Tổng quan nghiên cứu

Quản lý tài sản công là một trong những yếu tố then chốt đảm bảo hiệu quả hoạt động của các cơ quan hành chính nhà nước, góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội bền vững. Tại thành phố Thái Nguyên, tốc độ tăng trưởng kinh tế giai đoạn 2016-2019 đạt mức cao 15,75%, thu ngân sách nhà nước (NSNN) tăng bình quân 16,5% mỗi năm, trong đó năm 2019 thu NSNN gấp đôi so với năm 2015. Với sự phát triển nhanh chóng này, khối lượng và chủng loại tài sản công tại Ủy ban nhân dân (UBND) thành phố Thái Nguyên ngày càng đa dạng và tăng lên đáng kể. Tuy nhiên, công tác quản lý tài sản công tại đây vẫn còn nhiều hạn chế như thiếu quy định rõ ràng về thanh tra, kiểm tra, sử dụng tài sản chưa hiệu quả, và quản lý mang tính hành chính nặng nề.

Mục tiêu nghiên cứu của luận văn là phân tích, đánh giá thực trạng quản lý tài sản công tại UBND thành phố Thái Nguyên, xác định các yếu tố ảnh hưởng và đề xuất giải pháp hoàn thiện công tác quản lý nhằm nâng cao hiệu quả sử dụng tài sản công, tiết kiệm NSNN và giảm thất thoát lãng phí. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào các cơ quan thuộc UBND thành phố Thái Nguyên trong giai đoạn 2017-2019, với số liệu sơ cấp thu thập năm 2020 thông qua khảo sát và phỏng vấn cán bộ quản lý tài sản công.

Nghiên cứu có ý nghĩa khoa học trong việc hệ thống hóa lý luận về quản lý tài sản công và thực tiễn tại địa phương, đồng thời cung cấp cơ sở dữ liệu và giải pháp thiết thực cho các nhà quản lý nhằm nâng cao hiệu quả quản lý tài sản công, góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội của thành phố Thái Nguyên.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn vận dụng các lý thuyết quản lý tài sản công và quản lý nhà nước, bao gồm:

  • Lý thuyết quản lý tài sản công: Tài sản công được định nghĩa là tài sản thuộc sở hữu toàn dân do Nhà nước đại diện chủ sở hữu và thống nhất quản lý, bao gồm tài sản cố định, tài sản kết cấu hạ tầng, tiền NSNN, đất đai và các tài nguyên khác. Quản lý tài sản công là quá trình tác động có tổ chức của Nhà nước nhằm đảm bảo tài sản được đầu tư, sử dụng hiệu quả, tiết kiệm và đúng mục đích.

  • Mô hình quản lý tài sản công theo quy trình: Bao gồm các giai đoạn hình thành, khai thác sử dụng, kết thúc sử dụng và thanh tra kiểm tra tài sản công. Mỗi giai đoạn đều có các tiêu chuẩn, quy định pháp luật và nguyên tắc quản lý riêng biệt nhằm đảm bảo tính minh bạch và hiệu quả.

  • Khái niệm về cơ quan hành chính nhà nước: Là hệ thống cơ quan thực hiện quyền lực nhà nước, có chức năng quản lý hành chính trên các lĩnh vực xã hội, trong đó UBND thành phố là cơ quan hành chính địa phương chịu trách nhiệm quản lý tài sản công trên địa bàn.

Các khái niệm chính bao gồm: tài sản công, quản lý tài sản công, cơ quan hành chính nhà nước, quy trình quản lý tài sản công, nguyên tắc quản lý tài sản công.

Phương pháp nghiên cứu

  • Nguồn dữ liệu: Nghiên cứu sử dụng cả dữ liệu thứ cấp và sơ cấp. Dữ liệu thứ cấp được thu thập từ các báo cáo tài sản, văn bản pháp luật, tài liệu nghiên cứu liên quan đến quản lý tài sản công tại UBND thành phố Thái Nguyên giai đoạn 2017-2019. Dữ liệu sơ cấp được thu thập năm 2020 thông qua khảo sát 194 phiếu điều tra gồm cán bộ quản lý tài sản công và lãnh đạo các phòng ban chức năng.

  • Phương pháp chọn mẫu: Điều tra tổng thể 175 đơn vị sử dụng tài sản công thuộc UBND thành phố và 19 lãnh đạo phòng ban chức năng liên quan nhằm đảm bảo tính đại diện và toàn diện.

  • Phương pháp phân tích: Sử dụng phương pháp thống kê mô tả, so sánh, phân tích tổng hợp và phân tích các yếu tố ảnh hưởng dựa trên thang đo Likert 5 mức độ. Dữ liệu được xử lý bằng phần mềm Excel để tổng hợp, tính toán các chỉ tiêu phản ánh thực trạng quản lý tài sản công.

  • Timeline nghiên cứu: Thu thập số liệu thứ cấp giai đoạn 2017-2019, khảo sát sơ cấp năm 2020, phân tích và đề xuất giải pháp trong năm 2020.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Thực trạng tài sản công tại UBND thành phố Thái Nguyên: Tổng giá trị tài sản công tăng đều qua các năm 2017-2019, với tỷ lệ tăng trưởng bình quân khoảng 12% mỗi năm. Tài sản chủ yếu bao gồm trụ sở làm việc, phương tiện vận tải, trang thiết bị và tài sản kết cấu hạ tầng phục vụ lợi ích công cộng.

  2. Hiệu quả quản lý và sử dụng tài sản công: Tỷ lệ sử dụng tài sản công đạt khoảng 75%, tuy nhiên vẫn còn khoảng 25% tài sản không được sử dụng hoặc sử dụng không hiệu quả. Tỷ lệ tiết kiệm ngân sách trong quá trình đầu tư mua sắm tài sản công đạt khoảng 8%, cho thấy công tác quản lý chi tiêu còn nhiều tiềm năng cải thiện.

  3. Các sai phạm và hạn chế trong quản lý tài sản công: Có hiện tượng sai phạm trong đấu thầu mua sắm, bàn giao tài sản không đúng số lượng, chất lượng, và thiếu quy định rõ ràng về thanh tra, kiểm tra tài sản công. Việc quản lý tài sản còn mang tính hành chính, thiếu ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý.

  4. Yếu tố ảnh hưởng đến quản lý tài sản công: Qua khảo sát, các yếu tố khách quan như hệ thống văn bản pháp luật và tiến bộ khoa học công nghệ được đánh giá có ảnh hưởng lớn (mức độ đồng ý trên 4,0/5). Yếu tố chủ quan như năng lực cán bộ quản lý, sự hiểu biết về quy định, hệ thống cơ sở dữ liệu và bộ máy quản lý cũng có ảnh hưởng đáng kể với mức độ đồng ý từ 3,5 đến 4,2.

Thảo luận kết quả

Kết quả cho thấy UBND thành phố Thái Nguyên đã có những bước tiến trong quản lý tài sản công, thể hiện qua sự tăng trưởng giá trị tài sản và tỷ lệ tiết kiệm ngân sách. Tuy nhiên, tỷ lệ tài sản chưa được sử dụng hiệu quả còn cao, phản ánh hạn chế trong công tác khai thác và sử dụng tài sản. Nguyên nhân chủ yếu là do thiếu quy trình quản lý chặt chẽ, năng lực cán bộ chưa đồng đều và chưa áp dụng công nghệ hiện đại trong quản lý.

So sánh với kinh nghiệm quản lý tài sản công tại các địa phương khác như huyện Đồng Hỷ và thành phố Điện Biên Phủ, Thái Nguyên cần tăng cường công tác đấu thầu minh bạch, xây dựng kế hoạch sử dụng tài sản sát thực tế và nâng cao công tác kiểm tra, giám sát. Việc ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý tài sản công cũng là xu hướng tất yếu để nâng cao hiệu quả và minh bạch.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ tăng trưởng giá trị tài sản công qua các năm, bảng tỷ lệ sử dụng tài sản và biểu đồ đánh giá mức độ ảnh hưởng các yếu tố đến quản lý tài sản công, giúp minh họa rõ nét thực trạng và các nhân tố tác động.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Hoàn thiện chế độ phân cấp quản lý tài sản công: Rà soát, điều chỉnh và ban hành các quy định phân cấp rõ ràng về quyền hạn và trách nhiệm quản lý tài sản công giữa các cấp, phòng ban thuộc UBND thành phố. Mục tiêu nâng cao hiệu quả quản lý, giảm chồng chéo, thời gian thực hiện trong vòng 1-2 năm. Chủ thể thực hiện: UBND thành phố phối hợp với Sở Tư pháp và các cơ quan liên quan.

  2. Ban hành chế độ khen thưởng cho tổ chức, cá nhân quản lý tài sản công hiệu quả: Xây dựng chính sách khen thưởng nhằm khuyến khích cán bộ, đơn vị thực hiện tốt công tác quản lý, sử dụng tài sản công tiết kiệm và hiệu quả. Thời gian triển khai trong 1 năm, chủ thể: UBND thành phố và Ban Tổ chức Thành ủy.

  3. Nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ quản lý tài sản công: Tổ chức các khóa đào tạo, bồi dưỡng chuyên môn, nghiệp vụ quản lý tài sản công, đồng thời nâng cao nhận thức về vai trò, trách nhiệm và quy định pháp luật liên quan. Mục tiêu nâng cao năng lực quản lý trong vòng 2 năm. Chủ thể: Phòng Nội vụ phối hợp với các đơn vị đào tạo.

  4. Tăng cường kiểm tra, giám sát và ứng dụng công nghệ thông tin: Xây dựng hệ thống cơ sở dữ liệu tài sản công đồng bộ, cập nhật thường xuyên; áp dụng phần mềm quản lý tài sản công để theo dõi, kiểm tra, đánh giá hiệu quả sử dụng tài sản. Thời gian triển khai 2-3 năm. Chủ thể: Phòng Tài chính - Kế hoạch, Phòng Quản lý đô thị và các phòng ban liên quan.

  5. Tổ chức đấu thầu công khai, minh bạch trong mua sắm tài sản công: Thiết lập quy trình đấu thầu chặt chẽ, giám sát chặt chẽ để tránh lợi ích nhóm, đảm bảo tiết kiệm NSNN. Thời gian thực hiện ngay và liên tục. Chủ thể: Ban Quản lý dự án đầu tư xây dựng và các đơn vị liên quan.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Lãnh đạo UBND thành phố và các phòng ban chức năng: Giúp nâng cao hiệu quả quản lý tài sản công, xây dựng chính sách phù hợp, cải thiện quy trình quản lý và sử dụng tài sản công.

  2. Cán bộ quản lý tài sản công tại các cơ quan hành chính: Cung cấp kiến thức chuyên sâu về quy trình, nguyên tắc và các giải pháp quản lý tài sản công, nâng cao năng lực thực thi nhiệm vụ.

  3. Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành quản lý kinh tế, quản lý công: Là tài liệu tham khảo quý giá về lý luận và thực tiễn quản lý tài sản công tại địa phương, phục vụ cho nghiên cứu và học tập.

  4. Các cơ quan thanh tra, kiểm tra và kiểm toán nhà nước: Hỗ trợ trong việc đánh giá, giám sát công tác quản lý tài sản công, phát hiện và xử lý các sai phạm, góp phần nâng cao tính minh bạch và hiệu quả.

Câu hỏi thường gặp

  1. Quản lý tài sản công là gì và tại sao nó quan trọng?
    Quản lý tài sản công là quá trình tổ chức, điều hành việc đầu tư, sử dụng và bảo trì tài sản thuộc sở hữu nhà nước nhằm đảm bảo hiệu quả, tiết kiệm và đúng mục đích. Nó quan trọng vì tài sản công là nguồn lực lớn, ảnh hưởng trực tiếp đến hoạt động của các cơ quan nhà nước và phát triển kinh tế - xã hội.

  2. Những yếu tố nào ảnh hưởng đến hiệu quả quản lý tài sản công tại UBND thành phố Thái Nguyên?
    Các yếu tố bao gồm hệ thống văn bản pháp luật, tiến bộ khoa học công nghệ, năng lực cán bộ quản lý, sự hiểu biết và thực hiện quy định, hệ thống cơ sở dữ liệu và bộ máy quản lý tài sản công. Mỗi yếu tố đều đóng vai trò quan trọng trong việc nâng cao hiệu quả quản lý.

  3. Tại sao tỷ lệ sử dụng tài sản công chưa đạt 100%?
    Nguyên nhân do một số tài sản không phù hợp với nhu cầu thực tế, thiếu kế hoạch sử dụng hợp lý, quản lý còn mang tính hành chính, thiếu kiểm tra giám sát và chưa áp dụng công nghệ quản lý hiện đại.

  4. Giải pháp nào giúp nâng cao hiệu quả quản lý tài sản công?
    Hoàn thiện cơ chế phân cấp, ban hành chính sách khen thưởng, nâng cao năng lực cán bộ, tăng cường kiểm tra giám sát, ứng dụng công nghệ thông tin và tổ chức đấu thầu minh bạch là những giải pháp thiết thực.

  5. Làm thế nào để áp dụng kết quả nghiên cứu vào thực tiễn quản lý tài sản công?
    Các cơ quan quản lý cần xây dựng kế hoạch triển khai các giải pháp đề xuất, tổ chức đào tạo cán bộ, cải tiến quy trình quản lý, đồng thời thường xuyên đánh giá, điều chỉnh để phù hợp với thực tế và nâng cao hiệu quả sử dụng tài sản công.

Kết luận

  • Quản lý tài sản công tại UBND thành phố Thái Nguyên đã đạt được nhiều kết quả tích cực nhưng vẫn còn tồn tại hạn chế về hiệu quả sử dụng và quản lý.
  • Các yếu tố khách quan và chủ quan đều ảnh hưởng đáng kể đến công tác quản lý tài sản công, trong đó năng lực cán bộ và hệ thống pháp luật là then chốt.
  • Việc hoàn thiện cơ chế phân cấp, nâng cao năng lực cán bộ, ứng dụng công nghệ và tăng cường kiểm tra giám sát là những giải pháp cần thiết để nâng cao hiệu quả quản lý tài sản công.
  • Nghiên cứu cung cấp cơ sở khoa học và thực tiễn cho các nhà quản lý tại UBND thành phố trong việc xây dựng chính sách và cải tiến công tác quản lý tài sản công.
  • Các bước tiếp theo bao gồm triển khai các giải pháp đề xuất trong giai đoạn 2021-2025, đồng thời tiếp tục nghiên cứu mở rộng phạm vi và ứng dụng công nghệ mới trong quản lý tài sản công.

Hành động ngay hôm nay để nâng cao hiệu quả quản lý tài sản công, góp phần phát triển bền vững thành phố Thái Nguyên!