I. Tổng Quan Giám Sát Quản Lý Nhà Nước Tại Huyện Bố Trạch
Hoạt động quản lý nhà nước là việc thực hiện quyền lực công để quản lý mọi lĩnh vực của đời sống xã hội. Để tránh lạm quyền, cần có cơ chế kiểm soát quyền lực giữa các nhánh hành pháp, lập pháp và tư pháp. Hiến pháp Việt Nam khẳng định quyền lực nhà nước là thống nhất, có phân công, phối hợp và kiểm soát. Trong quản lý hành chính nhà nước, các cơ chế kiểm soát như kiểm tra, thanh tra, giám sát và kiểm toán nhà nước được quy định. Hoạt động giám sát quản lý nhà nước Bố Trạch được quy định trong Hiến pháp và các luật liên quan, nhằm đảm bảo hiệu lực, hiệu quả của quản lý và nâng cao vai trò của các cơ quan. HĐND các cấp thực hiện chức năng giám sát toàn bộ hoạt động quản lý nhà nước của các cơ quan trên địa bàn. Bên cạnh đó, còn có cơ chế tham gia giám sát của các tổ chức chính trị - xã hội, cơ quan báo chí và cử tri. Thực tiễn giám sát quản lý nhà nước trên địa bàn huyện Bố Trạch đã phát huy hiệu lực, hiệu quả, nhưng vẫn còn nhiều vấn đề tồn tại.
1.1. Khái niệm và vai trò của giám sát quản lý nhà nước
Giám sát quản lý nhà nước là hoạt động theo dõi, đánh giá việc thực hiện pháp luật, chính sách, và các quyết định của cơ quan nhà nước có thẩm quyền. Vai trò của giám sát là đảm bảo tính minh bạch, trách nhiệm giải trình, và hiệu quả của hoạt động quản lý nhà nước. Giám sát giúp phát hiện và ngăn chặn các sai phạm, tiêu cực, đồng thời thúc đẩy sự phát triển kinh tế - xã hội của địa phương. Theo Hiến pháp 2013, giám sát là một trong những chức năng quan trọng của HĐND các cấp, nhằm đảm bảo quyền làm chủ của nhân dân.
1.2. Các chủ thể tham gia giám sát tại huyện Bố Trạch
Tại huyện Bố Trạch, các chủ thể tham gia giám sát bao gồm: HĐND huyện, Thường trực HĐND, các Ban của HĐND, đại biểu HĐND, Ủy ban Mặt trận Tổ quốc Việt Nam huyện và các tổ chức thành viên, các cơ quan báo chí, và công dân. Mỗi chủ thể có vai trò và phương thức giám sát khác nhau, nhưng đều hướng đến mục tiêu chung là đảm bảo hoạt động quản lý nhà nước được thực hiện đúng pháp luật và hiệu quả. Sự phối hợp giữa các chủ thể giám sát là yếu tố quan trọng để nâng cao hiệu quả giám sát.
II. Thách Thức Trong Giám Sát Quản Lý Nhà Nước Ở Bố Trạch
Hoạt động giám sát quản lý nhà nước tại Bố Trạch còn nhiều hạn chế. Các quy định pháp luật, cơ chế, chính sách về tổ chức và hoạt động của HĐND và cơ quan thường trực còn thiếu và yếu. Cơ chế tham gia giám sát của cử tri còn rườm rà, chưa rõ ràng. Cần tiếp cận từ nhiều góc độ cả về chủ thể thực hiện quyền giám sát và các cơ quan quản lý hành chính nhà nước - đối tượng bị giám sát. Tác giả lựa chọn đề tài “Giám sát quản lý nhà nước - từ thực tiễn huyện Bố Trạch, tỉnh Quảng Bình” để làm luận văn tốt nghiệp.
2.1. Hạn chế về cơ chế và chính sách giám sát hiện hành
Cơ chế và chính sách giám sát hiện hành còn nhiều bất cập, chưa tạo điều kiện thuận lợi cho các chủ thể giám sát thực hiện quyền của mình. Các quy định về trách nhiệm giải trình của các cơ quan quản lý nhà nước còn chung chung, thiếu cụ thể. Việc tiếp cận thông tin của công dân và các tổ chức xã hội còn gặp nhiều khó khăn. Cần hoàn thiện hệ thống pháp luật về giám sát, đảm bảo tính minh bạch, công khai, và dễ tiếp cận.
2.2. Năng lực và nguồn lực cho hoạt động giám sát còn hạn chế
Năng lực của các chủ thể giám sát, đặc biệt là đại biểu HĐND và cán bộ Mặt trận Tổ quốc, còn hạn chế về kiến thức pháp luật, kỹ năng giám sát, và kinh nghiệm thực tiễn. Nguồn lực tài chính và nhân lực cho hoạt động giám sát còn thiếu thốn, ảnh hưởng đến phạm vi và chất lượng giám sát. Cần tăng cường đào tạo, bồi dưỡng nâng cao năng lực cho các chủ thể giám sát, đồng thời đảm bảo nguồn lực cần thiết cho hoạt động này.
2.3. Thiếu sự phối hợp giữa các chủ thể giám sát
Sự phối hợp giữa các chủ thể giám sát còn lỏng lẻo, thiếu đồng bộ. Các cơ quan nhà nước đôi khi chưa hợp tác đầy đủ với các chủ thể giám sát, gây khó khăn cho việc thu thập thông tin và đánh giá tình hình. Cần tăng cường cơ chế phối hợp giữa các chủ thể giám sát, đảm bảo thông tin được chia sẻ kịp thời và hiệu quả.
III. Giải Pháp Nâng Cao Hiệu Quả Giám Sát Tại Huyện Bố Trạch
Cần hệ thống hóa cơ sở lý luận hoạt động giám sát của HĐND và làm rõ hơn vị trí, vai trò, chức năng nhiệm vụ của các chủ thể có chức năng giám sát hoạt động QLNN, nhất là hoạt động giám sát của HĐND cấp huyện. Từ đó đề ra những giải pháp đảm bảo cho hoạt động giám sát nói chung và giám sát của HĐND huyện Bố Trạch nói riêng ngày càng có hiệu quả cao hơn.
3.1. Hoàn thiện pháp luật về giám sát quản lý nhà nước
Cần rà soát, sửa đổi, bổ sung các quy định pháp luật về giám sát, đảm bảo tính đồng bộ, khả thi, và phù hợp với thực tiễn. Cần quy định rõ trách nhiệm giải trình của các cơ quan quản lý nhà nước, cơ chế tiếp cận thông tin của công dân và các tổ chức xã hội, và các biện pháp xử lý vi phạm trong hoạt động quản lý nhà nước. Cần cụ thể hóa các hình thức giám sát, nội dung giám sát, và quy trình giám sát.
3.2. Nâng cao năng lực cho các chủ thể giám sát
Cần tăng cường đào tạo, bồi dưỡng nâng cao năng lực cho đại biểu HĐND, cán bộ Mặt trận Tổ quốc, và các chủ thể giám sát khác về kiến thức pháp luật, kỹ năng giám sát, và kinh nghiệm thực tiễn. Cần xây dựng đội ngũ cán bộ giám sát chuyên nghiệp, có phẩm chất đạo đức tốt, và có năng lực chuyên môn cao. Cần tạo điều kiện cho các chủ thể giám sát tham gia các khóa đào tạo, hội thảo, và diễn đàn trao đổi kinh nghiệm.
3.3. Tăng cường phối hợp giữa các chủ thể giám sát
Cần xây dựng cơ chế phối hợp chặt chẽ giữa HĐND, Mặt trận Tổ quốc, các tổ chức chính trị - xã hội, và các cơ quan báo chí trong hoạt động giám sát. Cần tổ chức các cuộc họp định kỳ để trao đổi thông tin, đánh giá tình hình, và thống nhất kế hoạch giám sát. Cần tạo điều kiện cho các chủ thể giám sát tham gia các hoạt động giám sát chung, như giám sát các dự án đầu tư công, giám sát việc thực hiện chính sách xã hội.
IV. Ứng Dụng Thực Tiễn Giám Sát Của HĐND Huyện Bố Trạch
Luận văn tập trung giải quyết các nhiệm vụ sau: Phân tích lý luận về vị trí, vai trò, chức năng và các phương thức thực hiện hoạt động giám sát của các chủ thể giám sát trong việc thực hiện chức năng giám sát hoạt động quản lý nhà nước, đặc biệt là hoạt động giám sát của HĐND cấp huyện; nội dung giám sát và những yếu tố bảo đảm cho các hoạt động giám sát của từng chủ thể. Tổng hợp khái quát về thực trạng hoạt động giám sát của HĐND huyện Bố Trạch, tỉnh Quảng Bình nhằm tìm ra ưu điểm, hạn chế, cũng như các nguyên nhân của những ưu điểm, hạn chế trong hoạt động giám sát. Đề xuất các phương hướng và giải pháp tăng cường hiệu quả hoạt động giám sát của HĐND huyện Bố Trạch, tỉnh Quảng Bình.
4.1. Giám sát việc thực hiện nghị quyết của HĐND
HĐND huyện Bố Trạch cần tăng cường giám sát việc thực hiện các nghị quyết đã ban hành, đặc biệt là các nghị quyết về phát triển kinh tế - xã hội, đảm bảo an sinh xã hội, và bảo vệ môi trường. Cần đánh giá hiệu quả của các nghị quyết, xác định những khó khăn, vướng mắc trong quá trình thực hiện, và đề xuất các giải pháp tháo gỡ. Cần xử lý nghiêm các trường hợp không thực hiện hoặc thực hiện không đúng nghị quyết.
4.2. Giám sát hoạt động của UBND và các cơ quan chuyên môn
HĐND huyện Bố Trạch cần tăng cường giám sát hoạt động của UBND và các cơ quan chuyên môn, đặc biệt là trong các lĩnh vực quản lý đất đai, quản lý tài chính, và quản lý đầu tư công. Cần đánh giá tính minh bạch, hiệu quả, và trách nhiệm giải trình của các cơ quan này. Cần xử lý nghiêm các trường hợp vi phạm pháp luật, tham nhũng, và lãng phí.
4.3. Giám sát việc giải quyết khiếu nại tố cáo của công dân
HĐND huyện Bố Trạch cần tăng cường giám sát việc giải quyết khiếu nại, tố cáo của công dân, đảm bảo quyền và lợi ích hợp pháp của công dân được bảo vệ. Cần đánh giá tính kịp thời, khách quan, và công bằng trong việc giải quyết khiếu nại, tố cáo. Cần xử lý nghiêm các trường hợp giải quyết khiếu nại, tố cáo không đúng quy định của pháp luật.
V. Đánh Giá Hiệu Quả Giám Sát Quản Lý Nhà Nước Bố Trạch
Đối tượng nghiên cứu: Hoạt động giám sát của HĐND nói chung, HĐND huyện Bố Trạch, tỉnh Quảng Bình nói riêng đối với hoạt động QLNN của UBND, trong đó có hoạt động giám sát của tập thể HĐND, của Thường trực HĐND, các Ban HĐND, Tổ đại biểu HĐND và của Đại biểu HĐND huyện Bố Trạch đối với hoạt động quản lý của UBND và cơ quan chuyên môn thuộc UBND huyện Bố Trạch, tỉnh Quảng Bình. Phạm vi nghiên cứu: Về không gian: đề tài nghiên cứu về hoạt động giám sát của HĐND đối với hoạt động QLNN của UBND và cơ quan chuyên môn thuộc UBND trên phạm vi địa bàn huyện Bố Trạch, tỉnh Quảng Bình. Về thời gian: nghiên cứu về hoạt động giám sát của HĐND huyện Bố Trạch từ năm 2016 đến năm 2020 (Theo Nhiệm kỳ 2016 - 2021).
5.1. Kết quả đạt được trong hoạt động giám sát
Hoạt động giám sát của HĐND huyện Bố Trạch đã đạt được những kết quả nhất định, góp phần nâng cao hiệu lực, hiệu quả của quản lý nhà nước. Các hoạt động giám sát đã giúp phát hiện và xử lý nhiều sai phạm, tiêu cực trong hoạt động quản lý nhà nước. Hoạt động giám sát cũng đã góp phần nâng cao nhận thức của cán bộ, công chức về trách nhiệm giải trình và tuân thủ pháp luật.
5.2. Hạn chế và nguyên nhân của hạn chế
Tuy nhiên, hoạt động giám sát của HĐND huyện Bố Trạch vẫn còn nhiều hạn chế, như: phạm vi giám sát còn hẹp, chất lượng giám sát chưa cao, và việc theo dõi, đôn đốc thực hiện các kiến nghị sau giám sát còn yếu. Nguyên nhân của những hạn chế này là do: năng lực của đại biểu HĐND còn hạn chế, cơ chế phối hợp giữa các chủ thể giám sát chưa chặt chẽ, và nguồn lực cho hoạt động giám sát còn thiếu thốn.
VI. Tương Lai Giám Sát Quản Lý Nhà Nước Tại Bố Trạch
Các công trình khoa học nêu trên, ở những mức độ nghiên cứu khác nhau từ lý luận, thực tiễn cho tới những giải pháp đã đề cập tới các lĩnh vực hoạt động giám sát của các chủ thể có thẩm quyền khác nhau như: Tòa án nhân dân, Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và các thành viên; giám sát của nhân dân và giám sát của HĐND các cấp. Vì vậy các công trình nêu trên chính là cơ sở tư liệu thứ cấp tạo điều kiện thuận lợi để tác giả luận văn kế thừa những đóng góp tích cực cả về lý luận và những giải pháp cơ bản mà các công trình này đã mang lại. Tuy nhiên, hoạt động giám sát đối với công tác quản lý nhà nước ở mỗi cấp và mỗi địa phương đều có những khác biệt cơ bản do điều kiện kinh tế - xã hội có những nét đặc thù riêng quy định. Vì vậy, đề tài “Giám sát quản lý nhà nước - từ thực tiễn huyện Bố Trạch, tỉnh Quảng Bình” mà học viên lựa chọn sẽ góp phần luận giải thêm về các phương thức tiến hành hoạt động giám sát và không trùng lắp với những công trình trước đó. Kết quả nghiên cứu của đề tài sẽ là những đóng góp thiết thực của công tác giám sát đối với hoạt động quản lý nhà nước trên địa bàn huyện Bố Trạch, tỉnh Quảng Bình trong thời gian tới.
6.1. Định hướng phát triển hoạt động giám sát
Trong tương lai, hoạt động giám sát của HĐND huyện Bố Trạch cần hướng đến mục tiêu: nâng cao hiệu lực, hiệu quả của quản lý nhà nước, đảm bảo quyền và lợi ích hợp pháp của công dân, và thúc đẩy sự phát triển kinh tế - xã hội của địa phương. Cần mở rộng phạm vi giám sát, nâng cao chất lượng giám sát, và tăng cường theo dõi, đôn đốc thực hiện các kiến nghị sau giám sát.
6.2. Các giải pháp đột phá để nâng cao hiệu quả
Để đạt được mục tiêu trên, cần thực hiện các giải pháp đột phá, như: tăng cường ứng dụng công nghệ thông tin trong hoạt động giám sát, xây dựng cơ sở dữ liệu về hoạt động quản lý nhà nước, và thiết lập kênh thông tin phản hồi từ công dân. Cần tăng cường sự tham gia của công dân và các tổ chức xã hội vào hoạt động giám sát. Cần xây dựng cơ chế khen thưởng, kỷ luật rõ ràng đối với các cơ quan, cán bộ, công chức trong hoạt động quản lý nhà nước.
