Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh nền kinh tế thị trường Việt Nam ngày càng phát triển, các doanh nghiệp (DN) đối mặt với sự cạnh tranh gay gắt và nhiều thách thức trong quản lý hoạt động sản xuất kinh doanh. Đặc biệt, ngành chế biến gỗ tại tỉnh Bình Định đã trải qua nhiều khó khăn do ảnh hưởng của dịch COVID-19, như thiếu hụt nguyên liệu, tăng giá cước vận tải và gián đoạn chuỗi cung ứng. Công ty TNHH Một thành viên Hậu Minh, hoạt động trong lĩnh vực khai thác và chế biến gỗ, cũng không tránh khỏi những thách thức này. Qua khảo sát thực tế, công ty gặp phải các vấn đề như phân công công việc chưa hợp lý, nhân viên đảm nhiệm nhiều nhiệm vụ dẫn đến hiệu quả công việc giảm, cũng như việc cung cấp số liệu chậm trễ, thiếu chính xác.

Mục tiêu nghiên cứu của luận văn là hoàn thiện hệ thống kiểm soát nội bộ (KSNB) tại Công ty TNHH Một thành viên Hậu Minh nhằm nâng cao hiệu quả quản lý, giảm thiểu rủi ro và tăng khả năng cạnh tranh trên thị trường. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào hoạt động KSNB của công ty trong giai đoạn từ năm 2021 đến năm 2023, tại địa bàn tỉnh Bình Định. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc cung cấp giải pháp thực tiễn giúp DN ngành gỗ cải thiện công tác quản lý nội bộ, đồng thời đóng góp tài liệu tham khảo cho các nhà nghiên cứu và quản lý DN trong lĩnh vực kế toán và kiểm soát nội bộ.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên khung lý thuyết kiểm soát nội bộ theo báo cáo COSO 2013, trong đó KSNB được cấu thành bởi năm thành phần chính: môi trường kiểm soát, đánh giá rủi ro, hoạt động kiểm soát, thông tin và truyền thông, hoạt động giám sát. Môi trường kiểm soát bao gồm các tiêu chuẩn, quy trình và cấu trúc tạo nền tảng cho việc thực hiện KSNB. Đánh giá rủi ro là quá trình nhận diện và phân tích các rủi ro ảnh hưởng đến mục tiêu DN. Hoạt động kiểm soát là các chính sách và thủ tục nhằm giảm thiểu rủi ro. Thông tin và truyền thông đảm bảo luồng thông tin liên tục, chính xác trong DN. Hoạt động giám sát giúp đánh giá và điều chỉnh KSNB kịp thời.

Ngoài ra, nghiên cứu còn vận dụng các nguyên tắc quản trị rủi ro doanh nghiệp (ERM) và các mô hình kiểm soát nội bộ trong ngành chế biến gỗ, đặc biệt chú trọng đến đặc điểm sản xuất kinh doanh mang tính thời vụ, chi phí nguyên liệu chiếm tỷ trọng lớn (khoảng 70% chi phí sản xuất), và sự phụ thuộc vào nguồn nguyên liệu nhập khẩu.

Phương pháp nghiên cứu

Nguồn dữ liệu chính được thu thập từ Công ty TNHH Một thành viên Hậu Minh thông qua khảo sát thực tế, bảng câu hỏi và tài liệu nội bộ. Tổng số 40 phiếu khảo sát được phát và thu về hợp lệ, bao gồm các đối tượng là Giám đốc, Phó Giám đốc và nhân viên các phòng ban. Phương pháp phân tích sử dụng thống kê mô tả để đánh giá thực trạng KSNB dựa trên 5 thành phần của COSO 2013 và 17 nguyên tắc xây dựng KSNB.

Quá trình nghiên cứu diễn ra trong giai đoạn từ năm 2021 đến năm 2023, bao gồm thu thập tài liệu, khảo sát thực tế, phân tích số liệu và đề xuất giải pháp hoàn thiện KSNB. Cỡ mẫu khảo sát được lựa chọn nhằm đảm bảo tính đại diện và độ tin cậy của kết quả nghiên cứu.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Môi trường kiểm soát: 95% nhân viên xác nhận công ty có quy tắc ứng xử và chuẩn mực đạo đức được ban hành bằng văn bản; 100% đồng ý rằng lãnh đạo đặt lợi ích công ty lên hàng đầu qua hành động cụ thể; tuy nhiên, chỉ 75% đánh giá hiệu quả tuyển dụng nhân viên là tốt, cho thấy còn tồn tại hạn chế trong việc thu hút và giữ chân nhân sự phù hợp.

  2. Đánh giá rủi ro: Công ty đã nhận diện các rủi ro liên quan đến nguồn nguyên liệu và chi phí sản xuất tăng cao, ảnh hưởng đến hiệu quả kinh doanh. Tỷ lệ nhân viên đồng thuận về việc công ty có biện pháp xử lý rủi ro đạt khoảng 80%, phản ánh sự quan tâm nhưng chưa đồng bộ trong toàn công ty.

  3. Hoạt động kiểm soát: Các thủ tục kiểm soát trong chu trình mua hàng – thanh toán và bán hàng – thu tiền được thực hiện nhưng còn nhiều sai sót và gian lận nhỏ, ảnh hưởng đến tính chính xác của số liệu kế toán. Khoảng 20% nhân viên cho biết việc phân công công việc chưa hợp lý, dẫn đến khó khăn trong hoàn thành nhiệm vụ.

  4. Thông tin và truyền thông: Việc cung cấp số liệu giữa các phòng ban còn chậm trễ và thiếu chính xác, gây mất thời gian kiểm tra và điều chỉnh. Tỷ lệ nhân viên hài lòng với hệ thống thông tin nội bộ đạt khoảng 80%, cho thấy cần cải thiện kênh truyền thông nội bộ.

  5. Hoạt động giám sát: Công ty thực hiện giám sát thường xuyên và định kỳ nhưng chưa có hệ thống đánh giá hiệu quả toàn diện. Việc phát hiện và xử lý các khiếm khuyết trong KSNB chưa kịp thời, ảnh hưởng đến khả năng ứng phó với rủi ro.

Thảo luận kết quả

Kết quả khảo sát cho thấy môi trường kiểm soát tại Công ty TNHH Một thành viên Hậu Minh tương đối tốt với sự cam kết của lãnh đạo về đạo đức và trách nhiệm. Tuy nhiên, hạn chế trong tuyển dụng và phân công công việc làm giảm hiệu quả vận hành KSNB. So với các nghiên cứu trong ngành chế biến gỗ tại Việt Nam, công ty còn gặp khó khăn trong việc kiểm soát chi phí nguyên liệu chiếm tỷ trọng lớn (khoảng 70%), điều này làm tăng rủi ro tài chính.

Việc thông tin truyền thông chưa thông suốt và giám sát chưa toàn diện là nguyên nhân chính dẫn đến các sai sót trong quy trình kế toán và quản lý. So sánh với các nghiên cứu quốc tế về KSNB, việc áp dụng mô hình COSO 2013 giúp công ty có cái nhìn toàn diện hơn nhưng cần tăng cường đào tạo nhân viên và cải tiến hệ thống công nghệ thông tin để nâng cao hiệu quả kiểm soát.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện tỷ lệ đồng thuận của nhân viên về từng thành phần KSNB, bảng phân tích chi tiết các sai sót trong chu trình mua hàng – thanh toán và bán hàng – thu tiền, giúp minh họa rõ ràng các điểm mạnh và điểm yếu của hệ thống hiện tại.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Hoàn thiện môi trường kiểm soát: Tăng cường đào tạo và nâng cao năng lực nhân viên, đặc biệt trong tuyển dụng và phân công công việc, nhằm đảm bảo nhân sự phù hợp với yêu cầu chuyên môn. Thời gian thực hiện: 6 tháng; Chủ thể: Phòng Tổ chức – Hành chính phối hợp Ban Giám đốc.

  2. Cải tiến hoạt động đánh giá rủi ro: Xây dựng hệ thống nhận diện và phân tích rủi ro toàn diện, đặc biệt tập trung vào rủi ro nguyên liệu và chi phí sản xuất. Thời gian: 9 tháng; Chủ thể: Phòng Kế toán và Ban Quản lý rủi ro.

  3. Tăng cường hoạt động kiểm soát: Rà soát và hoàn thiện các thủ tục kiểm soát trong chu trình mua hàng – thanh toán và bán hàng – thu tiền, áp dụng kiểm soát phòng ngừa và phát hiện hiệu quả hơn. Thời gian: 12 tháng; Chủ thể: Phòng Kế toán và các phòng ban liên quan.

  4. Nâng cao hệ thống thông tin và truyền thông: Triển khai hệ thống công nghệ thông tin hiện đại hỗ trợ truyền thông nội bộ, đảm bảo cung cấp số liệu kịp thời, chính xác. Thời gian: 12 tháng; Chủ thể: Ban Giám đốc phối hợp Phòng Công nghệ thông tin.

  5. Tăng cường hoạt động giám sát: Thiết lập quy trình giám sát thường xuyên và định kỳ hiệu quả, đồng thời xây dựng cơ chế báo cáo và xử lý khiếm khuyết kịp thời. Thời gian: 6 tháng; Chủ thể: Ban Kiểm soát nội bộ và Ban Giám đốc.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Ban Giám đốc và nhà quản lý DN ngành chế biến gỗ: Nghiên cứu giúp hiểu rõ vai trò và cách thức hoàn thiện KSNB nhằm nâng cao hiệu quả quản lý và giảm thiểu rủi ro trong hoạt động sản xuất kinh doanh.

  2. Phòng Kế toán và Kiểm soát nội bộ: Áp dụng các giải pháp và mô hình kiểm soát nội bộ theo COSO 2013 để cải thiện quy trình kế toán, kiểm soát tài chính và báo cáo.

  3. Nhà nghiên cứu và sinh viên chuyên ngành Kế toán, Quản trị DN: Tài liệu tham khảo bổ ích về lý thuyết và thực tiễn KSNB trong DN ngành gỗ, đặc biệt trong bối cảnh hậu COVID-19.

  4. Cơ quan quản lý nhà nước và tổ chức hỗ trợ DN: Tham khảo để xây dựng chính sách hỗ trợ DN nâng cao năng lực quản lý nội bộ, góp phần phát triển bền vững ngành chế biến gỗ tại địa phương.

Câu hỏi thường gặp

  1. Kiểm soát nội bộ là gì và tại sao quan trọng đối với DN?
    Kiểm soát nội bộ là quá trình do Ban Giám đốc và nhân viên thiết lập nhằm đảm bảo hoạt động hiệu quả, báo cáo chính xác và tuân thủ pháp luật. Nó giúp DN giảm thiểu rủi ro, ngăn ngừa gian lận và nâng cao hiệu quả quản lý.

  2. Mô hình COSO 2013 gồm những thành phần nào?
    Mô hình COSO 2013 gồm năm thành phần: môi trường kiểm soát, đánh giá rủi ro, hoạt động kiểm soát, thông tin và truyền thông, hoạt động giám sát. Mỗi thành phần đóng vai trò quan trọng trong việc xây dựng hệ thống kiểm soát nội bộ hiệu quả.

  3. Làm thế nào để đánh giá thực trạng KSNB trong DN?
    Đánh giá thực trạng KSNB thường sử dụng khảo sát, thu thập tài liệu, quan sát thực tế và phân tích số liệu dựa trên các tiêu chí của mô hình COSO, từ đó xác định điểm mạnh, điểm yếu và nguyên nhân tồn tại.

  4. Những khó khăn phổ biến trong kiểm soát nội bộ tại DN ngành gỗ là gì?
    Khó khăn bao gồm tính thời vụ trong sản xuất, chi phí nguyên liệu chiếm tỷ trọng lớn, phân công công việc chưa hợp lý, thiếu nhân lực có tay nghề và hệ thống thông tin chưa đồng bộ, dẫn đến sai sót và rủi ro cao.

  5. Giải pháp nào giúp hoàn thiện KSNB hiệu quả tại DN?
    Giải pháp bao gồm nâng cao năng lực nhân sự, cải tiến quy trình kiểm soát, áp dụng công nghệ thông tin, xây dựng hệ thống giám sát chặt chẽ và tăng cường truyền thông nội bộ nhằm đảm bảo tính chính xác và kịp thời của thông tin.

Kết luận

  • Luận văn đã làm rõ vai trò và cấu trúc của hệ thống kiểm soát nội bộ theo mô hình COSO 2013, áp dụng vào thực trạng tại Công ty TNHH Một thành viên Hậu Minh.
  • Kết quả khảo sát cho thấy công ty có môi trường kiểm soát tương đối tốt nhưng còn tồn tại hạn chế trong phân công công việc, quản lý rủi ro và truyền thông nội bộ.
  • Đề xuất các giải pháp cụ thể nhằm hoàn thiện môi trường kiểm soát, đánh giá rủi ro, hoạt động kiểm soát, thông tin truyền thông và giám sát trong vòng 6-12 tháng tới.
  • Nghiên cứu góp phần nâng cao hiệu quả quản lý nội bộ, giảm thiểu rủi ro và tăng khả năng cạnh tranh cho DN ngành chế biến gỗ tại Bình Định.
  • Khuyến nghị các nhà quản lý và chuyên gia kế toán áp dụng mô hình COSO 2013 đồng thời tiếp tục nghiên cứu mở rộng trong các lĩnh vực khác để phát triển bền vững.

Hãy bắt đầu áp dụng các giải pháp hoàn thiện kiểm soát nội bộ để nâng cao hiệu quả hoạt động và phát triển bền vững cho doanh nghiệp của bạn ngay hôm nay!