Tổng quan nghiên cứu

Việc đổi mới các đơn vị sự nghiệp y tế công lập tại Việt Nam là một nhiệm vụ cấp bách và lâu dài nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động và quản lý tài chính. Theo báo cáo của ngành, nhiều bệnh viện công lập vẫn tồn tại các sai phạm trong quy trình mua sắm tài sản công, gây thất thoát ngân sách và ảnh hưởng đến chất lượng dịch vụ y tế. Tại Bệnh viện Đa Khoa Khu Vực Phía Nam Bình Thuận, các sai phạm như phê duyệt hồ sơ mời thầu không đúng quy định, đánh giá hồ sơ dự thầu thiếu chặt chẽ, và việc lựa chọn nhà thầu với giá cao hơn so với kế hoạch đã được phát hiện qua kết luận thanh tra năm 2018, với số tiền thất thoát ước tính khoảng 224 triệu đồng.

Mục tiêu nghiên cứu của luận văn là hoàn thiện hệ thống kiểm soát nội bộ quy trình mua sắm tài sản công tại bệnh viện nhằm giảm thiểu rủi ro sai sót, ngăn chặn các sai phạm và nâng cao hiệu quả hoạt động tài chính. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào quy trình mua sắm tài sản công tại Bệnh viện ĐKKV Phía Nam Bình Thuận trong giai đoạn từ năm 2016 đến năm 2018. Nghiên cứu có ý nghĩa thực tiễn quan trọng trong việc cung cấp các giải pháp kiểm soát nội bộ phù hợp, góp phần nâng cao chất lượng dịch vụ y tế và hiệu quả quản lý tài chính tại bệnh viện, đồng thời làm cơ sở tham khảo cho các đơn vị sự nghiệp y tế công lập khác trong quá trình tự chủ tài chính.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên năm thành phần của hệ thống kiểm soát nội bộ theo chuẩn mực của Tổ chức quốc tế các cơ quan Kiểm toán Tối cao (INTOSAI), bao gồm: môi trường kiểm soát, đánh giá rủi ro, hoạt động kiểm soát, thông tin và truyền thông, giám sát. Đây là khung lý thuyết nền tảng giúp phân tích và đánh giá tính hữu hiệu của hệ thống kiểm soát nội bộ trong quy trình mua sắm tài sản công tại bệnh viện.

Ngoài ra, nghiên cứu còn tham khảo các văn bản pháp luật quan trọng như Luật Đấu thầu số 43/2013/QH13, Luật Quản lý, sử dụng tài sản công số 15/2017/QH14, Nghị định 63/2014/NĐ-CP, Nghị định 151/2017/NĐ-BTC và Thông tư 58/2016/TT-BTC của Bộ Tài chính. Các văn bản này cung cấp cơ sở pháp lý cho việc xây dựng và hoàn thiện quy trình mua sắm tài sản công, đồng thời làm căn cứ để đánh giá sự tuân thủ và hiệu quả của hệ thống kiểm soát nội bộ.

Ba khái niệm chính được tập trung phân tích gồm:

  • Môi trường kiểm soát: Tính chính trực, đạo đức nghề nghiệp và phân công trách nhiệm rõ ràng trong quy trình mua sắm.
  • Đánh giá rủi ro: Nhận diện và quản lý các rủi ro phát sinh trong quá trình mua sắm tài sản công.
  • Hoạt động kiểm soát: Các thủ tục kiểm soát chung và cụ thể nhằm đảm bảo tính minh bạch, hiệu quả và tuân thủ pháp luật trong quy trình mua sắm.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp định tính chủ yếu thông qua phỏng vấn sâu và thảo luận nhóm với các đối tượng liên quan tại Bệnh viện ĐKKV Phía Nam Bình Thuận. Cỡ mẫu gồm: Ban giám đốc (Giám đốc và 3 Phó Giám đốc), trưởng và nhân viên các phòng Vật tư - thiết bị y tế, Tài chính kế toán, cùng đại diện các khoa có nhu cầu mua sắm tài sản.

Bảng câu hỏi phỏng vấn được thiết kế gồm các câu hỏi mở nhằm đánh giá thực trạng hệ thống kiểm soát nội bộ và các câu hỏi đóng để xác định nhu cầu hoàn thiện hệ thống. Ngoài ra, tác giả thu thập và tổng hợp số liệu thực tế từ hồ sơ, báo cáo thanh tra, quy trình mua sắm và các văn bản pháp luật liên quan.

Phân tích dữ liệu được thực hiện bằng cách tổng hợp, đối chiếu các ý kiến phỏng vấn với thực trạng quy trình và các tiêu chuẩn pháp lý, từ đó rút ra các nguyên nhân tồn tại và đề xuất giải pháp phù hợp. Thời gian nghiên cứu tập trung trong giai đoạn 2016-2018, đảm bảo tính cập nhật và phù hợp với bối cảnh hoạt động của bệnh viện.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Môi trường kiểm soát chưa được chú trọng: Bệnh viện chưa ban hành quy định cụ thể về việc nghiêm cấm nhận quà tặng từ nhà cung cấp và chưa có biện pháp xử lý kỷ luật rõ ràng đối với các hành vi vi phạm. Việc phân công nhiệm vụ trong quy trình mua sắm còn chung chung, chưa chi tiết, dẫn đến nhân viên mới dễ sai sót.
  2. Đánh giá rủi ro chưa hiệu quả: Bệnh viện chưa xây dựng cơ chế nhận diện và quản lý rủi ro trong quy trình mua sắm tài sản công. Việc mua bảo hiểm tài sản còn mang tính đối phó, không toàn diện do hạn chế về kinh phí.
  3. Hoạt động kiểm soát còn nhiều hạn chế: Quy trình mua sắm được xây dựng từ năm 2015, có phân chia trách nhiệm rõ ràng nhưng thiếu Ban kiểm soát nội bộ độc lập để giám sát. Việc kiểm kê tài sản cuối năm chỉ có sự tham gia của nhân viên phòng Tài chính kế toán và Vật tư - thiết bị y tế, không có giám sát độc lập.
  4. Thông tin và truyền thông chưa kịp thời: Thông tin về tài sản không được truyền thông đầy đủ giữa các bộ phận, không có kênh thông báo sai phạm như đường dây nóng hay email riêng biệt.
  5. Giám sát của Ban giám đốc còn hạn chế: Do áp lực công việc và lịch trình dày đặc, Giám đốc chỉ giám sát quy trình mua sắm ở mức xét duyệt hồ sơ, chưa có đánh giá tính hữu hiệu của hệ thống kiểm soát nội bộ định kỳ.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính dẫn đến các tồn tại trên là do thiếu sự quan tâm đúng mức đến môi trường kiểm soát và đánh giá rủi ro, cũng như chưa có cơ chế giám sát độc lập và hiệu quả. So với các nghiên cứu trong nước và quốc tế, kết quả này tương đồng với nhận định rằng môi trường kiểm soát và đánh giá rủi ro là yếu tố then chốt ảnh hưởng đến tính hữu hiệu của hệ thống kiểm soát nội bộ.

Việc thiếu kênh truyền thông nội bộ và báo cáo kiểm soát nội bộ làm giảm khả năng phát hiện và xử lý sai phạm kịp thời, ảnh hưởng đến hiệu quả quản lý tài chính. Các biểu đồ thể hiện tỷ lệ nhân viên nhận thức về quy trình, mức độ tuân thủ và các sai phạm có thể minh họa rõ nét hơn thực trạng này.

Kết quả nghiên cứu nhấn mạnh tầm quan trọng của việc xây dựng môi trường kiểm soát minh bạch, đánh giá rủi ro toàn diện và tăng cường giám sát độc lập để nâng cao hiệu quả quản lý tài sản công tại bệnh viện, phù hợp với các chuẩn mực quốc tế và quy định pháp luật hiện hành.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Xây dựng và ban hành quy định nghiêm cấm nhận quà tặng và xử lý kỷ luật rõ ràng: Ban giám đốc cần ban hành quy chế cụ thể về đạo đức nghề nghiệp trong quy trình mua sắm tài sản công, áp dụng ngay trong vòng 6 tháng tới nhằm nâng cao tính minh bạch và trách nhiệm của nhân viên.
  2. Thiết lập hệ thống đánh giá rủi ro toàn diện: Xây dựng quy trình nhận diện, đánh giá và quản lý rủi ro trong mua sắm tài sản công, bao gồm cả việc mua bảo hiểm tài sản phù hợp với nguồn lực bệnh viện. Thời gian triển khai dự kiến trong 12 tháng, do phòng Tài chính kế toán phối hợp với phòng Vật tư - thiết bị y tế thực hiện.
  3. Thành lập Ban kiểm soát nội bộ độc lập: Thiết lập Ban kiểm soát nội bộ chuyên trách giám sát quy trình mua sắm tài sản công, báo cáo định kỳ cho Giám đốc bệnh viện. Ban này sẽ được thành lập trong quý tiếp theo, gồm các thành viên từ các phòng ban liên quan và bên ngoài để đảm bảo tính khách quan.
  4. Cải thiện hệ thống thông tin và truyền thông nội bộ: Xây dựng kênh thông báo sai phạm như đường dây nóng, email riêng biệt dành cho nhân viên và các bên liên quan, đồng thời tăng cường truyền thông nội bộ về quy trình mua sắm. Thời gian thực hiện trong 6 tháng, do phòng Hành chính quản trị chủ trì.
  5. Tăng cường giám sát và đánh giá hiệu quả hệ thống kiểm soát nội bộ: Ban giám đốc cần dành thời gian định kỳ hàng quý để đánh giá tính hữu hiệu của hệ thống kiểm soát nội bộ, tổ chức các buổi đào tạo nâng cao nhận thức cho cán bộ liên quan. Kế hoạch đào tạo và giám sát sẽ được triển khai trong vòng 1 năm.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Ban giám đốc các bệnh viện công lập: Giúp nhận diện các điểm yếu trong hệ thống kiểm soát nội bộ và áp dụng các giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý tài sản công, từ đó giảm thiểu sai phạm và thất thoát ngân sách.
  2. Phòng Tài chính kế toán và Phòng Vật tư - thiết bị y tế: Cung cấp hướng dẫn chi tiết về phân công nhiệm vụ, quy trình kiểm soát và đánh giá rủi ro trong mua sắm tài sản công, giúp cải thiện quy trình làm việc và tăng tính minh bạch.
  3. Cơ quan quản lý nhà nước về y tế và tài chính: Là tài liệu tham khảo để xây dựng chính sách, hướng dẫn và giám sát các đơn vị sự nghiệp y tế công lập trong việc hoàn thiện hệ thống kiểm soát nội bộ.
  4. Các nhà nghiên cứu và sinh viên chuyên ngành kế toán, quản lý công: Cung cấp cơ sở lý thuyết và thực tiễn về kiểm soát nội bộ trong lĩnh vực mua sắm tài sản công, hỗ trợ nghiên cứu và phát triển các đề tài liên quan.

Câu hỏi thường gặp

  1. Hệ thống kiểm soát nội bộ là gì và tại sao quan trọng trong mua sắm tài sản công?
    Hệ thống kiểm soát nội bộ là tập hợp các quy trình, thủ tục nhằm đảm bảo hoạt động mua sắm tài sản công minh bạch, hiệu quả và tuân thủ pháp luật. Nó giúp ngăn ngừa sai phạm, gian lận và thất thoát tài sản, từ đó nâng cao hiệu quả quản lý tài chính.

  2. Những yếu tố nào ảnh hưởng đến tính hữu hiệu của hệ thống kiểm soát nội bộ?
    Theo nghiên cứu, môi trường kiểm soát, đánh giá rủi ro, hoạt động kiểm soát, thông tin truyền thông và giám sát là năm yếu tố cấu thành quan trọng ảnh hưởng trực tiếp đến tính hữu hiệu của hệ thống kiểm soát nội bộ.

  3. Tại sao Bệnh viện ĐKKV Phía Nam Bình Thuận cần hoàn thiện hệ thống kiểm soát nội bộ?
    Bệnh viện đã phát hiện nhiều sai phạm trong quy trình mua sắm tài sản công, gây thất thoát ngân sách và ảnh hưởng đến hoạt động khám chữa bệnh. Hoàn thiện hệ thống kiểm soát nội bộ giúp giảm thiểu rủi ro, nâng cao hiệu quả quản lý và đảm bảo tuân thủ pháp luật.

  4. Phương pháp nghiên cứu nào được sử dụng trong luận văn này?
    Nghiên cứu sử dụng phương pháp định tính, chủ yếu qua phỏng vấn sâu và thảo luận nhóm với các cán bộ liên quan tại bệnh viện, kết hợp thu thập và phân tích số liệu thực tế từ hồ sơ, báo cáo và quy trình mua sắm.

  5. Giải pháp nào được đề xuất để nâng cao hiệu quả kiểm soát nội bộ?
    Các giải pháp bao gồm xây dựng quy định nghiêm cấm nhận quà tặng, thiết lập hệ thống đánh giá rủi ro, thành lập Ban kiểm soát nội bộ độc lập, cải thiện truyền thông nội bộ và tăng cường giám sát, đánh giá định kỳ của Ban giám đốc.

Kết luận

  • Hoàn thiện hệ thống kiểm soát nội bộ quy trình mua sắm tài sản công là yêu cầu cấp thiết để ngăn chặn sai phạm và nâng cao hiệu quả hoạt động tại Bệnh viện ĐKKV Phía Nam Bình Thuận.
  • Nghiên cứu đã chỉ ra các tồn tại chính về môi trường kiểm soát, đánh giá rủi ro, hoạt động kiểm soát, truyền thông và giám sát trong quy trình mua sắm tài sản công.
  • Đề xuất các giải pháp cụ thể, khả thi nhằm cải thiện hệ thống kiểm soát nội bộ, bao gồm xây dựng quy định, thiết lập Ban kiểm soát nội bộ, nâng cao truyền thông và giám sát.
  • Kế hoạch triển khai các giải pháp được đề xuất với timeline rõ ràng, phân công trách nhiệm cụ thể cho các phòng ban liên quan.
  • Luận văn là tài liệu tham khảo hữu ích cho các bệnh viện công lập và cơ quan quản lý trong việc nâng cao hiệu quả quản lý tài sản công, góp phần thúc đẩy tiến trình tự chủ tài chính và phát triển bền vững.

Quý độc giả và các đơn vị quan tâm được khuyến khích áp dụng các giải pháp nghiên cứu để nâng cao hiệu quả quản lý tài sản công trong lĩnh vực y tế.