Tổng quan nghiên cứu

Quản lý thu chi tài chính trong các trường đại học công lập đóng vai trò then chốt trong việc đảm bảo hoạt động ổn định và phát triển bền vững của các cơ sở giáo dục đại học. Tại Việt Nam, đặc biệt là Trường Đại học Nông Lâm – Đại học Huế (ĐHNL Huế), công tác này càng trở nên cấp thiết khi trường vừa thực hiện thu chi từ ngân sách nhà nước (NSNN) cấp, vừa quản lý các khoản thu chi khác từ hoạt động sự nghiệp và sản xuất kinh doanh. Giai đoạn 2013-2017, Trường ĐHNL Huế đã có nhiều chuyển biến tích cực trong quản lý tài chính, tuy nhiên vẫn còn tồn tại nhiều khó khăn, bất cập ảnh hưởng đến hiệu quả sử dụng nguồn lực tài chính.

Mục tiêu nghiên cứu của luận văn là hệ thống hóa lý luận và thực tiễn về quản lý thu chi tài chính trong các trường đại học công lập, đánh giá thực trạng công tác quản lý thu chi tại Trường ĐHNL Huế trong giai đoạn 2013-2017, từ đó đề xuất các giải pháp hoàn thiện công tác này đến năm 2022. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào công tác quản lý thu chi tài chính tại Trường ĐHNL Huế, với số liệu thu thập từ năm 2013 đến 2017 và khảo sát ý kiến của 67 cán bộ, giảng viên đang làm công tác quản lý tài chính.

Ý nghĩa nghiên cứu thể hiện qua việc nâng cao hiệu quả quản lý tài chính, góp phần cân đối nguồn thu chi, tiết kiệm chi phí, tăng thu nhập cho cán bộ nhân viên và phát huy tính chủ động sáng tạo trong hoạt động của trường. Kết quả nghiên cứu cũng hỗ trợ các nhà quản lý trong việc xây dựng kế hoạch tài chính phù hợp với từng giai đoạn phát triển của trường, đồng thời đóng góp vào sự phát triển bền vững của hệ thống giáo dục đại học công lập tại Việt Nam.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết quản lý tài chính công và mô hình quản lý tài chính trong các trường đại học công lập. Quản lý tài chính công được hiểu là sự tác động của hệ thống các cơ quan nhà nước đến hoạt động tài chính nhằm đạt mục tiêu nhất định. Trong bối cảnh các trường đại học công lập, quản lý tài chính bao gồm việc huy động, phân bổ và sử dụng các nguồn lực tài chính một cách hợp lý, hiệu quả, tuân thủ các quy định pháp luật.

Hai lý thuyết chính được áp dụng gồm:

  • Lý thuyết quản lý tài chính công: Nhấn mạnh vai trò của nhà nước trong việc điều tiết và kiểm soát các nguồn tài chính công, đảm bảo tính minh bạch, công bằng và hiệu quả trong sử dụng ngân sách.

  • Mô hình quản lý tài chính trong trường đại học công lập: Bao gồm các nguồn thu chính như ngân sách nhà nước cấp, học phí và các khoản thu khác; đồng thời quản lý chi tiêu theo các nhóm chi thường xuyên và không thường xuyên, đảm bảo cân đối thu chi và phát triển bền vững.

Các khái niệm chính được sử dụng gồm: quản lý thu chi tài chính, dự toán thu chi, tự chủ tài chính, chi thường xuyên và chi không thường xuyên, quy chế chi tiêu nội bộ, kiểm tra thanh tra tài chính.

Phương pháp nghiên cứu

Luận văn sử dụng phương pháp nghiên cứu hỗn hợp, kết hợp thu thập số liệu thứ cấp và sơ cấp:

  • Nguồn dữ liệu thứ cấp: Bao gồm số liệu kế toán, báo cáo thống kê thu chi tài chính của Trường ĐHNL Huế giai đoạn 2013-2017, các văn bản pháp luật liên quan đến quản lý tài chính công và giáo dục đại học.

  • Nguồn dữ liệu sơ cấp: Thu thập qua bảng hỏi khảo sát 67 cán bộ, giảng viên và nhân viên phòng Kế hoạch tài chính của trường, nhằm đánh giá thực trạng công tác quản lý thu chi tài chính.

Phương pháp phân tích bao gồm:

  • Phân tích định lượng: Sử dụng phần mềm Excel và SPSS để xử lý số liệu, mô tả thống kê, kiểm định độ tin cậy và so sánh biến động thu chi qua các năm.

  • Phân tích so sánh: Đánh giá sự khác biệt giữa lý thuyết và thực tiễn, so sánh với các trường đại học trong và ngoài nước để rút ra bài học kinh nghiệm.

  • Phương pháp chuyên gia tham khảo: Thu thập ý kiến đánh giá của các chuyên gia quản lý tài chính nhằm bổ sung và hoàn thiện kết quả nghiên cứu.

Timeline nghiên cứu kéo dài từ năm 2016 đến 2018, trong đó thu thập số liệu sơ cấp vào cuối năm 2017, xử lý và phân tích số liệu trong năm 2018.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Thực trạng nguồn thu tài chính: Tổng thu tài chính của Trường ĐHNL Huế tăng trưởng ổn định trong giai đoạn 2013-2017, với mức tăng khoảng 6-7% mỗi năm. Trong đó, nguồn thu từ NSNN chiếm khoảng 60%, nguồn thu sự nghiệp (học phí, dịch vụ) chiếm 30%, còn lại là các nguồn thu khác. Số lượng sinh viên đại học chính quy tăng 67% từ năm 2013 đến 2017, góp phần tăng thu học phí.

  2. Cơ cấu chi tiêu: Chi thường xuyên chiếm khoảng 75% tổng chi, trong đó chi tiền lương và phụ cấp chiếm 55%. Chi không thường xuyên chủ yếu dành cho đầu tư xây dựng cơ bản và mua sắm trang thiết bị, chiếm khoảng 25%. So với năm 2013, chi thường xuyên tăng 10%, chi không thường xuyên tăng 15%.

  3. Hiệu quả quản lý dự toán thu chi: Qua khảo sát 67 cán bộ, 72% đánh giá công tác lập dự toán thu chi cơ bản phù hợp với thực tế, tuy nhiên 28% cho rằng còn thiếu linh hoạt trong điều chỉnh dự toán khi có biến động tài chính. Kiểm định độ tin cậy các biến số phân tích đạt hệ số Cronbach trên 0.8, đảm bảo tính chính xác của khảo sát.

  4. Kiểm tra, thanh tra tài chính: Công tác thanh kiểm tra thu chi được thực hiện định kỳ, phát hiện và xử lý kịp thời các sai sót nhỏ, góp phần nâng cao tính minh bạch và hiệu quả sử dụng nguồn tài chính. Tuy nhiên, vẫn còn tồn tại một số hạn chế về quy trình kiểm tra chưa đồng bộ và thiếu sự phối hợp giữa các phòng ban.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân của những tồn tại trên xuất phát từ cơ chế quản lý tài chính còn mang tính hành chính, chưa hoàn toàn phù hợp với xu hướng tự chủ tài chính hiện nay. So với các trường đại học như Đại học Ngoại thương Hà Nội và Đại học Quốc gia Hà Nội, Trường ĐHNL Huế còn hạn chế trong việc đa dạng hóa nguồn thu và áp dụng các công cụ quản lý tài chính hiện đại.

Việc tăng số lượng sinh viên đại học chính quy đã tạo áp lực lớn lên nguồn lực tài chính, đòi hỏi trường phải nâng cao hiệu quả quản lý thu chi để đảm bảo cân đối ngân sách. Các biểu đồ cơ cấu nguồn thu và chi tiêu qua các năm có thể minh họa rõ sự biến động và xu hướng phát triển, giúp nhà quản lý đưa ra quyết định chính xác hơn.

Kết quả nghiên cứu cũng cho thấy việc xây dựng và thực hiện quy chế chi tiêu nội bộ là công cụ quan trọng giúp kiểm soát chi tiêu, tiết kiệm chi phí và nâng cao hiệu quả sử dụng nguồn lực. Tuy nhiên, cần tăng cường đào tạo, nâng cao trình độ quản lý tài chính cho cán bộ để đáp ứng yêu cầu đổi mới và hội nhập.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Hoàn thiện quy chế chi tiêu nội bộ: Xây dựng và cập nhật quy chế chi tiêu nội bộ phù hợp với đặc thù của Trường ĐHNL Huế, đảm bảo tính minh bạch, công khai và hiệu quả trong quản lý thu chi. Chủ thể thực hiện: Ban Giám hiệu và phòng Kế hoạch tài chính. Thời gian: trong năm 2022.

  2. Tăng cường đào tạo, nâng cao năng lực quản lý tài chính: Tổ chức các khóa đào tạo chuyên sâu về quản lý tài chính công, kỹ năng lập dự toán và kiểm soát chi tiêu cho cán bộ quản lý tài chính và các phòng ban liên quan. Chủ thể thực hiện: Phòng Tổ chức cán bộ phối hợp với các đơn vị đào tạo. Thời gian: 2022-2023.

  3. Đa dạng hóa nguồn thu: Khuyến khích phát triển các hoạt động dịch vụ, nghiên cứu khoa học, hợp tác quốc tế để tăng nguồn thu ngoài ngân sách nhà nước, giảm áp lực tài chính. Chủ thể thực hiện: Ban Giám hiệu, các khoa và trung tâm nghiên cứu. Thời gian: 2022-2025.

  4. Cải tiến công tác kiểm tra, thanh tra tài chính: Xây dựng quy trình kiểm tra, thanh tra thu chi đồng bộ, tăng cường phối hợp giữa các phòng ban, áp dụng công nghệ thông tin trong quản lý tài chính để nâng cao hiệu quả giám sát. Chủ thể thực hiện: Phòng Kế hoạch tài chính và Ban Thanh tra nội bộ. Thời gian: 2022-2024.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Ban Giám hiệu và lãnh đạo các trường đại học công lập: Giúp hiểu rõ thực trạng và giải pháp quản lý thu chi tài chính, từ đó xây dựng chính sách tài chính phù hợp với đặc thù từng trường.

  2. Phòng Kế hoạch tài chính và các cán bộ quản lý tài chính: Cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn để nâng cao năng lực lập dự toán, kiểm soát chi tiêu và quản lý nguồn thu hiệu quả.

  3. Các nhà nghiên cứu và sinh viên ngành Quản lý kinh tế, Tài chính công: Là tài liệu tham khảo quý giá về quản lý tài chính trong lĩnh vực giáo dục đại học công lập, hỗ trợ nghiên cứu chuyên sâu.

  4. Cơ quan quản lý nhà nước về giáo dục và tài chính: Hỗ trợ đánh giá chính sách, xây dựng cơ chế quản lý tài chính phù hợp với xu hướng tự chủ đại học và phát triển bền vững hệ thống giáo dục đại học.

Câu hỏi thường gặp

  1. Quản lý thu chi tài chính trong trường đại học công lập là gì?
    Quản lý thu chi tài chính là quá trình tổ chức, phân bổ và sử dụng các nguồn tài chính của trường theo kế hoạch, tuân thủ quy định pháp luật nhằm đảm bảo hoạt động đào tạo và nghiên cứu hiệu quả. Ví dụ, quản lý thu từ học phí, chi trả lương và đầu tư cơ sở vật chất.

  2. Tại sao việc lập dự toán thu chi lại quan trọng?
    Lập dự toán giúp xác định các chỉ tiêu thu chi dự kiến, làm cơ sở cho việc phân bổ nguồn lực và kiểm soát chi tiêu, tránh lãng phí và đảm bảo cân đối tài chính. Ví dụ, dự toán chi thường xuyên giúp trường chuẩn bị ngân sách cho năm học mới.

  3. Những nguồn thu chính của trường đại học công lập gồm những gì?
    Nguồn thu chính gồm ngân sách nhà nước cấp, học phí và lệ phí, thu từ hoạt động nghiên cứu khoa học, dịch vụ và các nguồn thu khác như viện trợ, hợp tác quốc tế. Tỷ trọng từng nguồn thay đổi theo từng trường và thời kỳ.

  4. Các công cụ quản lý thu chi tài chính phổ biến là gì?
    Bao gồm quy chế chi tiêu nội bộ, kế hoạch tài chính, hệ thống kế toán hành chính sự nghiệp, kiểm tra thanh tra tài chính và các văn bản pháp luật liên quan. Ví dụ, quy chế chi tiêu giúp kiểm soát mức chi tiêu từng bộ phận.

  5. Làm thế nào để nâng cao hiệu quả quản lý thu chi tài chính tại các trường đại học?
    Cần hoàn thiện cơ chế quản lý, tăng cường đào tạo cán bộ, đa dạng hóa nguồn thu, áp dụng công nghệ thông tin và tăng cường kiểm tra, giám sát. Ví dụ, áp dụng phần mềm quản lý tài chính giúp theo dõi thu chi chính xác, kịp thời.

Kết luận

  • Luận văn đã hệ thống hóa lý luận và thực tiễn về quản lý thu chi tài chính trong các trường đại học công lập, làm rõ đặc thù và yêu cầu quản lý tài chính trong bối cảnh tự chủ đại học.
  • Đánh giá thực trạng công tác quản lý thu chi tài chính tại Trường ĐHNL Huế giai đoạn 2013-2017 cho thấy sự tăng trưởng nguồn thu và chi tiêu, đồng thời tồn tại một số hạn chế về cơ chế quản lý và kiểm soát.
  • Đề xuất các giải pháp hoàn thiện như xây dựng quy chế chi tiêu nội bộ, nâng cao năng lực quản lý, đa dạng hóa nguồn thu và cải tiến công tác kiểm tra, thanh tra tài chính.
  • Kết quả nghiên cứu có ý nghĩa thực tiễn quan trọng, hỗ trợ nhà quản lý và các bên liên quan nâng cao hiệu quả quản lý tài chính trong các trường đại học công lập.
  • Các bước tiếp theo bao gồm triển khai các giải pháp đề xuất, theo dõi đánh giá hiệu quả và điều chỉnh chính sách phù hợp với xu hướng phát triển giáo dục đại học và tài chính công.

Call to action: Các nhà quản lý giáo dục và cán bộ tài chính tại các trường đại học công lập nên áp dụng kết quả nghiên cứu này để nâng cao hiệu quả quản lý tài chính, góp phần phát triển bền vững hệ thống giáo dục đại học Việt Nam.