Tổng quan nghiên cứu

Hoạt động giám sát của Hội đồng nhân dân (HĐND) cấp huyện đóng vai trò then chốt trong việc đảm bảo thực thi pháp luật và nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước tại địa phương. Tại huyện Củ Chi, Thành phố Hồ Chí Minh, với diện tích tự nhiên 43,2 km² và dân số đông đảo, hoạt động giám sát của HĐND có ảnh hưởng trực tiếp đến sự phát triển kinh tế - xã hội, an ninh quốc phòng và đời sống người dân. Trong giai đoạn 2013-2018, đặc biệt sau khi tái lập HĐND huyện năm 2016, hoạt động giám sát đã có nhiều chuyển biến tích cực nhưng vẫn còn tồn tại hạn chế về hiệu quả và tính thực chất.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm đánh giá thực trạng hoạt động giám sát của HĐND huyện Củ Chi đối với Ủy ban nhân dân (UBND) cùng cấp, phân tích các yếu tố ảnh hưởng và đề xuất giải pháp nâng cao hiệu quả giám sát trong thời gian tới. Phạm vi nghiên cứu tập trung trên địa bàn huyện Củ Chi trong 5 năm từ 2013 đến 2018, bao gồm cả giai đoạn thí điểm không tổ chức HĐND huyện (2013-2015) và giai đoạn tổ chức HĐND khóa VI (2016-2018).

Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc hoàn thiện cơ chế giám sát của HĐND cấp huyện, góp phần nâng cao trách nhiệm của các cơ quan hành chính nhà nước, bảo đảm quyền làm chủ của nhân dân và thúc đẩy phát triển bền vững địa phương. Các chỉ số như tỷ lệ đại biểu nữ chiếm 47,3%, số lượng đại biểu có trình độ thạc sĩ và tiến sĩ chiếm khoảng 29% cho thấy sự đầu tư về nguồn nhân lực cho hoạt động giám sát. Đồng thời, việc tổ chức kỳ họp thường niên và các hoạt động chất vấn đã tạo điều kiện cho việc giám sát có trọng tâm, trọng điểm.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết và mô hình quản lý công, đặc biệt là:

  • Lý thuyết quyền lực nhà nước và giám sát dân chủ: Giám sát của HĐND là công cụ quyền lực nhà nước nhằm kiểm soát hoạt động của UBND, bảo đảm sự tuân thủ pháp luật và hiệu quả quản lý.
  • Mô hình giám sát theo Luật Tổ chức chính quyền địa phương năm 2015: Quy định rõ thẩm quyền, đối tượng, nội dung và hình thức giám sát của HĐND cấp huyện.
  • Khái niệm giám sát và hoạt động giám sát: Giám sát là việc theo dõi, xem xét, đánh giá hoạt động của cơ quan, tổ chức, cá nhân nhằm đảm bảo tuân thủ pháp luật và hiệu quả thực thi nhiệm vụ.
  • Các yếu tố tác động đến hoạt động giám sát: Bao gồm yếu tố chính trị (vai trò lãnh đạo của Đảng), yếu tố kinh tế (nguồn lực tài chính), tổ chức bộ máy và nguồn nhân lực, cũng như yếu tố pháp luật (cơ sở pháp lý).

Các khái niệm chính được sử dụng gồm: Hội đồng nhân dân, Ủy ban nhân dân, giám sát, quyền lực nhà nước, chất vấn, văn bản quy phạm pháp luật, đoàn giám sát.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp luận duy vật lịch sử và duy vật biện chứng, kết hợp các phương pháp nghiên cứu sau:

  • Phương pháp nghiên cứu tài liệu: Tổng hợp, phân tích các văn bản pháp luật, báo cáo, tài liệu liên quan đến hoạt động giám sát của HĐND.
  • Phương pháp thống kê và phân tích số liệu: Thu thập số liệu về cơ cấu đại biểu, hoạt động kỳ họp, chất vấn, kiến nghị cử tri trong giai đoạn 2013-2018.
  • Phương pháp so sánh: Đánh giá thực trạng hoạt động giám sát của HĐND huyện Củ Chi so với các địa phương khác và các giai đoạn trước và sau khi tái lập HĐND.
  • Phương pháp khảo sát thực tế và phỏng vấn: Thu thập ý kiến từ đại biểu HĐND, cán bộ UBND và các bên liên quan để đánh giá hiệu quả hoạt động giám sát.

Cỡ mẫu nghiên cứu gồm 38 đại biểu HĐND huyện khóa VI, nhiệm kỳ 2016-2021, cùng các cán bộ tham gia hoạt động giám sát và quản lý tại huyện. Phương pháp chọn mẫu là chọn mẫu toàn bộ đại biểu và cán bộ chủ chốt nhằm đảm bảo tính đại diện và độ tin cậy. Thời gian nghiên cứu kéo dài từ năm 2018 đến 2019, tập trung phân tích dữ liệu trong giai đoạn 2013-2018.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Hoạt động giám sát tại các kỳ họp được tổ chức đều đặn và có trọng tâm
    HĐND huyện Củ Chi tổ chức hai kỳ họp thường niên mỗi năm, thời gian họp từ nửa ngày đến một ngày. Qua các kỳ họp, HĐND xem xét báo cáo công tác của UBND về kinh tế - xã hội, quốc phòng - an ninh, ngân sách và đầu tư xây dựng. Ví dụ, năm 2016, HĐND đã đề xuất các giải pháp như chỉnh trang hạ tầng, tăng cường quản lý trật tự đô thị, nâng cấp các tuyến đường và đẩy nhanh cung cấp nước sạch. Tỷ lệ đại biểu tham gia thảo luận và biểu quyết đạt trên 90%.

  2. Hoạt động chất vấn và trả lời chất vấn được thực hiện thường xuyên, góp phần nâng cao trách nhiệm của UBND
    Đại biểu HĐND có quyền chất vấn Chủ tịch UBND và các thành viên UBND về các vấn đề bức xúc của cử tri. Trong giai đoạn 2016-2018, số lượng câu hỏi chất vấn tăng dần, với tỷ lệ trả lời đúng hạn đạt khoảng 85%. Nội dung chất vấn tập trung vào các lĩnh vực quản lý đô thị, giải quyết khiếu nại tố cáo, cải cách hành chính và thực hiện các chương trình phát triển kinh tế - xã hội.

  3. Cơ cấu đại biểu HĐND có sự đa dạng và trình độ chuyên môn cao
    Trong tổng số 38 đại biểu cuối năm 2017, có 18 đại biểu nữ (chiếm 47,3%), 10 đại biểu có trình độ thạc sĩ và 1 tiến sĩ, phần lớn đại biểu có trình độ đại học. Điều này tạo điều kiện thuận lợi cho việc nâng cao chất lượng hoạt động giám sát. Tuy nhiên, vẫn còn một số đại biểu chưa qua đào tạo lý luận chính trị đầy đủ, ảnh hưởng đến hiệu quả tham gia giám sát.

  4. Hạn chế về nguồn lực và tổ chức bộ máy ảnh hưởng đến hiệu quả giám sát
    Mặc dù có sự đầu tư về cơ sở vật chất và kinh phí, nhưng hoạt động giám sát còn gặp khó khăn do thiếu cán bộ chuyên trách, đại biểu kiêm nhiệm nhiều chức vụ, thời gian giám sát hạn chế. Ngoài ra, sự phối hợp giữa các ban HĐND, tổ đại biểu và các cơ quan liên quan chưa thực sự chặt chẽ, dẫn đến một số kiến nghị chưa được xử lý kịp thời.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu cho thấy hoạt động giám sát của HĐND huyện Củ Chi đã có nhiều tiến bộ, đặc biệt sau khi tái lập HĐND năm 2016. Việc tổ chức kỳ họp định kỳ và hoạt động chất vấn đã tạo diễn đàn công khai, minh bạch, phát huy trí tuệ tập thể, góp phần nâng cao trách nhiệm của UBND trong quản lý nhà nước. Các số liệu về tỷ lệ đại biểu nữ và trình độ chuyên môn cao phản ánh sự quan tâm đầu tư nguồn nhân lực cho hoạt động giám sát.

Tuy nhiên, hạn chế về tổ chức bộ máy và nguồn lực là nguyên nhân chính làm giảm hiệu quả giám sát. So với các nghiên cứu tại các địa phương khác, như quận Hoàn Kiếm hay thành phố Đà Nẵng, huyện Củ Chi còn thiếu cán bộ chuyên trách và cơ chế phối hợp hiệu quả. Ngoài ra, việc pháp luật chưa quy định cụ thể về quy trình xem xét văn bản quy phạm pháp luật của UBND cũng làm giảm tính ràng buộc và hiệu quả giám sát.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ thể hiện tỷ lệ đại biểu theo trình độ chuyên môn, bảng thống kê số lượng câu hỏi chất vấn và tỷ lệ trả lời đúng hạn qua các năm, cũng như biểu đồ so sánh số lượng kỳ họp và các kiến nghị được giải quyết. Những biểu đồ này giúp minh họa rõ nét sự phát triển và những điểm cần cải thiện trong hoạt động giám sát.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường kiện toàn tổ chức bộ máy và nâng cao chất lượng đại biểu HĐND

    • Đào tạo, bồi dưỡng nâng cao trình độ chuyên môn, lý luận chính trị cho đại biểu, đặc biệt là đại biểu kiêm nhiệm.
    • Tăng tỷ lệ đại biểu chuyên trách để đảm bảo thời gian và chất lượng tham gia giám sát.
    • Thời gian thực hiện: 1-2 năm; Chủ thể: HĐND huyện phối hợp với Học viện Hành chính Quốc gia.

  2. Đổi mới và nâng cao hiệu quả hoạt động giám sát, đặc biệt là giám sát giữa hai kỳ họp

    • Áp dụng công nghệ thông tin trong thu thập, xử lý thông tin giám sát.
    • Tổ chức các đoàn giám sát chuyên đề có trọng tâm, trọng điểm dựa trên phản ánh của cử tri và dư luận xã hội.
    • Thời gian thực hiện: liên tục; Chủ thể: Thường trực HĐND, các Ban HĐND.

  3. Tăng cường phối hợp giữa HĐND, UBND, Ủy ban MTTQ và các tổ chức chính trị - xã hội

    • Thiết lập cơ chế trao đổi thông tin thường xuyên, phối hợp xử lý kiến nghị sau giám sát.
    • Phát huy vai trò phản biện xã hội của MTTQ và các tổ chức chính trị - xã hội trong giám sát.
    • Thời gian thực hiện: 1 năm; Chủ thể: HĐND huyện, UBND huyện, Ủy ban MTTQ.

  4. Hoàn thiện khung pháp lý và quy trình giám sát

    • Đề xuất sửa đổi, bổ sung các quy định về trình tự, thủ tục giám sát, đặc biệt là giám sát văn bản quy phạm pháp luật của UBND.
    • Xây dựng quy chế phối hợp giữa các cơ quan trong hoạt động giám sát.
    • Thời gian thực hiện: 2 năm; Chủ thể: HĐND huyện phối hợp với cơ quan pháp luật.

  5. Tăng cường đầu tư kinh phí và cơ sở vật chất cho hoạt động giám sát

    • Đảm bảo kinh phí cho các đoàn giám sát, phương tiện đi lại, trang thiết bị hỗ trợ công tác giám sát.
    • Thời gian thực hiện: liên tục; Chủ thể: UBND huyện, HĐND huyện.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Các đại biểu Hội đồng nhân dân các cấp

    • Nắm bắt cơ sở lý luận và thực tiễn về hoạt động giám sát, nâng cao kỹ năng và hiệu quả thực hiện chức năng giám sát.

  2. Cán bộ, công chức làm công tác tham mưu giúp việc cho HĐND

    • Áp dụng các giải pháp tổ chức, phối hợp và quản lý hoạt động giám sát, nâng cao chất lượng báo cáo và đề xuất.

  3. Lãnh đạo Ủy ban nhân dân các cấp

    • Hiểu rõ vai trò, trách nhiệm trong việc phối hợp và tiếp nhận giám sát, từ đó nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước.

  4. Các nhà nghiên cứu, giảng viên chuyên ngành quản lý công và chính quyền địa phương

    • Sử dụng luận văn làm tài liệu tham khảo, bổ sung kiến thức về cơ chế giám sát quyền lực nhà nước ở địa phương.

Câu hỏi thường gặp

  1. Hoạt động giám sát của HĐND huyện Củ Chi được tổ chức như thế nào?
    Hoạt động giám sát được tổ chức chủ yếu qua các kỳ họp thường niên, hoạt động chất vấn, thành lập đoàn giám sát chuyên đề và xem xét báo cáo của UBND. Ví dụ, mỗi năm HĐND tổ chức ít nhất hai kỳ họp để xem xét báo cáo công tác của UBND.

  2. Đại biểu HĐND có vai trò gì trong hoạt động giám sát?
    Đại biểu HĐND là người đại diện cho ý chí, nguyện vọng của nhân dân, có quyền chất vấn, đề xuất nội dung giám sát và tham gia các đoàn giám sát. Trình độ chuyên môn và trách nhiệm của đại biểu ảnh hưởng trực tiếp đến hiệu quả giám sát.

  3. Những yếu tố nào ảnh hưởng đến hiệu quả giám sát của HĐND huyện?
    Bao gồm yếu tố chính trị (vai trò lãnh đạo của Đảng), yếu tố kinh tế (nguồn lực tài chính), tổ chức bộ máy và nguồn nhân lực (số lượng, trình độ đại biểu), cũng như yếu tố pháp luật (cơ sở pháp lý và quy trình giám sát).

  4. Hoạt động chất vấn có tác động như thế nào đến quản lý nhà nước?
    Chất vấn giúp làm rõ các vấn đề bức xúc, nâng cao trách nhiệm của người đứng đầu UBND và các thành viên, thúc đẩy giải quyết các kiến nghị của cử tri, góp phần minh bạch và hiệu quả trong quản lý.

  5. Luận văn đề xuất giải pháp gì để nâng cao hiệu quả giám sát?
    Đề xuất kiện toàn tổ chức bộ máy, nâng cao trình độ đại biểu, đổi mới phương thức giám sát, tăng cường phối hợp giữa các cơ quan, hoàn thiện khung pháp lý và đảm bảo nguồn lực tài chính cho hoạt động giám sát.

Kết luận

  • Hội đồng nhân dân huyện Củ Chi là cơ quan quyền lực nhà nước đại diện cho ý chí, nguyện vọng của nhân dân, thực hiện chức năng giám sát UBND cùng cấp theo quy định pháp luật.
  • Hoạt động giám sát đã có nhiều chuyển biến tích cực sau khi tái lập HĐND năm 2016, với các kỳ họp định kỳ, hoạt động chất vấn và giám sát chuyên đề.
  • Cơ cấu đại biểu HĐND đa dạng, trình độ chuyên môn cao, tạo điều kiện thuận lợi cho hoạt động giám sát nhưng vẫn còn hạn chế về tổ chức bộ máy và nguồn lực.
  • Các yếu tố chính trị, kinh tế, tổ chức và pháp luật ảnh hưởng sâu sắc đến hiệu quả giám sát của HĐND huyện.
  • Đề xuất các giải pháp cụ thể nhằm nâng cao chất lượng, hiệu quả hoạt động giám sát trong thời gian tới, góp phần phát triển kinh tế - xã hội và nâng cao quyền làm chủ của nhân dân địa phương.

Next steps: Triển khai các giải pháp đề xuất, tổ chức đào tạo đại biểu, hoàn thiện quy trình giám sát và tăng cường phối hợp liên ngành trong năm 2024-2025.

Call to action: Các cơ quan, tổ chức và đại biểu HĐND huyện Củ Chi cần tích cực tham gia, phối hợp và thực hiện nghiêm túc các giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động giám sát, góp phần xây dựng chính quyền địa phương trong sạch, vững mạnh.