Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh nền kinh tế Việt Nam ngày càng hội nhập sâu rộng với các tổ chức thương mại quốc tế như AFTA, APEC và WTO, việc xây dựng chiến lược kinh doanh hiệu quả trở thành yếu tố sống còn đối với các doanh nghiệp. Tổng công ty Bưu chính Viễn thông Việt Nam (VNPT) – một đơn vị từng giữ vị trí độc quyền trong lĩnh vực bưu chính viễn thông – đang đứng trước thách thức cạnh tranh gay gắt trong môi trường thị trường mở. Dịch vụ chuyển phát nhanh EMS của VNPT, được triển khai từ năm 1990, đã trải qua nhiều giai đoạn phát triển với mục tiêu tăng trưởng nhanh và cải thiện chất lượng dịch vụ nhằm giữ vững vị thế trên thị trường. Tuy nhiên, sự phát triển ồ ạt trong giai đoạn đầu đã dẫn đến những hạn chế về chất lượng và hiệu quả hoạt động.

Mục tiêu nghiên cứu là hoàn thiện công tác xây dựng chiến lược kinh doanh dịch vụ EMS của VNPT đến năm 2010, nhằm nâng cao năng lực cạnh tranh, mở rộng thị phần và đáp ứng tốt hơn nhu cầu khách hàng trong và ngoài nước. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào hoạt động kinh doanh dịch vụ EMS của VNPT trên toàn quốc, với phân tích chi tiết các yếu tố môi trường kinh doanh, nội lực doanh nghiệp và các chiến lược cấp chức năng. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc cung cấp cơ sở khoa học cho việc hoạch định chiến lược kinh doanh phù hợp, góp phần thúc đẩy sự phát triển bền vững của VNPT trong giai đoạn hội nhập kinh tế quốc tế.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn vận dụng hệ thống lý luận về xây dựng chiến lược kinh doanh trong cơ chế thị trường, tập trung vào các mô hình và khái niệm sau:

  • Chiến lược kinh doanh cấp doanh nghiệp và cấp đơn vị kinh doanh chiến lược (SBU): Phân biệt chiến lược tổng thể của doanh nghiệp với chiến lược cụ thể cho từng đơn vị kinh doanh, nhằm tối ưu hóa nguồn lực và khai thác lợi thế cạnh tranh trong từng lĩnh vực.
  • Ma trận SWOT: Công cụ phân tích tổng hợp các yếu tố nội bộ (điểm mạnh, điểm yếu) và môi trường bên ngoài (cơ hội, thách thức) để xây dựng các phương án chiến lược khả thi.
  • Phân tích môi trường kinh doanh vĩ mô và ngành: Bao gồm các yếu tố kinh tế, chính trị - pháp luật, công nghệ, văn hóa xã hội và tự nhiên, cũng như các lực lượng cạnh tranh trong ngành như sức ép khách hàng, nhà cung ứng, đối thủ cạnh tranh hiện tại và tiềm năng, sản phẩm thay thế.
  • Chiến lược tăng trưởng và ổn định: Các loại chiến lược tăng trưởng tập trung, đa dạng hóa, hội nhập, cũng như chiến lược ổn định và thu hẹp nhằm thích ứng với từng giai đoạn phát triển của doanh nghiệp.

Các khái niệm chính bao gồm: chiến lược tăng trưởng tập trung, chiến lược cạnh tranh chi phí thấp, chiến lược khác biệt hóa sản phẩm, chiến lược marketing, chiến lược nhân lực và chiến lược quản lý nguyên vật liệu.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp giữa chủ nghĩa duy vật biện chứng với các phương pháp phân tích tổng hợp và khoa học thống kê. Cụ thể:

  • Nguồn dữ liệu: Thu thập từ báo cáo hoạt động của VNPT, số liệu thống kê sản lượng, doanh thu dịch vụ EMS giai đoạn 2001-2010, các khảo sát thị trường, báo cáo ngành và tài liệu pháp luật liên quan.
  • Phương pháp chọn mẫu: Lựa chọn các đơn vị bưu điện cấp tỉnh, thành phố và các nhóm khách hàng đại diện (cá nhân, tổ chức) sử dụng dịch vụ EMS để phân tích thực trạng và đánh giá hiệu quả chiến lược.
  • Phân tích dữ liệu: Áp dụng ma trận SWOT để đánh giá nội lực và môi trường kinh doanh, sử dụng các chỉ tiêu định lượng như sản lượng EMS, doanh thu, số điểm cung cấp dịch vụ, tỷ lệ khách hàng hài lòng, tỷ lệ chi quảng cáo khuyến mại để đánh giá kết quả thực hiện chiến lược.
  • Timeline nghiên cứu: Tập trung phân tích dữ liệu và thực trạng từ năm 2001 đến 2010, giai đoạn VNPT điều chỉnh và hoàn thiện chiến lược kinh doanh dịch vụ EMS.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Tăng trưởng sản lượng và doanh thu dịch vụ EMS:

    • Giai đoạn 2001-2005, sản lượng EMS trong nước tăng từ khoảng 4.278 cái lên 8.000 cái, doanh thu tăng từ 61,394 triệu đồng lên 130,409 triệu đồng.
    • Giai đoạn 2006-2010, sản lượng EMS quốc tế tăng từ 161.722 cái lên 340.000 cái, doanh thu quốc tế tăng từ 45,059 triệu đồng lên 96,882 triệu đồng.
    • Số điểm cung cấp dịch vụ cũng tăng từ 8.055 lên 9.500 điểm, cho thấy mạng lưới phân phối được mở rộng và phát triển.

  2. Chất lượng dịch vụ và sự hài lòng khách hàng:

    • Tỷ lệ khách hàng đánh giá giá cước EMS trong nước là hợp lý chiếm hơn 70%, trong khi giá cước quốc tế được đánh giá thấp hoặc bình thường chiếm trên 60%.
    • Tuy nhiên, chất lượng dịch vụ chưa đồng đều, đặc biệt trong giai đoạn phát triển ồ ạt ban đầu, dẫn đến mất lòng tin của một bộ phận khách hàng.

  3. Chiến lược giá cước và cạnh tranh:

    • VNPT có mức giá cước EMS quốc tế thấp hơn nhiều so với các công ty chuyển phát nhanh nước ngoài, nhưng thiếu linh hoạt trong chính sách giá và chiết khấu hoa hồng, khiến mất thị phần vào tay đối thủ.
    • Các công ty nước ngoài áp dụng chính sách chiết khấu lên đến 20-35%, tạo lợi thế cạnh tranh lớn.

  4. Hoạt động marketing và chăm sóc khách hàng còn hạn chế:

    • Quảng cáo và khuyến mại chủ yếu tập trung vào các dịch vụ viễn thông khác, dịch vụ EMS chỉ chiếm phần nhỏ và chưa có chiến lược quảng bá sâu rộng, hệ thống chăm sóc khách hàng chưa chuyên nghiệp và thiếu đội ngũ bán hàng chuyên trách.
    • Chi phí dành cho quảng cáo khuyến mại dịch vụ EMS thấp, chưa tạo được ấn tượng mạnh với khách hàng.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của những hạn chế trên xuất phát từ việc VNPT từng là đơn vị độc quyền, dẫn đến tâm lý chủ quan trong quản lý và chăm sóc khách hàng. Việc phát triển dịch vụ EMS theo hướng tăng tốc quá nhanh mà không đồng bộ về nguồn lực và chất lượng đã ảnh hưởng tiêu cực đến uy tín và hiệu quả kinh doanh. So với các nghiên cứu trong ngành chuyển phát nhanh quốc tế, VNPT cần cải thiện tính linh hoạt trong chính sách giá, tăng cường đầu tư cho marketing và chăm sóc khách hàng để nâng cao sức cạnh tranh.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ tăng trưởng sản lượng và doanh thu EMS theo năm, bảng so sánh đánh giá giá cước và mức độ hài lòng khách hàng, cũng như ma trận SWOT thể hiện điểm mạnh, điểm yếu, cơ hội và thách thức của VNPT trong lĩnh vực EMS.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Đổi mới quy trình xây dựng và triển khai chiến lược kinh doanh EMS:

    • Áp dụng mô hình quản lý chiến lược hiện đại, tăng cường phân tích môi trường và đánh giá nội lực thường xuyên.
    • Thời gian thực hiện: 1-2 năm.
    • Chủ thể thực hiện: Ban lãnh đạo VNPT và các phòng ban chức năng.

  2. Tăng cường hệ thống thông tin và công nghệ hỗ trợ:

    • Phát triển phần mềm quản lý dịch vụ EMS, cung cấp dịch vụ tra cứu trực tuyến qua Internet để nâng cao trải nghiệm khách hàng.
    • Thời gian thực hiện: 1 năm.
    • Chủ thể thực hiện: Ban công nghệ thông tin VNPT phối hợp với các đơn vị nghiên cứu.

  3. Hoàn thiện chính sách giá cước và chiết khấu:

    • Xây dựng chính sách giá linh hoạt, phù hợp với thị trường và cạnh tranh, đồng thời áp dụng chiết khấu, hoa hồng hợp lý để thu hút khách hàng tổ chức.
    • Thời gian thực hiện: 6 tháng.
    • Chủ thể thực hiện: Phòng kinh doanh và tài chính VNPT.

  4. Đẩy mạnh hoạt động marketing và chăm sóc khách hàng:

    • Tăng ngân sách quảng cáo, tập trung vào các phương tiện truyền thông đại chúng và các chương trình khuyến mại thiết thực.
    • Xây dựng đội ngũ bán hàng chuyên trách, tổ chức các hội nghị khách hàng định kỳ để lấy ý kiến phản hồi.
    • Thời gian thực hiện: 1 năm.
    • Chủ thể thực hiện: Phòng marketing và chăm sóc khách hàng VNPT.

  5. Phát triển nguồn nhân lực linh hoạt và chuyên nghiệp:

    • Đào tạo nâng cao nghiệp vụ, kỹ năng giao tiếp và quản trị cho nhân viên EMS.
    • Áp dụng chính sách trả lương theo hiệu suất công việc để khuyến khích sáng tạo và nâng cao năng suất.
    • Thời gian thực hiện: liên tục.
    • Chủ thể thực hiện: Phòng nhân sự VNPT.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Ban lãnh đạo và quản lý VNPT:

    • Hỗ trợ hoạch định chiến lược kinh doanh dịch vụ EMS phù hợp với xu hướng thị trường và năng lực nội bộ.
    • Use case: Xây dựng kế hoạch phát triển dịch vụ trong giai đoạn hội nhập.

  2. Các nhà nghiên cứu và sinh viên chuyên ngành Quản trị kinh doanh, Marketing:

    • Cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn về xây dựng chiến lược kinh doanh trong ngành bưu chính viễn thông.
    • Use case: Tham khảo mô hình phân tích SWOT và các chiến lược marketing dịch vụ.

  3. Các doanh nghiệp cung cấp dịch vụ chuyển phát nhanh:

    • Tham khảo kinh nghiệm xây dựng và điều chỉnh chiến lược kinh doanh trong môi trường cạnh tranh.
    • Use case: So sánh chính sách giá, marketing và quản lý chất lượng dịch vụ.

  4. Cơ quan quản lý nhà nước về bưu chính viễn thông:

    • Đánh giá hiệu quả hoạt động của doanh nghiệp nhà nước trong lĩnh vực bưu chính, từ đó đề xuất chính sách hỗ trợ phù hợp.
    • Use case: Xây dựng khung pháp lý và chính sách phát triển ngành.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao VNPT cần xây dựng lại chiến lược kinh doanh dịch vụ EMS?

    • Vì môi trường cạnh tranh thay đổi nhanh, VNPT không còn độc quyền, cần thích ứng để giữ và mở rộng thị phần, nâng cao chất lượng dịch vụ.

  2. Chiến lược tăng trưởng nào phù hợp với dịch vụ EMS của VNPT?

    • Chiến lược tăng trưởng tập trung kết hợp đa dạng hóa dịch vụ và mở rộng thị trường trong nước và quốc tế là phù hợp nhất.

  3. Làm thế nào để VNPT cải thiện chất lượng dịch vụ EMS?

    • Đầu tư công nghệ, đào tạo nhân lực, áp dụng hệ thống quản lý chất lượng ISO và tăng cường giám sát, kiểm tra thường xuyên.

  4. Chính sách giá cước hiện tại của VNPT có điểm gì hạn chế?

    • Thiếu linh hoạt, không được phép điều chỉnh nhanh theo thị trường, không có chính sách chiết khấu cạnh tranh như các doanh nghiệp tư nhân.

  5. Vai trò của ma trận SWOT trong xây dựng chiến lược kinh doanh EMS?

    • Giúp VNPT nhận diện điểm mạnh, điểm yếu, cơ hội và thách thức để lựa chọn chiến lược phù hợp, tối ưu hóa nguồn lực và giảm thiểu rủi ro.

Kết luận

  • Luận văn hệ thống hóa các lý luận về xây dựng chiến lược kinh doanh trong cơ chế thị trường, áp dụng cho dịch vụ EMS của VNPT.
  • Phân tích thực trạng cho thấy VNPT đã đạt được tăng trưởng sản lượng và doanh thu nhưng còn nhiều hạn chế về chất lượng dịch vụ và chính sách giá.
  • Sử dụng ma trận SWOT để đề xuất các chiến lược hoàn thiện, tập trung vào đổi mới quy trình, công nghệ, marketing và nhân lực.
  • Đề xuất các giải pháp cụ thể nhằm nâng cao năng lực cạnh tranh và phát triển bền vững dịch vụ EMS đến năm 2010.
  • Khuyến nghị VNPT cần triển khai đồng bộ các giải pháp trong vòng 1-2 năm tới để thích ứng với môi trường kinh doanh đầy biến động.

Call-to-action: Các nhà quản lý và chuyên gia trong ngành bưu chính viễn thông nên áp dụng kết quả nghiên cứu này để nâng cao hiệu quả hoạt động và phát triển dịch vụ chuyển phát nhanh EMS trong thời kỳ hội nhập quốc tế.