tuân thủ quy định của pháp luật.

II. Tầm Quan Trọng Của Kiểm Soát Tư Pháp Vai Trò Quyền Lực NN

Trải qua quá trình xây dựng và phát triển VKSND, kiểm sát hoạt động tư pháp được chứng minh là cơ chế giám sát, kiểm soát việc thực hiện quyền tư pháp hữu hiệu, có tác dụng ngăn ngừa khả năng lợi dụng, lạm dụng quyền lực công trong hoạt động tư pháp xuất phát từ đặc điểm về tổ chức và hoạt động của Viện kiểm sát (với tư cách là chủ thể thực thi chức năng giám sát, kiểm soát quyền lực) trong quan hệ với đối tượng bị giám sát, bị kiểm soát. Về yếu tố tổ chức, Viện kiểm sát là một hệ thống cơ quan độc lập trong bộ máy nhà nước, được giao thực hiện chức năng kiểm sát hoạt động tư pháp của các cơ quan tư pháp. Vì vậy, cơ chế giám sát của Viện kiểm sát có tính độc lập nhất định với đối tượng được giám sát. Tính độc lập này bảo đảm cho hoạt động giám sát của Viện kiểm sát khách quan, trung thực và có tính khả thi.

2.1. Tính Độc Lập Của Viện Kiểm Sát Trong Kiểm Soát Hoạt Động Tư Pháp

Về hoạt động, Viện kiểm sát là cơ quan duy nhất trong hệ thống các cơ quan tư pháp được Hiến pháp và pháp luật quy định có thẩm quyền tham gia vào tất cả các lĩnh vực tố tụng tư pháp (tư pháp hình sự, tư pháp dân sự, tư pháp hành chính…). Viện kiểm sát có thẩm quyền tham gia vào tất cả các giai đoạn tố tụng (từ giai đoạn khởi tố, điều tra, truy tố, xét xử và thi hành án). Đây là điều kiện quan trọng bảo đảm cho Viện kiểm sát có khả năng giám sát toàn bộ quá trình tố tụng, giám sát toàn bộ quá trình thực hiện quyền tư pháp, là cơ sở quan trọng để phát hiện vi phạm trong hoạt động tư pháp.

2.2. Mức Độ Và Phạm Vi Kiểm Soát Của Viện Kiểm Sát

Về mức độ và phạm vi giám sát, kiểm sát các hoạt động tư pháp của Viện kiểm sát được tiến hành cụ thể, thường xuyên, tác động liên tục tới đối tượng bị giám sát. Đây là điều kiện để bảo đảm cho hoạt động giám sát có tính chuyên nghiệp và có hiệu quả cao. Do kiểm sát các hoạt động tư pháp của Viện kiểm sát là một cơ chế giám sát nhà nước, nhằm bảo đảm hoạt động của các cơ quan tư pháp đúng pháp luật, hạn chế việc cơ quan tư pháp lạm dụng, lợi dụng quyền lực công để vi phạm quyền và lợi ích hợp pháp của các chủ thể, nên trong hoạt động của mình, Viện kiểm sát chỉ xem xét đối tượng kiểm sát ở góc độ có hợp pháp hay không hợp pháp, không can thiệp vào hoạt động có tính chất chuyên môn, nghiệp vụ của các cơ quan tư pháp, khi phát hiện vi phạm thì thực hiện quyền kiến nghị hoặc kháng nghị yêu cầu khắc phục vi phạm cụ thể; đồng thời, có thể tập hợp vi phạm có tính chất...

III. Thực Trạng Kiểm Soát Hoạt Động Tư Pháp Tại Tỉnh Đắk Lắk

Tỉnh Đắk Lắk nằm ở trọng tâm vùng Tây Nguyên, trong điều kiện phát triển kinh tế thị trường và hội nhập quốc tế, được sự quan tâm của Đảng và Nhà nước nên nền kinh tế của tỉnh Đắk Lắk không ngừng phát triển, đời sống vật chất của nhân dân không ngừng được nâng lên. Tuy nhiên sự phát triển kinh tế - văn hóa xã hội đã kéo theo tình hình tội phạm diễn ra ngày càng phức tạp, làm xuất hiện nhiều loại tội phạm mới mà trước đây chưa từng xảy ra, một số loại tội phạm truyền thống xảy ra có chiều hướng gia tăng và ngày càng nguy hiểm về tính chất hành vi phạm tội. Các loại tranh chấp dân sự đặc biệt tranh chấp trong lĩnh vực mua bán đất đai, thừa kế, hôn nhân và gia đình, khiếu kiện hành chính cũng ngày càng gia tăng về số lượng vụ việc, công tác thi hành các bản án, quyết định của TAND trong lĩnh vực dân sự, hình sự cũng gặp nhiều khó khăn do có sự chống đối, trốn tránh của các đối tượng thi hành án.

3.1. VKSND Đắk Lắk Thực Hiện Chức Năng Kiểm Soát Tư Pháp

Trước tình hình đó với tính chất là cơ quan thực hiện quyền kiểm soát quyền tư pháp, VKSND hai cấp tỉnh Đắk Lắk đã thực hiện tốt chức năng của mình, bảo đảm hoạt động của CQĐT, TAND, CQTHA hình sự, dân sự hành chính và các cơ quan, tổ chức, cá nhân có liên quan tuân thủ đúng các quy định của pháp luật TTHS, TTDS, TTHC, Luật thi hành án hình sự, Luật thi hành tạm giữ, tạm giam, Luật thi hành án dân sự, đáp ứng được yêu cầu đấu tranh phòng chống vi phạm, tội phạm góp phần giữ vững tình hình trật tự trị an, an toàn xã hội, xây dựng khối đoàn kết dân tộc, ổn định và phát triển kinh tế được nhân dân ủng hộ, tin tưởng.

3.2. Tồn Tại Trong Kiểm Soát Hoạt Động Tư Pháp Tại Đắk Lắk

Tuy nhiên bên cạnh những kết quả đạt được thì vẫn còn những tồn tại như: Các cơ quan chức năng vẫn chưa quản lý được tình hình vi phạm, tội phạm, vẫn để xảy ra tình trạng khởi tố, điều tra, truy tố oan sai, việc giải quyết tranh chấp dân sự, khiếu kiện hành chính, giải quyết khiếu nại trong lĩnh vực tư pháp còn kéo dài và có trường hợp để xảy ra vi phạm pháp luật; công tác thi hành án hình sự, dân sự, hành chính còn chậm, một số trường hợp còn lại trong việc ra quyết định thi hành án không đúng với bản án, quyết định của TAND. Tất cả những vi phạm của các cơ quan tư pháp và các cơ quan, tổ chức, cá nhân có liên quan đã gây ra bức xúc, lo lắng trong nhân dân, làm giảm uy tín của các cơ quan tư pháp.

IV. Giải Pháp Nâng Cao Hiệu Quả Kiểm Soát Tư Pháp Tại Đắk Lắk

Thực trạng của những tồn tại đó có nhiều nguyên nhân nhưng một trong những nguyên nhân cơ bản là VKSND hai cấp của tỉnh Đắk Lắk thực hiện chưa triệt để về quyền kiểm sát hoạt động tư pháp của CQĐT, TAND, CQTHA hình sự, CQTHA dân sự, hành chính và cơ quan, tổ chức, cá nhân có liên quan trong công tác điều tra, xét xử, thi hành án và giải quyết khiếu nại tố cáo trong lĩnh vực hoạt động tư pháp. Chính vì vậy việc lựa chọn vấn đề “Kiểm sát hoạt động tư pháp của VKSND theo pháp luật Việt Nam từ thực tiễn tỉnh Đắk Lắk” làm đề tài luận văn Thạc sĩ luật học là đáp ứng yêu cầu cấp thiết khách quan hiện nay.

4.1. Đề Xuất Giải Pháp Cụ Thể Cho VKSND Đắk Lắk

Cần tăng cường đào tạo, bồi dưỡng nâng cao trình độ chuyên môn nghiệp vụ cho đội ngũ cán bộ, kiểm sát viên. Nâng cao chất lượng công tác kiểm sát việc tuân theo pháp luật trong hoạt động điều tra, truy tố, xét xử và thi hành án. Tăng cường công tác phối hợp giữa các cơ quan tư pháp trong việc giải quyết các vụ án, vụ việc. Đẩy mạnh công tác tuyên truyền, phổ biến giáo dục pháp luật để nâng cao nhận thức pháp luật cho người dân.

4.2. Hoàn Thiện Cơ Chế Kiểm Soát Hoạt Động Tư Pháp

Cần tiếp tục hoàn thiện hệ thống pháp luật về kiểm sát hoạt động tư pháp, đảm bảo tính đồng bộ, thống nhất và khả thi. Tăng cường trách nhiệm giải trình của các cơ quan tư pháp. Nâng cao vai trò giám sát của Hội đồng nhân dân và các tổ chức chính trị - xã hội đối với hoạt động tư pháp. Đảm bảo quyền tiếp cận thông tin của người dân về hoạt động tư pháp.

V. Nghiên Cứu Về Kiểm Soát Hoạt Động Tư Pháp Tổng Quan

Trong những năm gần đây, có thể nêu ra một số đề tài, công trình, bài viết, luận văn, luận án có liên quan đến đề tài nghiên cứu như sau: - Viện Nhà nước và pháp luật, Viện khoa học xã hội Việt Nam. Đề tài khoa học cấp Nhà nước: “Một số vấn đề lý luận và thực tiễn cơ bản về quyền tư pháp của Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam giai đoạn 2011 -2020. Chủ nhiệm đề tài: PGS. Nguyễn Đức Minh, năm 2011. - Cuốn sách “Tư pháp trong nhà nước pháp quyền và nhưng yêu cầu đặt ra đối với cải cách tư pháp ở Việt Nam hiện nay”, TSKH. Lê Cảm và TS. Nguyễn Ngọc Chí chủ biên, NXB Đại học quốc gia Hà Nội, năm 2004. - Cuốn sách “Quyền tư pháp trong nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam – Từ lý luận đến thực tiễn”, TS. Nguyễn Văn Quyền và PGS. Nguyễn Tất Viễn chủ biên, Nhà xuất bản Tư pháp, năm 2018.

5.1. Các Nghiên Cứu Liên Quan Đến Quyền Tư Pháp

Võ Khánh Vinh “Về quyên tư pháp trong Nhà nước pháp quyền XHCN của dân, do dân, vì dân ở nước ta”. Tạp chí Nhà nước và Pháp luật số 8/2003. Trần Thị Hiền “Những điểm mới về quyền lực và kiểm soát quyền lực Nhà nước”. Trang thông tin điện tử Báo Nhân dân cuối tuần, ngày 27/12/2013. Lê Văn Cảm “Quyền tư pháp trong Nhà nước pháp quyền”. Tạp chí TAND số 19/2015. - Nguyễn Mạnh Bình “Hoàn thiện cơ chế pháp lý giám sát xã hội đối với việc thực hiện quyền lực Nhà nước ở Việt Nam hiện nay”, Luận án tiến sĩ luật học.

5.2. Đánh Giá Các Công Trình Nghiên Cứu Về Kiểm Soát Tư Pháp

Kết quả các công trình nghiên cứu nói trên đã đưa ra những quan điểm cần thiết về chức năng kiểm sát hoạt động tư pháp của VKSND. Tuy nhiên chưa có một công trình nghiên cứu nào về kiểm sát hoạt động tư pháp của VKSND theo pháp luật Việt Nam từ thực tiễn tỉnh Đắk Lắk, nhưng kết quả nghiên cứu của các đề tài, công trình bài viết nêu trên là tài liệu quan trọng mà tác giả của luận văn có thể tham khảo trong quá trình thực hiện đề tài.

VI. Mục Tiêu Phương Pháp Nghiên Cứu Kiểm Soát Tư Pháp Tại Đắk Lắk

Việc nghiên cứu đề tài luận văn nhằm hướng tới mục đích luận giải những vấn đề lý luận về chức năng kiểm sát hoạt động tư pháp (tập trung vào kiểm sát hoạt động tư pháp trong lĩnh vực hình sự) và thực tiễn thực hiện chức năng kiểm sát hoạt động tư pháp. Từ đó, giải pháp nâng cao chất lượng thực hiện chức năng kiểm sát hoạt động kiểm sát của VKSND, đáp ứng yêu cầu cải cách tư pháp trong giai đoạn mới. Nhiệm vụ nghiên cứu bao gồm: Nghiên cứu các khái niệm về hoạt động tư pháp, kiểm sát hoạt động tư pháp. Nghiên cứu cơ sở lý luận, pháp lý, khoa học về kiểm sát hoạt động tư pháp. Nghiên cứu, đánh giá thực tiễn hoạt động của VKSND khi thực hiện quyền kiểm sát hoạt động tư pháp.

6.1. Phạm Vi Nghiên Cứu Về Kiểm Soát Hoạt Động Tư Pháp

Về nội dung: Theo quy định tại khoản 2, Điều 6 Luật tổ chức VKSND năm 2014 có 9 nội dung thuộc chức năng kiểm sát hoạt động tư pháp, tuy nhiên đề tài chỉ nghiên cứu 6 nội dung kiểm sát hoạt động tư pháp về hình sự và kiểm sát việc giải quyết khiếu nại, tố cáo trong hoạt động tư pháp (các điểm a, b, c, d, đ và h khoản 2 Điều 6 Luật tổ chức VKSND). Về thời gian, đề tài nghiên cứu kiểm sát hoạt động tư pháp trong khoảng thời gian 05 năm, từ năm 2014 đến năm 2018. Về không gian, việc nghiên cứu đánh giá thực tiễn thực hiện chức năng kiểm sát hoạt động tư pháp trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk.

6.2. Phương Pháp Luận Trong Nghiên Cứu Kiểm Soát Tư Pháp

Luận văn nghiên cứu dựa trên quan điểm Chủ nghĩa Mác - Lênin và những quan điểm của Đảng và Nhà nước ta về kiểm soát quyền lực trong hoạt động tư pháp. Trên cơ sở phương pháp luận, trong quá tình thực hiện đề tài còn sử dụng các phương pháp sau đây: Phương pháp khảo sát, thu thập tài liệu; Phương pháp tổng hợp, phân tích so sánh được sử dụng tổng hợp các số liệu.

Tổng quan nghiên cứu

Trong giai đoạn từ năm 2014 đến 2018, tỉnh Đắk Lắk chứng kiến sự phát triển kinh tế - xã hội mạnh mẽ, kéo theo sự gia tăng phức tạp của các loại tội phạm và tranh chấp dân sự, hành chính. Theo báo cáo của Viện kiểm sát nhân dân (VKSND) tỉnh Đắk Lắk, tổng số tin báo về tội phạm được thụ lý kiểm sát hàng năm dao động khoảng 2.300 đến 2.400 tin, với tỷ lệ giải quyết đạt trên 90%. Tuy nhiên, vẫn còn tồn tại các vi phạm trong hoạt động tư pháp như khởi tố oan sai, giải quyết khiếu nại tố cáo kéo dài, thi hành án chậm trễ. Trước thực trạng này, luận văn tập trung nghiên cứu chức năng kiểm sát hoạt động tư pháp của VKSND theo pháp luật Việt Nam, dựa trên thực tiễn tại tỉnh Đắk Lắk trong 5 năm kể trên. Mục tiêu nghiên cứu nhằm làm rõ cơ sở lý luận, đánh giá thực trạng và đề xuất giải pháp nâng cao hiệu quả kiểm sát hoạt động tư pháp, góp phần bảo đảm pháp luật được thực thi nghiêm minh, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của Nhà nước, tổ chức, cá nhân. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào 6 nội dung kiểm sát hoạt động tư pháp trong lĩnh vực hình sự và giải quyết khiếu nại tố cáo, với dữ liệu thu thập từ các báo cáo tổng kết của VKSND tỉnh Đắk Lắk. Ý nghĩa nghiên cứu không chỉ nâng cao chất lượng công tác kiểm sát tại địa phương mà còn cung cấp tài liệu tham khảo cho các cơ quan tư pháp và giảng dạy luật học.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình pháp lý về quyền lực nhà nước và kiểm soát quyền lực trong hoạt động tư pháp, trong đó có:

• Lý thuyết quyền lực nhà nước và kiểm soát quyền lực: Nhấn mạnh vai trò của Viện kiểm sát nhân dân như một cơ quan độc lập, thực hiện chức năng kiểm sát hoạt động tư pháp nhằm ngăn ngừa lạm quyền, bảo vệ pháp luật và quyền con người.
• Mô hình kiểm sát hoạt động tư pháp theo pháp luật Việt Nam: Được quy định tại Hiến pháp 2013, Luật tổ chức VKSND 2014, Bộ luật Tố tụng hình sự và các văn bản pháp luật liên quan, xác định phạm vi, đối tượng, nội dung và phương thức kiểm sát.
• Khái niệm chính: Hoạt động tư pháp (bao gồm điều tra, truy tố, xét xử, thi hành án), kiểm sát hoạt động tư pháp, thực hành quyền công tố, giải quyết tố giác tin báo về tội phạm, kiểm sát xét xử, kiểm sát thi hành án, kiểm sát giải quyết khiếu nại tố cáo.

Phương pháp nghiên cứu

Luận văn sử dụng phương pháp nghiên cứu khoa học xã hội kết hợp:

• Phương pháp khảo sát, thu thập tài liệu: Thu thập số liệu từ báo cáo tổng kết hàng năm của VKSND tỉnh Đắk Lắk, các văn bản pháp luật, tài liệu nghiên cứu chuyên ngành.
• Phương pháp tổng hợp, phân tích so sánh: Đánh giá thực trạng kiểm sát hoạt động tư pháp qua các năm, so sánh tỷ lệ giải quyết tin báo tội phạm, số vụ án, số bị cáo được xét xử, tỷ lệ án trả hồ sơ điều tra bổ sung.
• Phương pháp phân tích định lượng: Sử dụng số liệu cụ thể như số tin báo tội phạm thụ lý, tỷ lệ giải quyết, số kiến nghị, kháng nghị ban hành để đánh giá hiệu quả công tác kiểm sát.
• Phương pháp nghiên cứu lý luận: Luận giải các khái niệm, cơ sở pháp lý, vai trò và ý nghĩa của chức năng kiểm sát hoạt động tư pháp.
• Cỡ mẫu và chọn mẫu: Dữ liệu nghiên cứu bao gồm toàn bộ báo cáo công tác kiểm sát của VKSND hai cấp tỉnh Đắk Lắk trong 5 năm (2014-2018), đảm bảo tính đại diện và toàn diện cho thực tiễn địa phương.
• Timeline nghiên cứu: Tập trung phân tích dữ liệu trong giai đoạn 2014-2018, gắn với các thay đổi pháp luật có liên quan như Bộ luật Tố tụng hình sự 2015, Luật tổ chức VKSND 2014.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

1. Tỷ lệ giải quyết tố giác, tin báo về tội phạm đạt trên 90%: Năm 2018, VKSND tỉnh Đắk Lắk kiểm sát giải quyết 2.167 tin báo, đạt 92,1%, vượt 2,1% so với yêu cầu của Quốc hội. Tỷ lệ tin báo quá hạn giải quyết giảm xuống còn 4,9%, thấp hơn 5,1% so với kế hoạch.

2. Số vụ án và bị can được giải quyết ổn định: Trong giai đoạn điều tra, tỷ lệ giải quyết bị can đạt khoảng 83-90% mỗi năm, với năm 2018 đạt 84,9%. Số vụ án điểm được phối hợp giải quyết tăng nhẹ qua các năm, góp phần nâng cao hiệu quả phòng chống tội phạm.

3. Kiểm sát xét xử và kháng nghị vi phạm pháp luật tăng lên: Năm 2017, VKSND tỉnh kiểm sát xét xử 1.627 bị cáo, đạt tỷ lệ giải quyết trên 90%. Số kháng nghị ban hành tăng 9% so với kế hoạch, đạt hiệu quả trong việc phát hiện và xử lý vi phạm trong xét xử.

4. Tỷ lệ án trả hồ sơ điều tra bổ sung giảm đáng kể: Tỷ lệ án trả hồ sơ điều tra bổ sung giữa các cơ quan tố tụng giảm xuống còn 0,81% năm 2014, thấp hơn 2,19% so với chỉ tiêu kế hoạch, cho thấy sự phối hợp hiệu quả giữa các cơ quan tiến hành tố tụng.

Thảo luận kết quả

Các kết quả trên phản ánh sự nỗ lực của VKSND tỉnh Đắk Lắk trong việc thực hiện chức năng kiểm sát hoạt động tư pháp, góp phần nâng cao chất lượng công tác tố tụng và bảo vệ quyền con người. Việc giảm tỷ lệ án trả hồ sơ điều tra bổ sung cho thấy sự phối hợp chặt chẽ giữa Viện kiểm sát, cơ quan điều tra và Tòa án, hạn chế kéo dài thời gian giải quyết vụ án. Tỷ lệ giải quyết tin báo tội phạm và bị can ổn định trên 80% thể hiện hiệu quả trong công tác phát hiện, xử lý tội phạm, tuy nhiên vẫn còn khoảng 10-15% vụ việc tồn đọng, cần tiếp tục cải thiện. Số lượng kháng nghị tăng cho thấy VKSND tỉnh chủ động phát hiện vi phạm pháp luật trong hoạt động tư pháp, góp phần nâng cao tính nghiêm minh của pháp luật. So với các nghiên cứu trong ngành, kết quả này phù hợp với xu hướng cải cách tư pháp tại Việt Nam, đồng thời phản ánh đặc thù tình hình tội phạm và tranh chấp tại địa phương. Các biểu đồ thể hiện tỷ lệ giải quyết tin báo tội phạm, số vụ án được xét xử, tỷ lệ án trả hồ sơ điều tra bổ sung qua các năm sẽ minh họa rõ nét xu hướng và hiệu quả công tác kiểm sát.

Đề xuất và khuyến nghị

1. Tăng cường đào tạo, nâng cao năng lực cán bộ kiểm sát

   • Động từ hành động: Tổ chức các khóa bồi dưỡng chuyên sâu về pháp luật tố tụng hình sự, kỹ năng kiểm sát.
   • Target metric: Nâng tỷ lệ cán bộ kiểm sát đạt chuẩn nghiệp vụ lên trên 90% trong 2 năm.
   • Chủ thể thực hiện: VKSND tỉnh phối hợp với Học viện Khoa học xã hội và các cơ sở đào tạo luật.

2. Cải thiện phối hợp liên ngành giữa Viện kiểm sát, cơ quan điều tra và Tòa án

   • Động từ hành động: Thiết lập cơ chế họp định kỳ, chia sẻ thông tin và xử lý vướng mắc trong quá trình tố tụng.
   • Target metric: Giảm tỷ lệ án trả hồ sơ điều tra bổ sung xuống dưới 0,5% trong 3 năm.
   • Chủ thể thực hiện: Ban chỉ đạo cải cách tư pháp tỉnh Đắk Lắk.

3. Ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý hồ sơ và theo dõi tiến độ giải quyết vụ án

   • Động từ hành động: Xây dựng phần mềm quản lý hồ sơ điện tử, cảnh báo tự động các vụ việc quá hạn.
   • Target metric: Tăng tỷ lệ giải quyết tin báo tội phạm đúng hạn lên 95% trong 2 năm.
   • Chủ thể thực hiện: VKSND tỉnh phối hợp Sở Thông tin và Truyền thông.

4. Tăng cường công tác kiểm sát việc giải quyết khiếu nại, tố cáo trong hoạt động tư pháp

   • Động từ hành động: Tổ chức kiểm tra, giám sát định kỳ và đột xuất, xử lý nghiêm các vi phạm.
   • Target metric: Giảm số lượng khiếu nại tố cáo kéo dài và sai phạm xuống dưới 5% trong 3 năm.
   • Chủ thể thực hiện: VKSND tỉnh, Thanh tra tỉnh.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

1. Cán bộ, Kiểm sát viên Viện kiểm sát nhân dân các cấp

   • Lợi ích: Nâng cao hiểu biết về chức năng kiểm sát hoạt động tư pháp, áp dụng hiệu quả trong thực tiễn công tác.
   • Use case: Tham khảo để xây dựng kế hoạch kiểm sát, xử lý các vụ việc phức tạp.

2. Cán bộ, công chức cơ quan điều tra và Tòa án nhân dân

   • Lợi ích: Hiểu rõ vai trò, trách nhiệm phối hợp với Viện kiểm sát, nâng cao hiệu quả tố tụng.
   • Use case: Cải thiện quy trình phối hợp, giảm thiểu vi phạm pháp luật trong tố tụng.

3. Giảng viên, sinh viên ngành Luật, đặc biệt Luật Hiến pháp và Luật hành chính

   • Lợi ích: Tài liệu tham khảo chuyên sâu về kiểm sát hoạt động tư pháp, cập nhật thực tiễn địa phương.
   • Use case: Sử dụng trong giảng dạy, nghiên cứu khoa học và làm luận văn.

4. Cơ quan quản lý nhà nước về tư pháp và cải cách tư pháp

   • Lợi ích: Cơ sở dữ liệu thực tiễn để xây dựng chính sách, đề xuất cải cách pháp luật.
   • Use case: Đánh giá hiệu quả công tác kiểm sát, đề xuất giải pháp nâng cao chất lượng hoạt động tư pháp.

Câu hỏi thường gặp

1. Kiểm sát hoạt động tư pháp là gì và tại sao quan trọng?
   Kiểm sát hoạt động tư pháp là chức năng của Viện kiểm sát nhằm giám sát tính hợp pháp của các hành vi, quyết định trong hoạt động tư pháp. Nó quan trọng vì giúp ngăn ngừa lạm quyền, bảo vệ quyền con người và đảm bảo pháp luật được thực thi nghiêm minh.

2. Phạm vi kiểm sát hoạt động tư pháp bao gồm những gì?
   Phạm vi bao gồm kiểm sát việc tiếp nhận, giải quyết tố giác tin báo về tội phạm, hoạt động điều tra, xét xử, thi hành án hình sự, dân sự, hành chính và giải quyết khiếu nại tố cáo trong hoạt động tư pháp.

3. Làm thế nào để nâng cao hiệu quả kiểm sát hoạt động tư pháp?
   Nâng cao hiệu quả cần tăng cường đào tạo cán bộ, cải thiện phối hợp liên ngành, ứng dụng công nghệ thông tin và tăng cường kiểm tra, giám sát việc giải quyết khiếu nại tố cáo.

4. Tỷ lệ án trả hồ sơ điều tra bổ sung thấp có ý nghĩa gì?
   Tỷ lệ thấp cho thấy sự phối hợp hiệu quả giữa các cơ quan tố tụng, giảm thiểu việc kéo dài thời gian giải quyết vụ án, nâng cao chất lượng điều tra và xét xử.

5. VKSND tỉnh Đắk Lắk đã có những kết quả gì nổi bật trong 5 năm qua?
   VKSND tỉnh đã duy trì tỷ lệ giải quyết tin báo tội phạm trên 90%, giảm tỷ lệ án trả hồ sơ điều tra bổ sung xuống dưới 1%, tăng số lượng kháng nghị vi phạm pháp luật, góp phần giữ vững an ninh trật tự và nâng cao uy tín ngành kiểm sát.

Kết luận

• Kiểm sát hoạt động tư pháp là chức năng thiết yếu của Viện kiểm sát, góp phần bảo vệ pháp luật và quyền con người.
• Thực tiễn tại tỉnh Đắk Lắk giai đoạn 2014-2018 cho thấy hiệu quả công tác kiểm sát được nâng cao, với tỷ lệ giải quyết tin báo tội phạm và xét xử đạt trên 90%.
• Vẫn còn tồn tại một số hạn chế như vi phạm trong giải quyết tố giác, tin báo, án trả hồ sơ điều tra bổ sung và phối hợp liên ngành chưa đồng bộ.
• Luận văn đề xuất các giải pháp cụ thể nhằm nâng cao năng lực cán bộ, cải thiện phối hợp, ứng dụng công nghệ và tăng cường kiểm tra giám sát.
• Các bước tiếp theo cần triển khai thực hiện các giải pháp đề xuất, đồng thời mở rộng nghiên cứu áp dụng tại các địa phương khác để hoàn thiện công tác kiểm sát hoạt động tư pháp trên toàn quốc.

Hành động ngay hôm nay: Các cơ quan tư pháp và nhà quản lý cần phối hợp chặt chẽ để triển khai các giải pháp nâng cao chất lượng kiểm sát, góp phần xây dựng nền tư pháp công bằng, minh bạch và hiệu quả.