Tổng quan nghiên cứu

Quản lý chất thải rắn sinh hoạt (CTRSH) đang là một thách thức lớn đối với các đô thị phát triển nhanh, đặc biệt tại các khu vực có tốc độ đô thị hóa và công nghiệp hóa cao như thị xã Phú Mỹ, tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu. Với dân số năm 2022 đạt 222.496 người, thị xã Phú Mỹ phát sinh trung bình khoảng 0,706 kg CTRSH/người/ngày, tương đương tổng khối lượng khoảng 157,082 tấn/ngày. Dự báo đến năm 2030, dân số sẽ tăng lên 242.271 người, kéo theo lượng rác thải sinh hoạt tăng gần gấp đôi, đạt khoảng 314,95 tấn/ngày. Thực trạng quản lý CTRSH hiện nay còn nhiều bất cập như tỷ lệ thu gom chưa đồng đều, phân loại rác tại nguồn chưa được triển khai rộng rãi, phương tiện thu gom chưa phù hợp và công nghệ xử lý chủ yếu là chôn lấp hợp vệ sinh. Nghiên cứu nhằm đánh giá thực trạng quản lý CTRSH hộ gia đình trên địa bàn thị xã Phú Mỹ, xác định các yếu tố ảnh hưởng đến hiệu quả quản lý, từ đó đề xuất các giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý CTRSH phù hợp với đặc điểm địa phương. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào khảo sát các hộ gia đình tại xã Châu Pha và phường Mỹ Xuân trong giai đoạn từ tháng 02 đến tháng 07 năm 2023. Kết quả nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc hỗ trợ cơ quan quản lý nhà nước xây dựng chính sách, cải thiện công tác thu gom, vận chuyển và xử lý chất thải, góp phần bảo vệ môi trường và nâng cao chất lượng cuộc sống cộng đồng.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết và mô hình quản lý chất thải rắn sinh hoạt, bao gồm:

  • Lý thuyết quản lý chất thải rắn sinh hoạt: Định nghĩa và phân loại CTRSH theo Luật Bảo vệ môi trường 2020 và Nghị định số 38/2015/NĐ-CP, nhấn mạnh vai trò của phân loại, thu gom, vận chuyển và xử lý chất thải nhằm giảm thiểu tác động tiêu cực đến môi trường và sức khỏe cộng đồng.

  • Mô hình quản lý công cộng: Xem xét vai trò của các chủ thể trong quản lý CTRSH gồm Nhà nước, tổ chức thu gom, người dân và cộng đồng, cùng các công cụ quản lý như pháp luật, kinh tế và kỹ thuật.

  • Khái niệm về sự hài lòng và các yếu tố ảnh hưởng: Phân tích các yếu tố tác động đến sự hài lòng của người dân và nhân viên thu gom như tuyên truyền, trang thiết bị, tần suất thu gom, mức phí dịch vụ và thu nhập.

Các khái niệm chính bao gồm: chất thải rắn sinh hoạt, phân loại chất thải, thu gom và vận chuyển, xử lý chất thải, sự hài lòng của người dân và nhân viên thu gom, công cụ quản lý môi trường.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng kết hợp các phương pháp thu thập và phân tích dữ liệu:

  • Thu thập số liệu thứ cấp: Tổng hợp các tài liệu, báo cáo, số liệu thống kê từ UBND tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu, Sở Tài nguyên và Môi trường, Phòng Tài nguyên và Môi trường thị xã Phú Mỹ, các văn bản pháp luật liên quan đến quản lý CTRSH giai đoạn 2017-2022.

  • Khảo sát khối lượng và thành phần CTRSH hộ gia đình: Lấy mẫu ngẫu nhiên 35 hộ gia đình tại xã Châu Pha và phường Mỹ Xuân, cân đo rác thải trong 6 lần khảo sát (3 lần/tuần trong 2 tuần), xác định thành phần và khối lượng rác thải phát sinh.

  • Thu thập số liệu sơ cấp: Phỏng vấn trực tiếp 100 hộ gia đình (50 hộ tại xã Châu Pha, 50 hộ tại phường Mỹ Xuân), 52 nhân viên thu gom và vận chuyển CTRSH, 14 cán bộ quản lý nhà nước về môi trường tại địa phương.

  • Phân tích dữ liệu: Sử dụng phần mềm Excel và SPSS 20 để thống kê mô tả, phân tích hồi quy đa biến nhằm xác định các yếu tố ảnh hưởng đến sự hài lòng và hiệu quả quản lý CTRSH.

  • Dự báo: Áp dụng phương pháp dự báo dân số và khối lượng CTRSH phát sinh đến năm 2030 dựa trên số liệu hiện tại và các tiêu chuẩn phát sinh CTRSH của Bộ Xây dựng.

Timeline nghiên cứu kéo dài từ tháng 02 đến tháng 07 năm 2023, đảm bảo thu thập đầy đủ dữ liệu phục vụ phân tích và đề xuất giải pháp.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Khối lượng phát sinh CTRSH: Trung bình 0,706 kg/người/ngày, tương đương 157,082 tấn/ngày cho toàn thị xã năm 2022. Dự báo đến năm 2030, với dân số 242.271 người, lượng rác thải sẽ tăng lên 314,95 tấn/ngày, gần gấp đôi hiện tại.

  2. Thành phần chất thải: Rác hữu cơ chiếm tỷ lệ lớn nhất với 77,62%, tiếp theo là rác tái chế (giấy, nhựa, kim loại) chiếm 16,43%, rác thải nguy hại chiếm 0,58%, và rác thải khác chiếm 11,92%.

  3. Yếu tố ảnh hưởng đến sự hài lòng của người dân: Theo thứ tự giảm dần, các yếu tố gồm: được tuyên truyền và hướng dẫn phân loại rác (ảnh hưởng lớn nhất), trang thiết bị và xe chuyên dụng thu gom hiện đại, khung giờ và tần suất thu gom hợp lý, nhân lực thu gom đáp ứng yêu cầu, mức phí môi trường hợp lý.

  4. Yếu tố ảnh hưởng đến sự hài lòng của nhân viên thu gom: Phương thức xử lý hiện đại, thu nhập phù hợp với nhu cầu và đóng góp công việc, trang thiết bị đầy đủ, nhân lực đáp ứng yêu cầu công việc.

Thảo luận kết quả

Khối lượng CTRSH phát sinh tại Phú Mỹ tương đối cao so với mức trung bình của các tỉnh thành trong nước, phản ánh tốc độ phát triển kinh tế và dân số nhanh. Thành phần rác hữu cơ chiếm ưu thế cho thấy tiềm năng lớn trong việc áp dụng các công nghệ xử lý sinh học và tái chế hữu cơ. Sự hài lòng của người dân chịu ảnh hưởng mạnh mẽ bởi công tác tuyên truyền và hướng dẫn phân loại rác, điều này phù hợp với các nghiên cứu trong nước và quốc tế cho thấy nhận thức cộng đồng là yếu tố then chốt trong quản lý chất thải hiệu quả.

Sự hài lòng của nhân viên thu gom liên quan mật thiết đến điều kiện làm việc và thu nhập, cho thấy cần cải thiện chế độ đãi ngộ và trang thiết bị để nâng cao hiệu quả công việc. Các biểu đồ phân tích hồi quy đa biến minh họa rõ mức độ ảnh hưởng của từng yếu tố, giúp xác định ưu tiên trong các giải pháp quản lý.

So với các nghiên cứu tại các đô thị lớn như Hà Nội, TP. Hồ Chí Minh, Phú Mỹ có những đặc thù riêng về cơ cấu dân cư và phát triển công nghiệp, do đó các giải pháp cần được điều chỉnh phù hợp với điều kiện thực tế địa phương.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Nâng cao nhận thức người dân về phân loại và giảm thiểu CTRSH

    • Tổ chức các chương trình tuyên truyền, đào tạo định kỳ tại các khu dân cư, trường học, cơ quan.
    • Mục tiêu: Tăng tỷ lệ phân loại rác tại nguồn lên trên 70% trong vòng 2 năm.
    • Chủ thể thực hiện: UBND thị xã phối hợp với các tổ chức xã hội và trường học.

  2. Cải thiện hệ thống thu gom và vận chuyển CTRSH

    • Đầu tư trang thiết bị, xe chuyên dụng hiện đại phù hợp với địa hình và khối lượng rác thải.
    • Tối ưu hóa khung giờ và tần suất thu gom dựa trên khảo sát thực tế.
    • Mục tiêu: Nâng tỷ lệ thu gom lên 90% trong 3 năm tới.
    • Chủ thể thực hiện: Các công ty thu gom, vận chuyển CTRSH phối hợp với chính quyền địa phương.

  3. Nâng cao hiệu quả quản lý Nhà nước về CTRSH

    • Xây dựng và hoàn thiện các chính sách, quy định về quản lý CTRSH, đặc biệt là về mức phí dịch vụ và xử phạt vi phạm.
    • Tăng cường kiểm tra, giám sát và xử lý nghiêm các hành vi xả thải không đúng quy định.
    • Mục tiêu: Đảm bảo tuân thủ pháp luật trên 95% các hộ gia đình và tổ chức trong 2 năm.
    • Chủ thể thực hiện: Phòng Tài nguyên và Môi trường, UBND các cấp.

  4. Cải thiện điều kiện làm việc và thu nhập cho nhân viên thu gom

    • Tăng lương, phụ cấp và đảm bảo đầy đủ trang thiết bị bảo hộ lao động.
    • Đào tạo nâng cao kỹ năng và ý thức trách nhiệm trong công việc.
    • Mục tiêu: Tăng mức hài lòng của nhân viên lên trên 80% trong 1 năm.
    • Chủ thể thực hiện: Các công ty thu gom, vận chuyển CTRSH.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cơ quan quản lý Nhà nước về tài nguyên và môi trường

    • Lợi ích: Cung cấp cơ sở khoa học để xây dựng chính sách, quy định quản lý CTRSH hiệu quả.
    • Use case: Xây dựng kế hoạch phát triển hệ thống thu gom, xử lý rác thải phù hợp với đặc điểm địa phương.

  2. Các công ty thu gom, vận chuyển và xử lý chất thải

    • Lợi ích: Hiểu rõ thực trạng, các yếu tố ảnh hưởng đến hiệu quả công việc và sự hài lòng của nhân viên.
    • Use case: Cải tiến quy trình thu gom, nâng cao chất lượng dịch vụ và điều kiện làm việc.

  3. Các tổ chức nghiên cứu và đào tạo về môi trường

    • Lợi ích: Tham khảo mô hình nghiên cứu, phương pháp khảo sát và phân tích dữ liệu thực tiễn.
    • Use case: Phát triển các đề tài nghiên cứu tiếp theo hoặc đào tạo sinh viên chuyên ngành quản lý môi trường.

  4. Cộng đồng dân cư và các tổ chức xã hội

    • Lợi ích: Nâng cao nhận thức về phân loại và quản lý rác thải tại nguồn, tham gia tích cực vào công tác bảo vệ môi trường.
    • Use case: Tham gia các chương trình tuyên truyền, giám sát và hỗ trợ công tác thu gom rác thải.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao phân loại rác tại nguồn lại quan trọng trong quản lý CTRSH?
    Phân loại rác giúp giảm lượng rác thải phải xử lý, tăng hiệu quả tái chế và giảm ô nhiễm môi trường. Ví dụ, rác hữu cơ có thể được xử lý thành phân vi sinh, giảm tải cho bãi chôn lấp.

  2. Khối lượng CTRSH phát sinh tại Phú Mỹ có cao không so với các địa phương khác?
    Với 0,706 kg/người/ngày, Phú Mỹ có mức phát sinh tương đối cao so với mức trung bình quốc gia (khoảng 0,5-0,6 kg/người/ngày), phản ánh tốc độ phát triển kinh tế và dân số nhanh.

  3. Những khó khăn chính trong công tác thu gom và vận chuyển CTRSH hiện nay là gì?
    Bao gồm trang thiết bị chưa đồng bộ, tần suất thu gom chưa hợp lý, nhân lực thiếu và chưa được đào tạo đầy đủ, cùng với nhận thức người dân chưa cao về phân loại rác.

  4. Các giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý CTRSH cần ưu tiên thực hiện trước?
    Tăng cường tuyên truyền, nâng cao nhận thức người dân về phân loại rác tại nguồn và cải thiện hệ thống thu gom, vận chuyển là ưu tiên hàng đầu để tạo nền tảng cho các bước tiếp theo.

  5. Làm thế nào để nâng cao sự hài lòng của nhân viên thu gom CTRSH?
    Cải thiện thu nhập, đảm bảo trang thiết bị bảo hộ đầy đủ, đào tạo kỹ năng và tạo môi trường làm việc an toàn, thân thiện sẽ giúp tăng sự gắn bó và hiệu quả công việc.

Kết luận

  • Đánh giá thực trạng cho thấy lượng CTRSH phát sinh tại thị xã Phú Mỹ là khoảng 0,706 kg/người/ngày, tương đương 157,082 tấn/ngày năm 2022, dự báo tăng lên 314,95 tấn/ngày vào năm 2030.
  • Các yếu tố ảnh hưởng lớn nhất đến hiệu quả quản lý CTRSH là tuyên truyền phân loại rác, trang thiết bị thu gom, tần suất thu gom, nhân lực và mức phí dịch vụ.
  • Sự hài lòng của nhân viên thu gom phụ thuộc vào phương thức xử lý hiện đại, thu nhập, trang thiết bị và điều kiện làm việc.
  • Đề xuất các giải pháp đồng bộ gồm nâng cao nhận thức người dân, cải thiện hệ thống thu gom, tăng cường quản lý nhà nước và cải thiện điều kiện làm việc cho nhân viên thu gom.
  • Nghiên cứu cung cấp cơ sở khoa học cho các chính sách quản lý CTRSH tại thị xã Phú Mỹ, góp phần bảo vệ môi trường và phát triển bền vững địa phương.

Next steps: Triển khai các chương trình tuyên truyền, đầu tư trang thiết bị thu gom, hoàn thiện chính sách quản lý và tổ chức đào tạo nhân lực trong vòng 1-3 năm tới.

Call to action: Các cơ quan quản lý, doanh nghiệp và cộng đồng cần phối hợp chặt chẽ để thực hiện các giải pháp đề xuất, hướng tới một môi trường sống xanh, sạch và bền vững tại thị xã Phú Mỹ.