Tổng quan nghiên cứu

Bảo hiểm xã hội (BHXH) là một chính sách quan trọng của Đảng và Nhà nước Việt Nam nhằm đảm bảo an sinh xã hội, ổn định đời sống người lao động và gia đình họ. Tại huyện Tây Sơn, tỉnh Bình Định, BHXH đóng vai trò thiết yếu trong việc quản lý các quỹ BHXH, BHYT, BHTN với số lượng người tham gia và khối lượng thu – chi lớn, đòi hỏi công tác kế toán phải được tổ chức khoa học, chặt chẽ. Tuy nhiên, thực tế tổ chức công tác kế toán tại Bảo hiểm xã hội huyện Tây Sơn còn nhiều bất cập như chưa có quy trình chuẩn về lập, tiếp nhận, luân chuyển chứng từ kế toán; báo cáo tài chính chưa phân tích sâu về tình hình sử dụng kinh phí và các vướng mắc trong quản lý. Mục tiêu nghiên cứu nhằm phân tích, đánh giá thực trạng tổ chức công tác kế toán tại đơn vị này, từ đó đề xuất các giải pháp hoàn thiện nhằm nâng cao hiệu quả quản lý tài chính, đảm bảo quyền lợi người tham gia và tăng cường minh bạch tài chính. Nghiên cứu tập trung vào năm 2018, với phạm vi tại Bảo hiểm xã hội huyện Tây Sơn, góp phần hoàn thiện công tác kế toán trong các đơn vị BHXH cấp huyện nói riêng và toàn tỉnh Bình Định nói chung. Việc hoàn thiện tổ chức công tác kế toán được kỳ vọng sẽ cải thiện các chỉ số quản lý quỹ, giảm thiểu sai sót, thất thoát, đồng thời nâng cao năng lực ra quyết định của lãnh đạo đơn vị.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình kế toán công, bao gồm:

  • Lý thuyết kế toán công: Nhấn mạnh vai trò của kế toán trong các đơn vị hành chính sự nghiệp, đặc biệt là các đơn vị sự nghiệp có thu như BHXH, nhằm cung cấp thông tin tài chính minh bạch, chính xác phục vụ quản lý nhà nước và công khai tài chính.
  • Chuẩn mực kế toán công quốc tế (IPSAS): Áp dụng các chuẩn mực kế toán công quốc tế về cơ sở kế toán dồn tích và kế toán tiền mặt, giúp nâng cao tính minh bạch và hiệu quả trong báo cáo tài chính của các đơn vị công.
  • Mô hình tổ chức công tác kế toán: Bao gồm các khái niệm chính như tổ chức chứng từ kế toán, hệ thống tài khoản kế toán, sổ kế toán, bộ máy kế toán, kiểm tra kế toán, kiểm kê tài sản và lưu trữ tài liệu kế toán. Mô hình này giúp hệ thống hóa các hoạt động kế toán trong đơn vị BHXH, đảm bảo tính khoa học và hiệu quả.

Các khái niệm chuyên ngành được sử dụng gồm: chứng từ kế toán, tài khoản kế toán đặc thù ngành BHXH, báo cáo tài chính hành chính sự nghiệp, kiểm tra kế toán, kiểm kê tài sản, lưu trữ tài liệu kế toán.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng kết hợp các phương pháp sau:

  • Phương pháp nghiên cứu tài liệu: Tổng hợp, phân tích các văn bản pháp luật, chế độ kế toán hành chính sự nghiệp, các tài liệu nghiệp vụ kế toán BHXH, các nghiên cứu liên quan trong và ngoài nước.
  • Phương pháp điều tra, phỏng vấn: Thu thập dữ liệu sơ cấp qua phỏng vấn trực tiếp Thủ trưởng đơn vị, kế toán trưởng và kế toán viên tại Bảo hiểm xã hội huyện Tây Sơn nhằm đánh giá thực trạng tổ chức công tác kế toán.
  • Phương pháp phân tích, tổng hợp: Xử lý, phân tích số liệu thu thập được từ chứng từ, sổ sách kế toán, báo cáo tài chính năm 2018 của đơn vị để đánh giá thực trạng và đề xuất giải pháp.

Cỡ mẫu nghiên cứu gồm toàn bộ cán bộ kế toán và lãnh đạo đơn vị (khoảng 14 người), được chọn theo phương pháp chọn mẫu toàn bộ nhằm đảm bảo tính đại diện và đầy đủ thông tin. Thời gian nghiên cứu tập trung trong năm 2018 với các dữ liệu kế toán và báo cáo tài chính liên quan.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Tổ chức chứng từ kế toán: Đơn vị sử dụng đầy đủ các loại chứng từ kế toán theo quy định của Bộ Tài chính và Thông tư 178/2012/TT-BTC. Quy trình lập, kiểm tra, ký duyệt và luân chuyển chứng từ được thực hiện nghiêm túc qua 4 bước chuẩn. Việc áp dụng phần mềm kế toán giúp giảm thiểu sai sót, tăng tính chính xác. Tuy nhiên, chưa có quy trình chuẩn hóa chi tiết cho từng phần hành kế toán, gây khó khăn trong kiểm soát nội bộ.

  2. Hệ thống tài khoản kế toán: Đơn vị áp dụng hệ thống 65 tài khoản trong bảng cân đối và 15 tài khoản ngoài bảng cân đối theo quy định, bao gồm các tài khoản đặc thù ngành BHXH như tài khoản thanh toán, nguồn kinh phí, các khoản thu và chi. Việc ghi sổ kế toán theo phương pháp ghi kép được thực hiện đầy đủ, đảm bảo phản ánh chính xác các nghiệp vụ kinh tế phát sinh.

  3. Bộ máy kế toán và kiểm tra kế toán: Bộ máy kế toán gồm 6 vị trí công việc với 14 cán bộ, có trình độ đại học chuyên ngành kế toán. Công tác kiểm tra kế toán được tổ chức thường xuyên, có biên bản kiểm tra rõ ràng. Tuy nhiên, việc kiểm tra chưa sâu sát, chưa phát hiện kịp thời một số sai sót nhỏ trong ghi chép và báo cáo.

  4. Báo cáo tài chính và cung cấp thông tin: Báo cáo tài chính và báo cáo quyết toán ngân sách được lập đúng mẫu, đúng kỳ hạn. Tuy nhiên, phần thuyết minh báo cáo còn hạn chế, chưa phân tích sâu về tình hình sử dụng kinh phí, chưa chỉ ra các kết quả đạt được và khó khăn trong quá trình điều hành.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân các tồn tại trên xuất phát từ việc chưa xây dựng quy trình chuẩn hóa chi tiết cho từng khâu kế toán, hạn chế về nguồn lực và trình độ chuyên môn của một số cán bộ kế toán, cũng như thiếu sự phối hợp chặt chẽ giữa các bộ phận nghiệp vụ. So với các nghiên cứu trong nước về tổ chức công tác kế toán tại các đơn vị BHXH quận, huyện khác, kết quả tại Tây Sơn tương đồng về mặt cơ bản nhưng có phần hạn chế hơn về quy trình và thuyết minh báo cáo. Việc áp dụng chuẩn mực kế toán công quốc tế và các quy định pháp luật hiện hành đã giúp nâng cao tính minh bạch và chính xác của thông tin kế toán, tuy nhiên cần có sự hoàn thiện hơn về mặt tổ chức và kiểm soát nội bộ. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ tỷ lệ hoàn thành các bước quy trình chứng từ, bảng so sánh số liệu thu chi thực tế với dự toán, và biểu đồ đánh giá mức độ tuân thủ quy định kế toán.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Xây dựng và chuẩn hóa quy trình tổ chức công tác kế toán: Thiết lập quy trình chi tiết cho từng phần hành kế toán (lập chứng từ, kiểm tra, ghi sổ, báo cáo) nhằm đảm bảo tính thống nhất và hiệu quả. Thời gian thực hiện trong 6 tháng, do Ban Giám đốc phối hợp với phòng kế toán chủ trì.

  2. Nâng cao năng lực chuyên môn cho cán bộ kế toán: Tổ chức các khóa đào tạo, bồi dưỡng nghiệp vụ kế toán hành chính sự nghiệp và phần mềm kế toán hiện đại, tập trung vào kỹ năng kiểm tra, thuyết minh báo cáo tài chính. Kế hoạch đào tạo hàng năm, do phòng nhân sự phối hợp với các đơn vị đào tạo thực hiện.

  3. Tăng cường công tác kiểm tra, giám sát nội bộ: Thiết lập hệ thống kiểm tra định kỳ và đột xuất, xây dựng tiêu chí đánh giá hiệu quả công tác kế toán, phát hiện và xử lý kịp thời sai sót. Thời gian triển khai trong 3 tháng, do kế toán trưởng và Ban Kiểm soát thực hiện.

  4. Cải tiến hệ thống báo cáo tài chính và thuyết minh: Mở rộng nội dung thuyết minh báo cáo tài chính, phân tích chi tiết tình hình thu chi, các khó khăn và kết quả đạt được, phục vụ công tác ra quyết định và công khai tài chính. Thực hiện ngay trong kỳ báo cáo tài chính tiếp theo, do phòng kế toán chủ trì.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Lãnh đạo các đơn vị Bảo hiểm xã hội cấp huyện, tỉnh: Giúp hiểu rõ thực trạng và giải pháp tổ chức công tác kế toán, từ đó nâng cao hiệu quả quản lý tài chính và minh bạch quỹ BHXH.

  2. Cán bộ kế toán và nhân viên nghiệp vụ BHXH: Cung cấp kiến thức chuyên sâu về tổ chức chứng từ, hệ thống tài khoản, quy trình kế toán và báo cáo tài chính trong lĩnh vực BHXH.

  3. Nhà nghiên cứu và sinh viên chuyên ngành Kế toán, Tài chính công: Là tài liệu tham khảo quý giá về tổ chức công tác kế toán trong đơn vị hành chính sự nghiệp có thu, đặc biệt trong lĩnh vực BHXH.

  4. Cơ quan quản lý nhà nước về BHXH và tài chính công: Hỗ trợ đánh giá, xây dựng chính sách và hướng dẫn nghiệp vụ kế toán phù hợp với đặc thù hoạt động của các đơn vị BHXH địa phương.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao tổ chức công tác kế toán tại BHXH huyện Tây Sơn cần được hoàn thiện?
    Việc hoàn thiện giúp nâng cao tính chính xác, minh bạch trong quản lý quỹ BHXH, giảm thiểu sai sót và thất thoát, đồng thời cung cấp thông tin kịp thời cho lãnh đạo ra quyết định hiệu quả.

  2. Các khó khăn chính trong tổ chức công tác kế toán hiện nay là gì?
    Chưa có quy trình chuẩn hóa chi tiết, báo cáo tài chính thiếu phân tích sâu, năng lực cán bộ kế toán chưa đồng đều, và công tác kiểm tra nội bộ chưa chặt chẽ.

  3. Phương pháp nghiên cứu nào được sử dụng trong luận văn?
    Kết hợp nghiên cứu tài liệu, phỏng vấn trực tiếp cán bộ đơn vị, thu thập và phân tích số liệu kế toán năm 2018, đảm bảo đánh giá toàn diện thực trạng.

  4. Giải pháp nào được đề xuất để nâng cao hiệu quả công tác kế toán?
    Xây dựng quy trình chuẩn, đào tạo nâng cao năng lực, tăng cường kiểm tra nội bộ và cải tiến báo cáo tài chính, nhằm đảm bảo công tác kế toán khoa học, minh bạch.

  5. Luận văn có thể áp dụng cho các đơn vị BHXH khác không?
    Có, các giải pháp và phân tích trong luận văn có tính tham khảo cao, phù hợp để áp dụng và điều chỉnh cho các đơn vị BHXH cấp huyện, tỉnh khác nhằm nâng cao hiệu quả quản lý tài chính.

Kết luận

  • Luận văn đã phân tích, đánh giá thực trạng tổ chức công tác kế toán tại Bảo hiểm xã hội huyện Tây Sơn năm 2018, chỉ ra các tồn tại về quy trình, báo cáo và kiểm soát nội bộ.
  • Đề xuất các giải pháp cụ thể nhằm chuẩn hóa quy trình, nâng cao năng lực cán bộ, tăng cường kiểm tra và cải tiến báo cáo tài chính.
  • Nghiên cứu góp phần hoàn thiện công tác kế toán trong đơn vị BHXH, nâng cao hiệu quả quản lý quỹ, đảm bảo quyền lợi người tham gia.
  • Kế hoạch triển khai các giải pháp trong vòng 6-12 tháng, với sự phối hợp chặt chẽ giữa Ban Giám đốc, phòng kế toán và các bộ phận liên quan.
  • Khuyến khích các đơn vị BHXH cấp huyện, tỉnh tham khảo và áp dụng để nâng cao năng lực quản lý tài chính, góp phần phát triển bền vững hệ thống BHXH Việt Nam.