Tổng quan nghiên cứu

Quản lý chi phí đầu tư xây dựng công trình là một lĩnh vực then chốt trong công tác đầu tư xây dựng, ảnh hưởng trực tiếp đến hiệu quả kinh tế và chất lượng dự án. Tại Ban Quản lý các dự án đầu tư và xây dựng thành phố Quảng Ngãi, từ năm 2008 đến 2017, đã quản lý nhiều dự án trọng điểm như nâng cấp mở rộng đường Phạm Văn Đồng, xây dựng chợ Quảng Ngãi, và khu đô thị mới phục vụ tái định cư. Tuy nhiên, công tác quản lý chi phí vẫn còn tồn tại nhiều hạn chế, gây ảnh hưởng đến tiến độ và hiệu quả đầu tư. Mục tiêu nghiên cứu nhằm hoàn thiện công tác quản lý chi phí đầu tư xây dựng công trình tại Ban quản lý này, thông qua việc hệ thống hóa cơ sở lý luận, phân tích thực trạng và đề xuất giải pháp phù hợp.

Phạm vi nghiên cứu tập trung vào công tác quản lý chi phí đầu tư xây dựng công trình tại Ban Quản lý các dự án đầu tư và xây dựng thành phố Quảng Ngãi trong giai đoạn 2008-2017. Ý nghĩa nghiên cứu thể hiện qua việc nâng cao hiệu quả quản lý chi phí, giảm thiểu thất thoát, lãng phí, đồng thời đảm bảo dự án hoàn thành đúng ngân sách và tiến độ. Các chỉ số quan trọng được xem xét bao gồm tổng mức đầu tư, dự toán xây dựng, giá gói thầu, thanh toán và quyết toán vốn đầu tư. Qua đó, nghiên cứu góp phần nâng cao năng lực quản lý dự án xây dựng tại địa phương, đồng thời cung cấp cơ sở khoa học cho các đơn vị quản lý dự án tương tự.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình quản lý dự án, đặc biệt tập trung vào quản lý chi phí đầu tư xây dựng công trình. Hai khung lý thuyết chính được áp dụng gồm:

  1. Lý thuyết quản lý chi phí đầu tư xây dựng: Định nghĩa chi phí đầu tư xây dựng là toàn bộ chi phí cần thiết để xây dựng, sửa chữa hoặc mở rộng công trình, bao gồm các khoản như chi phí xây dựng, thiết bị, quản lý dự án, tư vấn đầu tư, bồi thường giải phóng mặt bằng và dự phòng. Quản lý chi phí là tập hợp các biện pháp nhằm đảm bảo dự án hoàn thành trong phạm vi ngân sách được duyệt, từ giai đoạn chuẩn bị dự án đến khi kết thúc xây dựng và đưa công trình vào sử dụng.

  2. Mô hình trình tự đầu tư xây dựng: Quá trình đầu tư xây dựng gồm ba giai đoạn chính: chuẩn bị dự án, thực hiện dự án và kết thúc xây dựng đưa công trình vào khai thác. Mỗi giai đoạn tương ứng với các loại chi phí khác nhau như tổng mức đầu tư, dự toán xây dựng, giá gói thầu, giá thanh toán và quyết toán vốn đầu tư.

Các khái niệm chuyên ngành quan trọng bao gồm: tổng mức đầu tư, dự toán xây dựng công trình, giá gói thầu, giá hợp đồng xây dựng, thanh toán hợp đồng, quyết toán hợp đồng và vốn đầu tư. Ngoài ra, các nguyên tắc quản lý chi phí như tính đúng, tính đủ, phù hợp với quy định pháp luật và hiệu quả kinh tế cũng được làm rõ.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp luận duy vật biện chứng và duy vật lịch sử, kết hợp các phương pháp nghiên cứu kinh tế cơ bản như phân tích, tổng hợp, thống kê và so sánh. Nguồn dữ liệu chính bao gồm số liệu thực tế từ Ban Quản lý các dự án đầu tư và xây dựng thành phố Quảng Ngãi, các báo cáo kỹ thuật, dự toán, quyết toán và hồ sơ thanh toán các dự án trong giai đoạn 2008-2017.

Cỡ mẫu nghiên cứu là toàn bộ các dự án do Ban quản lý thực hiện trong giai đoạn trên, với phương pháp chọn mẫu là tổng thể nhằm đảm bảo tính đại diện và toàn diện. Phân tích dữ liệu được thực hiện bằng phương pháp thống kê mô tả, so sánh các chỉ số chi phí qua các giai đoạn dự án, đồng thời phân tích nguyên nhân và tác động của các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý chi phí.

Timeline nghiên cứu kéo dài từ tháng 1 đến tháng 6 năm 2017, bao gồm thu thập số liệu, phân tích thực trạng, đánh giá nguyên nhân và đề xuất giải pháp hoàn thiện quản lý chi phí đầu tư xây dựng công trình.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Tồn tại sai khác lớn giữa tổng mức đầu tư lập ban đầu và sau thẩm định: Ví dụ, dự án tuyến đường Lê Văn Sỹ có sự điều chỉnh giá vật liệu xây dựng và khối lượng đào đắp, dẫn đến tổng mức đầu tư thay đổi đáng kể. Tại dự án nâng cấp mở rộng tuyến đường Phạm Văn Đồng, tổng mức đầu tư ban đầu là 915 tỷ đồng, sau điều chỉnh tăng lên hơn 1.2 nghìn tỷ đồng do bổ sung hạng mục và biến động giá nguyên vật liệu.

  2. Dự toán xây dựng công trình còn nhiều hạn chế: Qua thẩm định dự toán xây dựng chợ Quảng Ngãi, chi phí xây dựng được điều chỉnh giảm do hiệu chỉnh khối lượng và giá vận chuyển vật liệu, cho thấy việc lập dự toán ban đầu chưa chính xác hoàn toàn. Chi phí quản lý dự án và tư vấn đầu tư cũng được điều chỉnh phù hợp với thực tế.

  3. Quản lý chi phí đầu tư còn gặp khó khăn do nhiều nguyên nhân khách quan và chủ quan: Các yếu tố khách quan như biến động giá nguyên vật liệu, thay đổi chính sách bồi thường giải phóng mặt bằng, thời gian thực hiện dự án kéo dài gây trượt giá. Các yếu tố chủ quan gồm năng lực quản lý còn hạn chế, công tác chuẩn bị dự án chưa sát thực tế, năng lực nhà thầu chưa đáp ứng yêu cầu, và sự phối hợp giữa các bên chưa đồng bộ.

  4. Công tác thanh toán và quyết toán vốn đầu tư chưa đồng bộ, gây chậm trễ: Việc tạm ứng vốn, thu hồi tạm ứng và thanh toán hợp đồng chưa được thực hiện kịp thời, ảnh hưởng đến tiến độ thi công và hiệu quả sử dụng vốn. Thời hạn quyết toán hợp đồng xây dựng thường kéo dài, có dự án vượt quá 60 ngày quy định, làm tăng chi phí quản lý và rủi ro tài chính.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của các tồn tại trên xuất phát từ sự biến động không lường trước của thị trường vật liệu xây dựng và chi phí nhân công, cùng với sự thay đổi liên tục của các văn bản pháp luật liên quan đến quản lý chi phí đầu tư xây dựng. So với các nghiên cứu trong ngành xây dựng tại các địa phương khác, tình trạng điều chỉnh tổng mức đầu tư và dự toán xây dựng là phổ biến, nhưng mức độ ảnh hưởng tại Quảng Ngãi có phần nghiêm trọng hơn do đặc thù địa phương và năng lực quản lý còn hạn chế.

Việc quản lý chi phí đầu tư xây dựng công trình đòi hỏi sự phối hợp chặt chẽ giữa các bên liên quan, từ chủ đầu tư, nhà thầu tư vấn đến nhà thầu thi công. Dữ liệu quản lý chi phí cần được cập nhật liên tục và chính xác để kịp thời điều chỉnh kế hoạch tài chính, tránh phát sinh chi phí ngoài dự kiến. Các biểu đồ so sánh tổng mức đầu tư ban đầu và sau điều chỉnh, cũng như biểu đồ phân bổ chi phí theo các khoản mục, sẽ minh họa rõ nét các biến động chi phí trong quá trình thực hiện dự án.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Hoàn thiện cơ cấu tổ chức quản lý chi phí: Tổ chức lại bộ máy quản lý chi phí tại Ban Quản lý dự án, phân định rõ nhiệm vụ và trách nhiệm từng phòng ban, đảm bảo sự phối hợp hiệu quả giữa các bộ phận. Thời gian thực hiện: 6 tháng; Chủ thể: Ban Giám đốc Ban Quản lý dự án.

  2. Nâng cao năng lực đội ngũ cán bộ quản lý: Tổ chức đào tạo chuyên sâu về quản lý chi phí đầu tư xây dựng, cập nhật các quy định pháp luật mới và kỹ năng phân tích dự toán, thẩm định chi phí. Thời gian thực hiện: 12 tháng; Chủ thể: Ban Quản lý dự án phối hợp với các cơ sở đào tạo chuyên ngành.

  3. Xây dựng và áp dụng hệ thống quản lý chi phí hiện đại: Triển khai phần mềm quản lý chi phí đầu tư xây dựng, giúp theo dõi, cập nhật và phân tích chi phí theo thời gian thực, tăng tính minh bạch và chính xác. Thời gian thực hiện: 9 tháng; Chủ thể: Ban Quản lý dự án phối hợp với đơn vị công nghệ thông tin.

  4. Tăng cường công tác thẩm định, kiểm tra và giám sát chi phí: Thiết lập quy trình thẩm định dự toán, tổng mức đầu tư và quyết toán chặt chẽ, đảm bảo tuân thủ quy định pháp luật và hạn chế sai sót, gian lận. Thời gian thực hiện: liên tục; Chủ thể: Ban Quản lý dự án và các cơ quan chức năng liên quan.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Chủ đầu tư và Ban Quản lý dự án xây dựng: Nghiên cứu giúp nâng cao hiệu quả quản lý chi phí, giảm thiểu rủi ro tài chính và đảm bảo dự án hoàn thành đúng ngân sách.

  2. Nhà thầu tư vấn và thi công xây dựng: Hiểu rõ các yêu cầu về dự toán, thẩm định và quản lý chi phí, từ đó nâng cao năng lực lập kế hoạch và kiểm soát chi phí thi công.

  3. Cơ quan quản lý nhà nước về xây dựng và đầu tư: Là tài liệu tham khảo để hoàn thiện chính sách, quy định pháp luật liên quan đến quản lý chi phí đầu tư xây dựng công trình.

  4. Các nhà nghiên cứu và sinh viên chuyên ngành quản lý xây dựng, kinh tế xây dựng: Cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn về quản lý chi phí đầu tư xây dựng, phục vụ cho nghiên cứu và học tập chuyên sâu.

Câu hỏi thường gặp

  1. Quản lý chi phí đầu tư xây dựng công trình là gì?
    Quản lý chi phí đầu tư xây dựng là tập hợp các biện pháp nhằm đảm bảo dự án xây dựng được hoàn thành trong phạm vi ngân sách đã duyệt, bao gồm việc lập dự toán, thẩm định, kiểm soát và quyết toán chi phí trong suốt quá trình đầu tư.

  2. Tại sao tổng mức đầu tư thường bị điều chỉnh trong quá trình thực hiện dự án?
    Tổng mức đầu tư bị điều chỉnh do biến động giá nguyên vật liệu, thay đổi thiết kế kỹ thuật, phát sinh khối lượng công việc, cũng như các yếu tố khách quan như chính sách bồi thường giải phóng mặt bằng và thời gian thực hiện kéo dài.

  3. Các loại chi phí chính trong quản lý chi phí đầu tư xây dựng gồm những gì?
    Bao gồm chi phí xây dựng, chi phí thiết bị, chi phí quản lý dự án, chi phí tư vấn đầu tư xây dựng, chi phí bồi thường giải phóng mặt bằng, chi phí khác và chi phí dự phòng cho phát sinh và trượt giá.

  4. Làm thế nào để nâng cao hiệu quả quản lý chi phí đầu tư xây dựng?
    Cần hoàn thiện cơ cấu tổ chức, nâng cao năng lực cán bộ, áp dụng công nghệ quản lý hiện đại, đồng thời tăng cường thẩm định, kiểm tra và giám sát chi phí trong suốt quá trình thực hiện dự án.

  5. Thời hạn quyết toán hợp đồng xây dựng theo quy định là bao lâu?
    Thời hạn quyết toán hợp đồng xây dựng không vượt quá 60 ngày kể từ ngày nghiệm thu hoàn thành toàn bộ công việc, có thể kéo dài tối đa 120 ngày đối với các hợp đồng quy mô lớn.

Kết luận

  • Quản lý chi phí đầu tư xây dựng công trình tại Ban Quản lý các dự án đầu tư và xây dựng thành phố Quảng Ngãi còn nhiều tồn tại, đặc biệt là sai khác giữa tổng mức đầu tư ban đầu và sau thẩm định, cũng như hạn chế trong công tác dự toán và quyết toán.
  • Nguyên nhân chủ yếu do biến động giá cả, thay đổi chính sách, năng lực quản lý và phối hợp giữa các bên chưa đồng bộ.
  • Đề xuất các giải pháp hoàn thiện gồm tổ chức lại bộ máy quản lý, nâng cao năng lực cán bộ, ứng dụng công nghệ quản lý và tăng cường thẩm định, kiểm tra chi phí.
  • Nghiên cứu có ý nghĩa thực tiễn quan trọng, góp phần nâng cao hiệu quả quản lý chi phí đầu tư xây dựng tại địa phương và cung cấp cơ sở khoa học cho các đơn vị quản lý dự án tương tự.
  • Các bước tiếp theo bao gồm triển khai các giải pháp đề xuất, đánh giá hiệu quả và cập nhật chính sách quản lý chi phí phù hợp với thực tiễn phát triển xây dựng.

Hành động ngay hôm nay để nâng cao hiệu quả quản lý chi phí đầu tư xây dựng công trình tại đơn vị bạn!