Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh xã hội thông tin và nền kinh tế tri thức phát triển mạnh mẽ, thông tin khoa học và công nghệ trở thành yếu tố quyết định sự tồn tại và phát triển của quốc gia, dân tộc và cá nhân. Hoạt động thông tin-thư viện (TT-TV) đóng vai trò quan trọng trong việc đảm bảo cung cấp thông tin, tài liệu cho người dùng tin (NDT). Tuy nhiên, sự phát triển của công nghệ thông tin (CNTT) và Internet đã làm thay đổi cách thức tiếp cận thông tin truyền thống, thúc đẩy nhu cầu chuyển đổi hoạt động marketing trong các cơ quan TT-TV sang hình thức trực tuyến.

Tại Trường Đại học FPT, một trong những trường đại học tư thục có uy tín tại Việt Nam, Thư viện trường đang trong quá trình đổi mới nhằm nâng cao hiệu quả phục vụ giảng dạy, nghiên cứu và học tập. Tuy nhiên, hoạt động marketing trực tuyến tại Thư viện còn nhiều hạn chế như chưa có bộ phận chuyên trách, chưa xây dựng chiến lược rõ ràng, sản phẩm dịch vụ chưa đa dạng và chưa tương thích tốt với các thiết bị di động phổ biến. Mục tiêu nghiên cứu nhằm tìm ra cơ sở khoa học và thực tiễn để đề xuất giải pháp hoàn thiện hoạt động marketing trực tuyến tại Thư viện Trường Đại học FPT, góp phần nâng cao chất lượng đào tạo và nghiên cứu của Nhà trường.

Phạm vi nghiên cứu tập trung vào hoạt động marketing trực tuyến tại Thư viện cơ sở Hòa Lạc trong giai đoạn hiện nay. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc nâng cao hiệu quả hoạt động marketing thông tin thư viện, đồng thời cung cấp tài liệu tham khảo cho các đơn vị TT-TV khác trong và ngoài nước.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình marketing truyền thống và trực tuyến, đồng thời ứng dụng các khái niệm chuyên ngành trong lĩnh vực thông tin-thư viện. Hai lý thuyết chính được áp dụng gồm:

  • Lý thuyết marketing của Philip Kotler: Marketing là quá trình quản lý xã hội nhằm thỏa mãn nhu cầu thông qua việc tạo ra, chào bán và trao đổi sản phẩm có giá trị. Lý thuyết này nhấn mạnh vai trò của 4Ps (Sản phẩm, Giá cả, Phân phối, Xúc tiến) trong hoạch định chiến lược marketing.

  • Lý thuyết marketing trực tuyến: Marketing trực tuyến là quá trình ứng dụng Internet và các công nghệ kỹ thuật số để lập kế hoạch và thực hiện các hoạt động marketing nhằm đáp ứng nhu cầu của tổ chức và cá nhân. Trong lĩnh vực TT-TV, marketing trực tuyến tập trung vào việc sử dụng các công cụ như website, email, mạng xã hội để nghiên cứu nhu cầu người dùng và quảng bá sản phẩm, dịch vụ thư viện.

Các khái niệm chính bao gồm: marketing thông tin thư viện, marketing trực tuyến, sản phẩm và dịch vụ thông tin thư viện, kênh phân phối trực tuyến, và các yếu tố tác động đến hiệu quả marketing trực tuyến như nhận thức, môi trường, công nghệ, nguồn nhân lực và cạnh tranh.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp luận chủ nghĩa duy vật biện chứng và lịch sử, kết hợp các phương pháp nghiên cứu cụ thể:

  • Thu thập tài liệu: Sử dụng các mục lục tra cứu tại thư viện, nhà sách và công cụ trực tuyến để thu thập tài liệu liên quan đến marketing và marketing trong lĩnh vực TT-TV.

  • Quan sát và điều tra thực tế: Theo dõi, thu thập dữ liệu về hoạt động marketing trực tuyến tại Thư viện Trường Đại học FPT.

  • Phân tích và tổng hợp: Đọc, phân tích các tài liệu để có cái nhìn toàn diện về hoạt động marketing trực tuyến trong TT-TV.

  • Điều tra bằng bảng hỏi: Thu thập ý kiến từ toàn bộ nhân viên thư viện và khoảng 200 người dùng tin tại trường, sử dụng phương pháp chọn mẫu ngẫu nhiên.

  • Thử nghiệm và thống kê: Thử nghiệm các công cụ marketing trực tuyến trong thực tế và đánh giá hiệu quả so với hoạt động truyền thống.

Cỡ mẫu khảo sát gồm toàn bộ nhân viên thư viện (5 người) và 200 người dùng tin, đảm bảo tính đại diện cho các nhóm đối tượng trong trường. Phân tích dữ liệu sử dụng các phương pháp thống kê mô tả và so sánh tỷ lệ phần trăm nhằm đánh giá thực trạng và hiệu quả hoạt động marketing trực tuyến.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Sản phẩm và dịch vụ thông tin hiện có: Thư viện cung cấp ba cơ sở dữ liệu (CSDL) chính gồm CSDL thư mục (khoảng 10.000 tên tài liệu), CSDL nội sinh Dspace (1.824 tài liệu), và CSDL sách trực tuyến Books24x7 (khoảng 76.000 tài liệu). Tuy nhiên, các CSDL này chưa tương thích tốt với thiết bị di động, gây khó khăn cho người dùng khi truy cập qua smartphone hoặc máy tính bảng. Khoảng 42% người dùng thường xuyên sử dụng các sản phẩm thông tin, trong khi 37,7% thỉnh thoảng sử dụng.

  2. Mức độ sử dụng dịch vụ thông tin: Dịch vụ mượn trả và gia hạn tài liệu được sử dụng nhiều nhất, trong khi các dịch vụ tra cứu, tư vấn, cung cấp thông tin theo yêu cầu và đào tạo tập huấn có mức độ sử dụng thấp hơn. Khoảng 50% người dùng thường xuyên sử dụng dịch vụ mượn trả, nhưng các dịch vụ khác có tỷ lệ sử dụng dưới 40%.

  3. Giá cả sản phẩm và dịch vụ: Thư viện hiện chưa triển khai thu phí trực tiếp từ người dùng, mặc dù 80% nhân viên thư viện đánh giá giá cả là yếu tố quan trọng hoặc rất quan trọng trong hoạt động marketing. Khoảng 97% người dùng không đồng ý trả thêm phí cho các dịch vụ hiện tại, đặc biệt nhóm học sinh có tỷ lệ không đồng ý cao nhất (85%).

  4. Kênh phân phối và truyền thông: Thư viện sử dụng website, email, fanpage Facebook và Youtube để phân phối sản phẩm và dịch vụ. Tuy nhiên, website còn nhiều hạn chế như thiếu tính năng tìm kiếm tập trung, nội dung nghèo nàn, chưa tương thích với thiết bị di động. Fanpage Facebook có khoảng 1.928 lượt thích và 933 người theo dõi, chiếm khoảng 28% tổng số người dùng trong trường, nhưng mức độ tương tác trung bình thấp (tỷ lệ tương tác trung bình dưới 25%). Email được sử dụng hiệu quả cho dịch vụ mượn trả, gia hạn tài liệu với hệ thống email tự động, nhưng các email giới thiệu sản phẩm dịch vụ còn hạn chế về nội dung và hình thức.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính dẫn đến hiệu quả marketing trực tuyến chưa cao tại Thư viện Trường Đại học FPT bao gồm:

  • Thiếu bộ phận chuyên trách và nhân lực có chuyên môn: Nhân viên thư viện phải kiêm nhiệm nhiều công việc, thiếu kỹ năng chuyên sâu về marketing trực tuyến và CNTT, ảnh hưởng đến chất lượng nội dung và quản lý các kênh truyền thông.

  • Hạn chế về công nghệ và cơ sở vật chất: Các sản phẩm thông tin chưa tương thích với thiết bị di động, website chưa được thiết kế chuyên nghiệp, thiếu tính năng tương tác và tìm kiếm tập trung, gây khó khăn cho người dùng trong việc khai thác thông tin.

  • Chưa có chiến lược marketing rõ ràng và kế hoạch nội dung bài bản: Tần suất đăng bài trên fanpage thấp, nội dung chủ yếu là thông báo, thiếu các bài viết chuyên sâu, hấp dẫn, dẫn đến mức độ tương tác thấp.

  • Chưa triển khai chính sách giá cả phù hợp: Mặc dù giá cả là yếu tố quan trọng, thư viện chưa có cơ chế thu phí hoặc định giá sản phẩm dịch vụ, gây khó khăn trong việc phát triển các dịch vụ chất lượng cao.

So sánh với các nghiên cứu trong và ngoài nước cho thấy, các thư viện đại học thành công trong marketing trực tuyến thường có đội ngũ chuyên trách, sử dụng đa dạng kênh phân phối, đầu tư công nghệ hiện đại và xây dựng nội dung phong phú, tương tác cao. Việc ứng dụng các công cụ Web 2.0 và mạng xã hội được đánh giá là xu hướng tất yếu để nâng cao hiệu quả marketing trong lĩnh vực TT-TV.

Dữ liệu có thể được trình bày qua các biểu đồ thể hiện mức độ sử dụng sản phẩm dịch vụ, tỷ lệ tương tác trên các kênh truyền thông, và phân tích so sánh giữa các nhóm người dùng nhằm minh họa rõ nét thực trạng và các điểm cần cải thiện.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Thành lập bộ phận chuyên trách marketing trực tuyến

    • Mục tiêu: Tăng cường năng lực quản lý và triển khai các hoạt động marketing trực tuyến.
    • Thời gian: Triển khai trong 6 tháng tới.
    • Chủ thể: Ban Giám hiệu phối hợp với phòng nhân sự.

  2. Nâng cấp và hoàn thiện website thư viện

    • Mục tiêu: Tăng tính tương tác, tích hợp tính năng tìm kiếm tập trung, tối ưu hóa giao diện cho thiết bị di động.
    • Thời gian: Hoàn thành trong vòng 9 tháng.
    • Chủ thể: Phòng CNTT phối hợp với bộ phận marketing.

  3. Đa dạng hóa và nâng cao chất lượng sản phẩm, dịch vụ thông tin

    • Mục tiêu: Phát triển thêm các dịch vụ tư vấn trực tuyến, đào tạo kỹ năng sử dụng thư viện, cập nhật thường xuyên tài liệu mới.
    • Thời gian: Triển khai liên tục, đánh giá định kỳ 6 tháng/lần.
    • Chủ thể: Bộ phận nghiệp vụ và marketing.

  4. Xây dựng chiến lược truyền thông và nội dung bài bản trên các kênh mạng xã hội

    • Mục tiêu: Tăng tần suất đăng bài, đa dạng hóa nội dung, sử dụng ngôn ngữ song ngữ để thu hút người dùng quốc tế.
    • Thời gian: Lập kế hoạch trong 3 tháng, thực hiện liên tục.
    • Chủ thể: Bộ phận marketing.

  5. Triển khai chính sách định giá và thu phí hợp lý cho các dịch vụ giá trị gia tăng

    • Mục tiêu: Tạo nguồn thu bền vững, nâng cao chất lượng dịch vụ.
    • Thời gian: Nghiên cứu và đề xuất trong 12 tháng.
    • Chủ thể: Ban Giám hiệu phối hợp phòng tài chính và marketing.

  6. Tăng cường đào tạo nâng cao năng lực marketing trực tuyến cho nhân viên và người dùng tin

    • Mục tiêu: Nâng cao kỹ năng sử dụng công cụ marketing, hiểu biết về nhu cầu người dùng.
    • Thời gian: Tổ chức định kỳ hàng năm.
    • Chủ thể: Bộ phận nhân sự và marketing.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Nhân viên và quản lý thư viện đại học

    • Lợi ích: Nắm bắt kiến thức về marketing trực tuyến, áp dụng các giải pháp nâng cao hiệu quả hoạt động thư viện.
    • Use case: Xây dựng chiến lược marketing phù hợp với đặc thù thư viện đại học.

  2. Giảng viên và sinh viên ngành Thông tin - Thư viện

    • Lợi ích: Hiểu rõ lý thuyết và thực tiễn marketing trong lĩnh vực TT-TV, phục vụ nghiên cứu và học tập.
    • Use case: Tham khảo để phát triển đề tài nghiên cứu hoặc luận văn.

  3. Nhà quản lý giáo dục đại học và các đơn vị đào tạo

    • Lợi ích: Đánh giá vai trò marketing trực tuyến trong nâng cao chất lượng đào tạo và nghiên cứu.
    • Use case: Xây dựng chính sách hỗ trợ phát triển thư viện và dịch vụ thông tin.

  4. Các tổ chức, doanh nghiệp cung cấp giải pháp công nghệ cho thư viện

    • Lợi ích: Hiểu nhu cầu thực tế và các hạn chế trong ứng dụng công nghệ marketing trực tuyến tại thư viện.
    • Use case: Phát triển sản phẩm, dịch vụ phù hợp với thị trường thư viện đại học.

Câu hỏi thường gặp

  1. Marketing trực tuyến trong thư viện là gì?
    Marketing trực tuyến trong thư viện là việc sử dụng các công cụ Internet như website, email, mạng xã hội để nghiên cứu nhu cầu người dùng và quảng bá sản phẩm, dịch vụ thư viện nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động.

  2. Tại sao Thư viện Trường Đại học FPT cần đẩy mạnh marketing trực tuyến?
    Vì người dùng hiện nay chủ yếu tiếp cận thông tin qua Internet và thiết bị di động, marketing trực tuyến giúp thư viện tiếp cận nhanh, hiệu quả hơn, đồng thời nâng cao sự hài lòng của người dùng.

  3. Những khó khăn chính trong hoạt động marketing trực tuyến tại Thư viện FPT là gì?
    Bao gồm thiếu nhân lực chuyên trách, hạn chế về công nghệ và cơ sở vật chất, nội dung truyền thông nghèo nàn, chưa có chiến lược rõ ràng và chưa triển khai chính sách giá cả phù hợp.

  4. Các kênh marketing trực tuyến phổ biến được thư viện sử dụng là gì?
    Thư viện sử dụng website, email, fanpage Facebook và Youtube để phân phối sản phẩm và dịch vụ, tuy nhiên cần nâng cấp và đa dạng hóa các kênh này.

  5. Làm thế nào để đánh giá hiệu quả hoạt động marketing trực tuyến?
    Thông qua các chỉ số như số lượng người biết đến thư viện, lượt truy cập website, mức độ tương tác trên mạng xã hội, số lượng người dùng dịch vụ và phản hồi từ người dùng.

Kết luận

  • Marketing trực tuyến là công cụ thiết yếu giúp Thư viện Trường Đại học FPT nâng cao hiệu quả hoạt động, đáp ứng nhu cầu ngày càng đa dạng của người dùng tin.
  • Thực trạng marketing trực tuyến tại thư viện còn nhiều hạn chế về nhân lực, công nghệ, nội dung và chiến lược, ảnh hưởng đến hiệu quả hoạt động.
  • Nghiên cứu đã đề xuất các giải pháp cụ thể như thành lập bộ phận chuyên trách, nâng cấp website, đa dạng hóa sản phẩm dịch vụ, xây dựng chiến lược truyền thông bài bản và triển khai chính sách giá cả hợp lý.
  • Việc áp dụng các giải pháp này sẽ góp phần nâng cao chất lượng đào tạo và nghiên cứu của Nhà trường, đồng thời tạo tiền đề phát triển bền vững cho hoạt động thư viện trong kỷ nguyên số.
  • Các bước tiếp theo bao gồm triển khai các giải pháp đề xuất, đánh giá định kỳ hiệu quả và tiếp tục nghiên cứu hoàn thiện lý luận marketing trực tuyến trong lĩnh vực TT-TV.

Hành động ngay hôm nay để nâng cao hiệu quả marketing trực tuyến tại Thư viện Trường Đại học FPT và góp phần phát triển giáo dục đại học hiện đại!