Tổng quan nghiên cứu

Thuốc kháng viêm không steroid (NSAIDs) là nhóm thuốc được sử dụng phổ biến trong điều trị các bệnh lý cơ xương khớp, đau nhức và viêm nhiễm. Tại Thành phố Hồ Chí Minh, việc sử dụng NSAIDs trong cộng đồng ngày càng gia tăng, tuy nhiên kiến thức và thói quen sử dụng của người dân còn nhiều hạn chế. Nghiên cứu khảo sát kiến thức của người dân về việc sử dụng NSAIDs giai đoạn 2021-2022 nhằm đánh giá mức độ nhận diện, kiến thức và thói quen sử dụng thuốc này trong cộng đồng. Mục tiêu cụ thể gồm khảo sát mức độ nhận diện và kiến thức về NSAIDs của người dân từ 18 tuổi trở lên đang sinh sống tại các quận trên địa bàn Thành phố Hồ Chí Minh. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc nâng cao nhận thức, giảm thiểu tác dụng phụ và sử dụng thuốc an toàn, hợp lý, hiệu quả. Thời gian nghiên cứu từ tháng 8/2021 đến tháng 8/2022, với cỡ mẫu 473 người dân tham gia khảo sát. Kết quả cho thấy chỉ có 32,6% người dân đạt kiến thức về NSAIDs, điểm trung bình kiến thức là 12,3/29 điểm, đồng thời 52,4% có thói quen sử dụng NSAIDs không tốt. Nghiên cứu góp phần làm rõ các yếu tố ảnh hưởng đến kiến thức và thói quen sử dụng NSAIDs, từ đó đề xuất các giải pháp can thiệp phù hợp nhằm nâng cao an toàn sử dụng thuốc trong cộng đồng.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết và mô hình sau:

  • Lý thuyết kiến thức - thái độ - hành vi (KAP): Giải thích mối quan hệ giữa kiến thức về NSAIDs, thái độ và thói quen sử dụng thuốc trong cộng đồng.
  • Mô hình kinh tế học hành vi: Phân tích các yếu tố văn hóa, xã hội, cá nhân và tâm lý ảnh hưởng đến hành vi mua sắm và sử dụng thuốc của người dân.
  • Khái niệm chuyên ngành: NSAIDs là thuốc kháng viêm không steroid, có tác dụng giảm đau, hạ sốt, kháng viêm, nhưng cũng có nhiều tác dụng phụ trên hệ tiêu hóa, tim mạch, thận và các nhóm đối tượng nhạy cảm như trẻ em, phụ nữ có thai, người cao tuổi.
  • Khung pháp lý và hướng dẫn sử dụng thuốc: Các văn bản quy phạm pháp luật của Bộ Y tế Việt Nam và các cơ quan quản lý dược phẩm quốc tế về việc sử dụng NSAIDs an toàn, hợp lý, hiệu quả.

Phương pháp nghiên cứu

  • Thiết kế nghiên cứu: Mô tả cắt ngang, khảo sát người dân từ 18 tuổi trở lên đang sinh sống tại các quận của Thành phố Hồ Chí Minh trong giai đoạn 2021-2022.
  • Cỡ mẫu: 473 phiếu khảo sát hợp lệ, được chọn theo phương pháp lấy mẫu thuận tiện, đảm bảo độ tin cậy 95% với sai số 5%.
  • Công cụ thu thập dữ liệu: Bộ câu hỏi cấu trúc gồm 5 phần: thông tin cá nhân, tình trạng sức khỏe, kiến thức về NSAIDs, thực trạng sử dụng NSAIDs và thói quen sử dụng NSAIDs. Bộ câu hỏi được xây dựng dựa trên tổng quan tài liệu, thử nghiệm và điều chỉnh phù hợp với đối tượng nghiên cứu.
  • Phương pháp phân tích: Sử dụng phần mềm SPSS 22 để phân tích thống kê mô tả, kiểm định chi bình phương nhằm đánh giá mối liên quan giữa các biến độc lập (tuổi, giới tính, trình độ học vấn, nghề nghiệp, thu nhập, khám sức khỏe, tình trạng sức khỏe) với biến phụ thuộc (kiến thức và thói quen sử dụng NSAIDs).
  • Timeline nghiên cứu: Từ tháng 8/2021 đến tháng 8/2022, gồm các giai đoạn xây dựng bộ câu hỏi, thu thập dữ liệu tại các địa điểm công cộng, xử lý và phân tích số liệu.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Mức độ nhận diện và kiến thức về NSAIDs: Chỉ 32,6% người dân đạt kiến thức về NSAIDs, điểm trung bình kiến thức là 12,3/29 điểm (±7,06). Có mối liên quan có ý nghĩa thống kê giữa kiến thức với nhóm tuổi, trình độ học vấn, nghề nghiệp, thu nhập bình quân/tháng và khám sức khỏe trong 12 tháng (p < 0,05).

  2. Thực trạng sử dụng NSAIDs: 62,8% người dân sử dụng NSAIDs cho bệnh lý cơ xương khớp. Meloxicam là thuốc được sử dụng nhiều nhất (31,4%). Đa số người dân sử dụng NSAIDs trên 5 ngày, vượt quá khuyến cáo về thời gian sử dụng ngắn hạn.

  3. Tác dụng phụ gặp phải: Tác dụng phụ phổ biến nhất là các vấn đề trên hệ tiêu hóa như buồn nôn, khó tiêu, viêm hoặc loét dạ dày - tá tràng. Tỷ lệ người dân gặp tác dụng phụ chiếm khoảng 13-15%.

  4. Thói quen sử dụng NSAIDs: 52,4% người dân có thói quen sử dụng NSAIDs không tốt, điểm trung bình thói quen là 9,20/14 điểm (±2,61). Có mối liên quan có ý nghĩa thống kê giữa thói quen sử dụng với nhóm tuổi, nghề nghiệp, thu nhập, khám sức khỏe và tình trạng sức khỏe hiện tại (p < 0,05).

Thảo luận kết quả

Kết quả cho thấy kiến thức về NSAIDs của người dân tại Thành phố Hồ Chí Minh còn thấp, tương tự với các nghiên cứu quốc tế tại Albania và Ấn Độ, nơi tỷ lệ kiến thức tốt cũng chưa vượt quá 40%. Việc sử dụng NSAIDs kéo dài trên 5 ngày và thói quen tự mua thuốc không theo chỉ định làm tăng nguy cơ gặp tác dụng phụ, đặc biệt trên hệ tiêu hóa và tim mạch. Các yếu tố như trình độ học vấn và thu nhập ảnh hưởng tích cực đến kiến thức, đồng thời khám sức khỏe định kỳ giúp nâng cao nhận thức và thói quen sử dụng thuốc an toàn hơn. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ phân bố điểm kiến thức và thói quen, bảng so sánh mối liên quan giữa các đặc điểm nhân khẩu học với kiến thức và thói quen sử dụng NSAIDs. Kết quả này nhấn mạnh vai trò quan trọng của công tác giáo dục sức khỏe và tư vấn của bác sĩ, dược sĩ trong cộng đồng nhằm giảm thiểu các biến cố không mong muốn do NSAIDs gây ra.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường giáo dục sức khỏe cộng đồng: Triển khai các chương trình truyền thông, hội thảo, tài liệu hướng dẫn về sử dụng NSAIDs an toàn, hợp lý, hiệu quả, tập trung vào nhóm người có kiến thức thấp và nguy cơ cao. Mục tiêu nâng tỷ lệ kiến thức đạt trên 50% trong vòng 12 tháng.

  2. Nâng cao vai trò tư vấn của nhân viên y tế: Đào tạo, cập nhật kiến thức cho bác sĩ, dược sĩ về hướng dẫn sử dụng NSAIDs và kỹ năng tư vấn cho người dân tại các nhà thuốc, cơ sở y tế. Thực hiện kiểm tra định kỳ và đánh giá hiệu quả tư vấn trong 6 tháng đầu.

  3. Siết chặt quản lý bán thuốc NSAIDs: Cục Quản lý Dược phối hợp với các cơ quan chức năng tăng cường kiểm tra, giám sát việc bán NSAIDs tại các nhà thuốc, hạn chế tự mua thuốc không theo đơn, đặc biệt các thuốc kê đơn nhóm 1. Thực hiện trong vòng 1 năm và đánh giá hiệu quả.

  4. Khuyến khích khám sức khỏe định kỳ: Tuyên truyền và hỗ trợ người dân khám sức khỏe định kỳ để phát hiện sớm các yếu tố nguy cơ khi sử dụng NSAIDs, từ đó có hướng dẫn sử dụng phù hợp. Mục tiêu tăng tỷ lệ khám sức khỏe trên 60% trong cộng đồng trong 2 năm tới.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Bác sĩ và dược sĩ cộng đồng: Nâng cao kiến thức và kỹ năng tư vấn sử dụng NSAIDs an toàn cho người dân, giảm thiểu tác dụng phụ và biến cố không mong muốn.

  2. Nhà quản lý y tế và cơ quan quản lý dược: Làm cơ sở khoa học để xây dựng chính sách, quy định về quản lý và sử dụng NSAIDs trong cộng đồng, kiểm soát việc bán thuốc và cập nhật hướng dẫn sử dụng.

  3. Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành dược, y học: Tham khảo phương pháp nghiên cứu, kết quả và phân tích để phát triển các nghiên cứu tiếp theo về sử dụng thuốc trong cộng đồng.

  4. Người dân và các tổ chức xã hội về sức khỏe: Hiểu rõ hơn về kiến thức và thói quen sử dụng NSAIDs, từ đó nâng cao nhận thức và thực hành sử dụng thuốc an toàn, hợp lý.

Câu hỏi thường gặp

  1. NSAIDs là gì và công dụng chính của nhóm thuốc này?
    NSAIDs là thuốc kháng viêm không steroid, có tác dụng giảm đau, hạ sốt và kháng viêm, thường dùng trong điều trị các bệnh cơ xương khớp, đau đầu, đau bụng kinh. Ví dụ, meloxicam và ibuprofen là các NSAIDs phổ biến.

  2. Tác dụng phụ thường gặp khi sử dụng NSAIDs là gì?
    Tác dụng phụ phổ biến nhất là các vấn đề trên hệ tiêu hóa như buồn nôn, khó tiêu, viêm hoặc loét dạ dày - tá tràng. Ngoài ra, NSAIDs có thể gây tăng huyết áp, suy thận và các biến cố tim mạch nếu sử dụng không đúng cách.

  3. Ai là nhóm đối tượng cần thận trọng khi sử dụng NSAIDs?
    Trẻ em, phụ nữ có thai, người cao tuổi, người có tiền sử bệnh dạ dày, tim mạch hoặc suy thận cần thận trọng khi dùng NSAIDs để tránh các biến chứng nghiêm trọng.

  4. Thời gian sử dụng NSAIDs an toàn là bao lâu?
    Theo khuyến cáo, NSAIDs nên được sử dụng với liều thấp nhất có hiệu quả và trong thời gian ngắn nhất có thể, thường không quá 3-5 ngày để giảm nguy cơ tác dụng phụ.

  5. Làm thế nào để sử dụng NSAIDs an toàn trong cộng đồng?
    Người dân nên tuân thủ hướng dẫn của bác sĩ, không tự ý tăng liều hoặc dùng kéo dài, tránh dùng đồng thời nhiều NSAIDs, và nên khám sức khỏe định kỳ để được tư vấn phù hợp.

Kết luận

  • Kiến thức về NSAIDs của người dân Thành phố Hồ Chí Minh còn thấp, chỉ khoảng 32,6% đạt mức kiến thức tốt.
  • Thói quen sử dụng NSAIDs không tốt chiếm tỷ lệ cao (52,4%), với việc sử dụng kéo dài và tự mua thuốc phổ biến.
  • Có mối liên quan có ý nghĩa thống kê giữa kiến thức, thói quen sử dụng với các yếu tố nhân khẩu học và tình trạng sức khỏe.
  • Cần tăng cường giáo dục sức khỏe, nâng cao vai trò tư vấn của nhân viên y tế và siết chặt quản lý bán thuốc NSAIDs.
  • Nghiên cứu đề xuất các giải pháp cụ thể nhằm nâng cao an toàn, hợp lý và hiệu quả trong sử dụng NSAIDs tại cộng đồng trong vòng 1-2 năm tới.

Hành động tiếp theo: Các cơ quan y tế, nhà quản lý và nhân viên y tế cần phối hợp triển khai các chương trình giáo dục và kiểm soát sử dụng NSAIDs, đồng thời tiếp tục nghiên cứu mở rộng để đánh giá hiệu quả các can thiệp. Người dân được khuyến khích nâng cao nhận thức và tuân thủ hướng dẫn sử dụng thuốc an toàn.