Tổng quan nghiên cứu

Thành phố Buôn Ma Thuột, tỉnh Đắk Lắk, là đô thị loại I có vị trí chiến lược quan trọng về kinh tế - xã hội, quốc phòng và an ninh của vùng Tây Nguyên. Với dân số khoảng 388.350 người, trong đó đồng bào dân tộc thiểu số chiếm khoảng 15,8%, thành phố có sự đa dạng về văn hóa và xã hội. Hoạt động giám sát của Hội đồng nhân dân (HĐND) thành phố đóng vai trò then chốt trong việc đảm bảo quyền làm chủ của nhân dân và nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước địa phương. Tuy nhiên, hoạt động này còn chịu ảnh hưởng bởi nhiều yếu tố đặc thù như trình độ dân trí, sự chênh lệch mức sống giữa vùng đô thị và nông thôn, cũng như sự đa dạng về dân tộc, tôn giáo và văn hóa.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm phân tích các yếu tố tác động đến hoạt động giám sát của HĐND thành phố Buôn Ma Thuột trong giai đoạn 2018-2022, từ đó đề xuất các giải pháp nâng cao hiệu quả hoạt động này. Nghiên cứu tập trung vào phạm vi địa lý thành phố Buôn Ma Thuột và thời gian nghiên cứu từ năm 2018 đến năm 2022. Ý nghĩa của nghiên cứu được thể hiện qua việc góp phần nâng cao chất lượng hoạt động giám sát, thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội địa phương, đồng thời tăng cường sự minh bạch và trách nhiệm của các cơ quan nhà nước.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên hai khung lý thuyết chính: Thứ nhất, lý thuyết về quyền lực nhà nước và vai trò của cơ quan dân cử trong quản lý nhà nước, nhấn mạnh chức năng giám sát của HĐND như một cơ quan quyền lực nhà nước đại diện cho ý chí và nguyện vọng của nhân dân. Thứ hai, mô hình các yếu tố tác động đến hoạt động giám sát, bao gồm các yếu tố bên trong như trình độ, năng lực đại biểu HĐND, phương thức giám sát và các yếu tố bên ngoài như sự lãnh đạo của Đảng, điều kiện kinh tế - xã hội, cơ chế chính sách và sự phối hợp của các cơ quan liên quan.

Các khái niệm chính được sử dụng gồm: hoạt động giám sát của HĐND, chức năng quyết định và giám sát của HĐND, giám sát chuyên đề, giám sát thường xuyên, lấy phiếu tín nhiệm và bỏ phiếu tín nhiệm đối với người giữ chức vụ do HĐND bầu.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp luận khoa học của chủ nghĩa Mác - Lênin, vận dụng quan điểm duy vật biện chứng và duy vật lịch sử. Phương pháp nghiên cứu bao gồm:

  • Phương pháp nghiên cứu lý thuyết: Tổng hợp, phân tích các văn bản pháp luật, nghị quyết, báo cáo, đề án liên quan đến hoạt động giám sát của HĐND.
  • Phương pháp nghiên cứu thực tiễn: Thu thập và phân tích số liệu thực tế từ các kỳ họp HĐND, báo cáo giám sát, ý kiến cử tri và các tài liệu liên quan tại thành phố Buôn Ma Thuột giai đoạn 2018-2022.
  • Phương pháp khảo sát thực tiễn: Tham vấn ý kiến chuyên gia, đại biểu HĐND, cán bộ các ban của HĐND và các cơ quan liên quan.
  • Phương pháp phân tích và tổng hợp: Đánh giá các yếu tố tác động, so sánh kết quả hoạt động giám sát qua các nhiệm kỳ, tổng hợp các giải pháp hạn chế tác động tiêu cực.

Cỡ mẫu nghiên cứu bao gồm toàn bộ đại biểu HĐND thành phố Buôn Ma Thuột trong hai nhiệm kỳ 2016-2021 và 2021-2026, với số lượng đại biểu lần lượt là 39 và 35 người. Phương pháp chọn mẫu là chọn toàn bộ đại biểu và các cán bộ liên quan nhằm đảm bảo tính toàn diện và chính xác của dữ liệu. Phân tích dữ liệu được thực hiện bằng phương pháp định tính và định lượng, kết hợp so sánh tỷ lệ phần trăm và đánh giá chất lượng hoạt động.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Cơ cấu và trình độ đại biểu HĐND: Trong nhiệm kỳ 2016-2021, HĐND thành phố có 39 đại biểu, nhiệm kỳ 2021-2026 giảm còn 35 đại biểu. Tỷ lệ đại biểu nữ chiếm khoảng 30-34%, đại biểu dân tộc thiểu số chiếm khoảng 5-9%. Trình độ chuyên môn và chính trị của đại biểu có sự cải thiện qua các nhiệm kỳ, tuy nhiên vẫn còn sự chênh lệch về năng lực và kỹ năng giám sát, đặc biệt là đại biểu hoạt động kiêm nhiệm.

  2. Hoạt động kỳ họp và giám sát: Từ năm 2018 đến 2022, HĐND tổ chức 7 kỳ họp, trong đó có 5 kỳ họp thường lệ và 2 kỳ họp chuyên đề. Tỷ lệ đại biểu tham gia các kỳ họp đạt khoảng 96,7%. Trong nhiệm kỳ 2016-2021, HĐND ban hành 46 nghị quyết, nhiệm kỳ 2021-2026 ban hành 51 nghị quyết, đảm bảo đúng quy trình và có tính khả thi cao.

  3. Công tác tiếp xúc cử tri và tiếp công dân: Nhiệm kỳ 2016-2021, tổ chức 252 cuộc tiếp xúc cử tri với trung bình 250 cử tri mỗi cuộc. Từ đầu nhiệm kỳ 2021-2026 đến giữa năm 2022, tổ chức 4 cuộc tiếp xúc với 112 lượt ý kiến và 92 kiến nghị. Các kiến nghị chủ yếu tập trung vào lĩnh vực đất đai, bồi thường giải phóng mặt bằng, chính sách hỗ trợ và môi trường.

  4. Yếu tố tác động bên ngoài và bên trong: Sự lãnh đạo của Đảng, điều kiện kinh tế - xã hội phát triển, cơ chế chính sách pháp luật là những yếu tố bên ngoài tích cực hỗ trợ hoạt động giám sát. Trong khi đó, trình độ, năng lực đại biểu, phương thức giám sát và sự phối hợp giữa các cơ quan là các yếu tố bên trong ảnh hưởng trực tiếp đến chất lượng giám sát.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân của những hạn chế trong hoạt động giám sát chủ yếu do sự không đồng đều về trình độ và kỹ năng của đại biểu HĐND, đặc biệt là đại biểu hoạt động kiêm nhiệm. Việc lựa chọn nội dung giám sát chưa luôn phù hợp, thiếu khảo sát thực tế và công tác phối hợp giữa HĐND với các cơ quan liên quan chưa thường xuyên, dẫn đến hiệu quả giám sát chưa cao.

So sánh với các nghiên cứu tại các địa phương khác cho thấy, Buôn Ma Thuột có nhiều điểm tương đồng về cơ cấu đại biểu và các khó khăn trong hoạt động giám sát. Tuy nhiên, thành phố đã có nhiều đổi mới trong tổ chức kỳ họp, nâng cao tỷ lệ tham gia và chất lượng nghị quyết, góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội địa phương.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ thể hiện tỷ lệ đại biểu tham gia kỳ họp, số lượng nghị quyết ban hành theo năm, cũng như bảng phân tích cơ cấu đại biểu theo giới tính, dân tộc và trình độ chuyên môn để minh họa rõ nét hơn các phát hiện.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Nâng cao trình độ và kỹ năng đại biểu HĐND: Tổ chức các lớp bồi dưỡng về lý luận chính trị, pháp luật và kỹ năng giám sát cho đại biểu, đặc biệt là đại biểu hoạt động kiêm nhiệm. Mục tiêu tăng tỷ lệ đại biểu có trình độ chuyên môn và kỹ năng giám sát đạt chuẩn trong nhiệm kỳ tiếp theo. Chủ thể thực hiện: HĐND thành phố phối hợp với Học viện Hành chính Quốc gia. Thời gian: 2024-2025.

  2. Đổi mới phương thức giám sát: Áp dụng các phương pháp giám sát chuyên đề có quy trình chặt chẽ, tăng cường khảo sát thực tế và sử dụng công nghệ thông tin trong thu thập, xử lý dữ liệu giám sát. Mục tiêu nâng cao hiệu quả và tính minh bạch của hoạt động giám sát. Chủ thể thực hiện: Thường trực HĐND và các Ban của HĐND. Thời gian: 2024-2026.

  3. Tăng cường phối hợp liên ngành: Thiết lập cơ chế phối hợp thường xuyên giữa HĐND, UBND, Mặt trận Tổ quốc và các tổ chức chính trị - xã hội trong công tác giám sát và giải quyết kiến nghị của cử tri. Mục tiêu giảm thiểu trùng lặp, nâng cao hiệu quả xử lý kiến nghị. Chủ thể thực hiện: HĐND thành phố và các cơ quan liên quan. Thời gian: 2024 trở đi.

  4. Tăng cường công tác tiếp xúc cử tri và tiếp công dân: Đa dạng hóa hình thức tiếp xúc cử tri, sử dụng các kênh truyền thông hiện đại để thu thập ý kiến, kiến nghị của nhân dân kịp thời và hiệu quả. Mục tiêu nâng cao sự gắn kết giữa đại biểu và cử tri, tăng cường tính dân chủ. Chủ thể thực hiện: Tổ đại biểu HĐND và Văn phòng HĐND - UBND. Thời gian: 2024-2025.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Đại biểu Hội đồng nhân dân các cấp: Nghiên cứu giúp nâng cao nhận thức, kỹ năng và phương pháp thực hiện chức năng giám sát, từ đó nâng cao hiệu quả hoạt động đại biểu.

  2. Cán bộ, công chức làm việc tại Văn phòng HĐND - UBND: Áp dụng các giải pháp tổ chức, phối hợp và hỗ trợ hoạt động giám sát, đảm bảo công tác chuẩn bị và tổ chức kỳ họp hiệu quả.

  3. Lãnh đạo các cơ quan nhà nước địa phương: Hiểu rõ vai trò, trách nhiệm trong phối hợp với HĐND, nâng cao chất lượng báo cáo, giải trình và thực hiện các kiến nghị giám sát.

  4. Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành Luật Hiến pháp, Luật Hành chính, Quản lý công: Tham khảo để phát triển nghiên cứu về hoạt động giám sát của cơ quan dân cử, đặc biệt trong bối cảnh địa phương có đặc thù đa dân tộc và phát triển kinh tế - xã hội.

Câu hỏi thường gặp

  1. Hoạt động giám sát của HĐND gồm những hình thức nào?
    Hoạt động giám sát của HĐND bao gồm giám sát thông qua báo cáo, chất vấn và trả lời chất vấn, giám sát chuyên đề, giám sát thường xuyên, lấy phiếu tín nhiệm và bỏ phiếu tín nhiệm đối với người giữ chức vụ do HĐND bầu. Ví dụ, HĐND thành phố Buôn Ma Thuột tổ chức các phiên chất vấn tại kỳ họp và giám sát chuyên đề về đất đai, bồi thường giải phóng mặt bằng.

  2. Yếu tố nào ảnh hưởng lớn nhất đến hiệu quả giám sát của HĐND?
    Trình độ, năng lực và kỹ năng của đại biểu HĐND là yếu tố quyết định chất lượng giám sát. Đại biểu cần có kiến thức pháp luật, kỹ năng chất vấn và phản biện để thực hiện tốt chức năng giám sát. Ngoài ra, sự phối hợp giữa các cơ quan cũng rất quan trọng.

  3. Làm thế nào để nâng cao sự tham gia của đại biểu trong các kỳ họp HĐND?
    Cần tổ chức các lớp bồi dưỡng, nâng cao nhận thức và kỹ năng cho đại biểu, đồng thời cải tiến phương thức tổ chức kỳ họp như giảm thời gian đọc văn bản, tăng thời gian thảo luận và chất vấn. Tỷ lệ đại biểu tham gia kỳ họp tại Buôn Ma Thuột đạt khoảng 96,7%, cho thấy sự quan tâm cao.

  4. Vai trò của Đảng trong hoạt động giám sát của HĐND như thế nào?
    Đảng lãnh đạo toàn diện hệ thống chính trị, trong đó có HĐND. Sự lãnh đạo của Đảng là kim chỉ nam giúp HĐND đưa ra các quyết định đúng đắn, phù hợp với chủ trương, đường lối của Đảng và nguyện vọng của nhân dân.

  5. Các kiến nghị của cử tri được xử lý như thế nào sau khi tiếp xúc?
    Các kiến nghị được tổng hợp và chuyển đến các cơ quan có thẩm quyền để xem xét, giải quyết. Kết quả giải quyết được báo cáo lại cho Thường trực HĐND để theo dõi và giám sát việc thực hiện. Ví dụ, tại Buôn Ma Thuột, các kiến nghị chủ yếu liên quan đến đất đai và chính sách được xử lý kịp thời, góp phần nâng cao niềm tin của cử tri.

Kết luận

  • Luận văn đã làm rõ các yếu tố tác động bên trong và bên ngoài ảnh hưởng đến hoạt động giám sát của HĐND thành phố Buôn Ma Thuột trong giai đoạn 2018-2022.
  • Phân tích chi tiết cơ cấu đại biểu, hoạt động kỳ họp, công tác tiếp xúc cử tri và giám sát chuyên đề, từ đó đánh giá thực trạng và hạn chế.
  • Đề xuất các giải pháp nâng cao trình độ đại biểu, đổi mới phương thức giám sát, tăng cường phối hợp liên ngành và cải thiện công tác tiếp xúc cử tri.
  • Nghiên cứu có ý nghĩa thực tiễn quan trọng, góp phần nâng cao hiệu quả hoạt động giám sát, thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội địa phương.
  • Khuyến nghị các bước tiếp theo bao gồm triển khai các lớp bồi dưỡng, áp dụng công nghệ trong giám sát và xây dựng cơ chế phối hợp chặt chẽ hơn giữa các cơ quan liên quan.

Để nâng cao hiệu quả hoạt động giám sát, các cơ quan chức năng và đại biểu HĐND thành phố Buôn Ma Thuột cần chủ động thực hiện các giải pháp đề xuất, đồng thời tiếp tục nghiên cứu, hoàn thiện cơ chế, chính sách phù hợp với thực tiễn địa phương.