I. Tổng Quan Về Lập Dự Toán Ngân Sách Giáo Dục Đà Nẵng
Dự toán ngân sách là một công cụ không thể thiếu trong kế toán quản trị, đặc biệt quan trọng trong khu vực công. Nó là cơ sở để các tổ chức dự tính các nguồn lực cần thiết để đạt được mục tiêu. Tại các chính quyền địa phương, lập dự toán là cơ sở để cân đối ngân sách hàng năm và do cơ quan tài chính chủ trì. Quá trình này đòi hỏi sự phối hợp của nhiều cơ quan, ban ngành tham gia vào quá trình xây dựng dự toán ngân sách theo định hướng phát triển kinh tế xã hội ở địa phương trong từng thời kỳ. Thành phố Đà Nẵng xác định giáo dục là một trong những lĩnh vực quan trọng, góp phần xây dựng nguồn nhân lực chất lượng cao. Do đó, xây dựng dự toán ngân sách lĩnh vực giáo dục có ý nghĩa rất lớn.
1.1. Khái niệm và vai trò của dự toán ngân sách
Dự toán là sự tính toán, dự kiến một cách toàn diện mục tiêu đồng thời chỉ rõ cách thức huy động và sử dụng các nguồn lực để thực hiện mục tiêu trên. Dự toán không chỉ đề xuất các công việc cần phải thực hiện, mà còn chỉ rõ cách để thực hiện các công việc đó. Đối với các chính quyền địa phương, dự toán ngân sách là cơ sở để phân bổ nguồn lực, thực hiện các mục tiêu phát triển kinh tế - xã hội, chi tiêu theo kế hoạch, quyết toán ngân sách và đánh giá việc thực hiện dự toán. Điều 4 của Thông tư 77/2017/TT-BTC về hướng dẫn chế độ kế toán ngân sách cũng đã nêu rõ: đối tượng của kế toán ngân sách gồm công tác lập dự toán và tình hình phân bổ dự toán kinh phí các cấp.
1.2. Các mô hình lập dự toán ngân sách phổ biến
Có ba mô hình lập dự toán ngân sách phổ biến: từ trên xuống, từ dưới lên và thông tin phản hồi. Mô hình từ trên xuống do ban quản lý cấp cao định ra, phù hợp với định hướng phát triển nhưng có thể xa rời thực tiễn. Mô hình từ dưới lên lập từ cấp thấp nhất đến cấp cao nhất, đảm bảo tính thực tế nhưng có thể không phù hợp với mục tiêu chung. Mô hình thông tin phản hồi kết hợp cả hai, cho phép điều chỉnh dự toán dựa trên thông tin hai chiều. Việc lựa chọn mô hình phù hợp phụ thuộc vào đặc điểm và quy mô của tổ chức.
II. Thách Thức Trong Công Tác Lập Dự Toán Tại Đà Nẵng
Mỗi một thời kỳ ngân sách mới đòi hỏi công tác lập dự toán phải có những điều chỉnh cho phù hợp. Luật ngân sách 2015 và những thay đổi trong thời kỳ ngân sách 2017-2020 đã làm công tác dự toán ngân sách trong lĩnh vực giáo dục có một số thay đổi. Tuy nhiên, sau gần một năm thực hiện những thay đổi này trong kỳ ngân sách mới, vẫn chưa có những báo cáo, đánh giá tổng kết ưu và hạn chế trong công tác lập dự toán. Hầu hết các nghiên cứu về lập dự toán trong lĩnh vực công vẫn đi vào đánh giá một cách chung chung chứ chưa có những đánh giá cụ thể về cách thức xây dựng định mức.
2.1. Thiếu đánh giá cụ thể về xây dựng định mức ngân sách giáo dục
Các nghiên cứu hiện tại thường đánh giá chung chung về công tác lập dự toán, thiếu đi sự phân tích sâu sắc về cách thức xây dựng định mức ngân sách. Điều này dẫn đến việc khó xác định được những điểm cần cải thiện trong quy trình lập dự toán. Cần có những nghiên cứu chi tiết hơn về các yếu tố ảnh hưởng đến định mức ngân sách, từ đó đưa ra các giải pháp phù hợp để nâng cao hiệu quả sử dụng ngân sách.
2.2. Hạn chế trong lập dự toán theo kết quả đầu ra
Quản lý ngân sách ở các nước có nhiều thay đổi trong nhiều thập niên qua theo hướng lập dự toán ngân sách theo kết quả đầu ra (output-based budget). Hệ thống này hoàn toàn khác với lập dự toán dựa trên nguồn lực đầu vào (line based budget) mà lâu nay các tổ chức công ở Việt Nam vẫn đang thường xuyên sử dụng. Những yêu cầu về lập dự toán dựa trên kết quả đầu ra đã được Luật ngân sách 2015 đề cập, nhưng đến nay vẫn chưa có một văn bản pháp qui nào hướng dẫn để triển khai trên thực tế. Nhận thức của người làm công tác kế toán và tài chính ở vấn đề này còn rất mơ hồ.
III. Phương Pháp Hoàn Thiện Dự Toán Ngân Sách Giáo Dục Đà Nẵng
Để hoàn thiện công tác lập dự toán chi thường xuyên ngân sách sự nghiệp giáo dục của thành phố Đà Nẵng, cần có những giải pháp đồng bộ và toàn diện. Các giải pháp này cần tập trung vào việc xây dựng định mức ngân sách phù hợp, áp dụng phương pháp lập dự toán theo kết quả đầu ra và nâng cao năng lực đội ngũ cán bộ làm công tác dự toán. Đồng thời, cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa các cơ quan, ban ngành liên quan để đảm bảo tính khả thi và hiệu quả của các giải pháp.
3.1. Xây dựng định mức phân bổ ngân sách phù hợp
Cần xây dựng định mức phân bổ ngân sách dựa trên cơ sở khoa học và thực tiễn, đảm bảo phản ánh đúng nhu cầu chi tiêu của các đơn vị sự nghiệp giáo dục. Định mức cần được điều chỉnh linh hoạt theo từng thời kỳ, phù hợp với sự thay đổi của các yếu tố kinh tế - xã hội. Đồng thời, cần có sự tham gia của các đơn vị sử dụng ngân sách trong quá trình xây dựng định mức để đảm bảo tính khả thi và hiệu quả.
3.2. Áp dụng lập dự toán theo kết quả đầu ra
Cần từng bước chuyển đổi từ phương pháp lập dự toán dựa trên nguồn lực đầu vào sang phương pháp lập dự toán theo kết quả đầu ra. Điều này đòi hỏi phải xác định rõ các mục tiêu và chỉ tiêu đánh giá hiệu quả hoạt động của các đơn vị sự nghiệp giáo dục. Đồng thời, cần xây dựng hệ thống thông tin kế toán để hỗ trợ việc lập dự toán và đánh giá kết quả đầu ra.
3.3. Nâng cao năng lực đội ngũ lập dự toán
Cần tăng cường đào tạo, bồi dưỡng nâng cao năng lực cho đội ngũ cán bộ làm công tác dự toán. Đội ngũ này cần được trang bị kiến thức về tài chính công, kế toán ngân sách và phương pháp lập dự toán theo kết quả đầu ra. Đồng thời, cần tạo điều kiện để đội ngũ cán bộ được tham gia các khóa đào tạo, hội thảo trong và ngoài nước để học hỏi kinh nghiệm.
IV. Ứng Dụng Thực Tiễn Dự Toán Ngân Sách Trường THPT Đà Nẵng
Để minh họa cho các giải pháp hoàn thiện công tác lập dự toán, có thể xem xét trường hợp cụ thể của một trường THPT tại Đà Nẵng. Việc phân tích quy trình lập dự toán hiện tại, xác định những tồn tại và hạn chế, từ đó đề xuất các giải pháp cải tiến sẽ giúp các đơn vị khác có thể áp dụng tương tự. Cần tập trung vào việc xây dựng định mức chi tiêu hợp lý, áp dụng phương pháp lập dự toán theo kết quả đầu ra và nâng cao năng lực đội ngũ cán bộ làm công tác dự toán.
4.1. Phân tích quy trình lập dự toán hiện tại
Cần phân tích chi tiết quy trình lập dự toán hiện tại của trường THPT, từ khâu thu thập thông tin, xây dựng định mức, lập dự toán chi tiêu đến khâu phê duyệt và phân bổ ngân sách. Việc phân tích này sẽ giúp xác định những điểm nghẽn và hạn chế trong quy trình, từ đó đề xuất các giải pháp cải tiến.
4.2. Đề xuất giải pháp cải tiến công tác lập dự toán
Dựa trên kết quả phân tích, cần đề xuất các giải pháp cải tiến công tác lập dự toán, tập trung vào việc xây dựng định mức chi tiêu hợp lý, áp dụng phương pháp lập dự toán theo kết quả đầu ra và nâng cao năng lực đội ngũ cán bộ làm công tác dự toán. Các giải pháp này cần được cụ thể hóa thành các bước thực hiện và có kế hoạch triển khai rõ ràng.
V. Đánh Giá Hiệu Quả và Đề Xuất Hoàn Thiện Dự Toán
Việc đánh giá hiệu quả của công tác lập dự toán là rất quan trọng để đảm bảo nguồn lực được sử dụng hiệu quả và đáp ứng nhu cầu phát triển của ngành giáo dục. Cần có các tiêu chí đánh giá rõ ràng, khách quan và có sự tham gia của các bên liên quan. Dựa trên kết quả đánh giá, cần có những đề xuất cụ thể để hoàn thiện công tác lập dự toán trong thời gian tới.
5.1. Tiêu chí đánh giá hiệu quả lập dự toán
Các tiêu chí đánh giá hiệu quả lập dự toán cần bao gồm: tính chính xác của dự toán, tính phù hợp của dự toán với nhu cầu thực tế, tính hiệu quả của việc sử dụng ngân sách và tính minh bạch của quy trình lập dự toán. Các tiêu chí này cần được lượng hóa để có thể đánh giá một cách khách quan.
5.2. Đề xuất giải pháp hoàn thiện quy trình dự toán
Các đề xuất hoàn thiện quy trình dự toán cần tập trung vào việc tăng cường sự tham gia của các bên liên quan, nâng cao chất lượng thông tin đầu vào, cải thiện phương pháp lập dự toán và tăng cường kiểm tra, giám sát việc thực hiện dự toán. Đồng thời, cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa các cơ quan, ban ngành liên quan để đảm bảo tính khả thi và hiệu quả của các giải pháp.
VI. Tương Lai Của Dự Toán Ngân Sách Giáo Dục Tại Đà Nẵng
Trong tương lai, công tác lập dự toán ngân sách giáo dục tại Đà Nẵng cần tiếp tục được hoàn thiện theo hướng minh bạch, hiệu quả và đáp ứng nhu cầu phát triển của ngành giáo dục. Việc áp dụng công nghệ thông tin, tăng cường sự tham gia của cộng đồng và nâng cao năng lực đội ngũ cán bộ làm công tác dự toán sẽ là những yếu tố quan trọng để đạt được mục tiêu này.
6.1. Ứng dụng công nghệ thông tin trong lập dự toán
Việc ứng dụng công nghệ thông tin trong lập dự toán sẽ giúp tăng cường tính chính xác, minh bạch và hiệu quả của quy trình. Cần xây dựng hệ thống phần mềm quản lý ngân sách, cho phép các đơn vị sử dụng ngân sách có thể lập dự toán trực tuyến và theo dõi tình hình thực hiện dự toán.
6.2. Tăng cường sự tham gia của cộng đồng
Việc tăng cường sự tham gia của cộng đồng trong lập dự toán sẽ giúp đảm bảo tính phù hợp của dự toán với nhu cầu thực tế. Cần tổ chức các cuộc họp, hội thảo để lấy ý kiến của các bên liên quan, bao gồm giáo viên, phụ huynh, học sinh và các chuyên gia giáo dục.
