## Tổng quan nghiên cứu

Chương trình xây dựng Nông thôn mới (NTM) đã được triển khai trên quy mô toàn quốc với hơn 9.025 xã tham gia, trong đó chỉ có khoảng 2,05% xã đạt chuẩn NTM sau hơn 3 năm thực hiện. Mặc dù chương trình đã huy động được sự tham gia của hệ thống chính trị và người dân, cải thiện cơ sở hạ tầng nông thôn, nhưng vẫn tồn tại nhiều khó khăn, đặc biệt là sự tham gia của người dân còn yếu và thụ động. Nghiên cứu tập trung tại hai xã Bình Dương và Bình Hiệp, huyện Bình Sơn, tỉnh Quảng Ngãi nhằm đánh giá thực trạng sự tham gia của người dân trong xây dựng NTM, từ đó đề xuất các giải pháp nâng cao hiệu quả chương trình.

Mục tiêu nghiên cứu bao gồm: (1) phân tích vai trò và sự cần thiết của sự tham gia người dân trong xây dựng NTM; (2) đánh giá thực trạng sự tham gia của người dân tại hai xã nghiên cứu; (3) đề xuất các giải pháp cải thiện sự tham gia của người dân. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào hai xã Bình Dương và Bình Hiệp, với dữ liệu thu thập trong giai đoạn 2011-2013. Ý nghĩa nghiên cứu thể hiện qua việc cung cấp cơ sở khoa học cho các cấp chính quyền trong việc nâng cao hiệu quả chương trình xây dựng NTM, góp phần phát triển bền vững nông nghiệp, nông thôn và nâng cao đời sống người dân.

## Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

### Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết về sự tham gia của người dân trong phát triển cộng đồng, trong đó nổi bật là thang đo sự tham gia của Sherry R. Arnstein với các mức độ từ cung cấp thông tin đến người dân quản lý. Khái niệm chính bao gồm: sự tham gia tự nguyện, vai trò chủ thể của người dân, sự huy động nội lực cộng đồng và phát triển dựa trên cộng đồng. Ngoài ra, kinh nghiệm phong trào Seamaul Undong của Hàn Quốc được sử dụng làm mô hình tham khảo, nhấn mạnh tinh thần “Chăm chỉ - Tự lực - Hợp tác” và sự tham gia sâu rộng của người dân trong xây dựng nông thôn mới.

### Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp định tính kết hợp định lượng, thu thập dữ liệu qua khảo sát 66 mẫu người dân (34 tại Bình Dương, 32 tại Bình Hiệp) bằng phương pháp chọn mẫu thuận tiện. Phân tích dữ liệu sử dụng thống kê mô tả, so sánh và phân tích nội dung phỏng vấn sâu với các cán bộ quản lý chương trình xây dựng NTM cấp xã, huyện và tỉnh. Timeline nghiên cứu tập trung vào giai đoạn 2011-2013, phù hợp với tiến độ triển khai chương trình tại địa phương. Phương pháp này giúp đánh giá thực trạng sự tham gia của người dân qua 4 mức độ: tiếp nhận thông tin, tham gia bàn bạc ý kiến, thực hiện và giám sát, quản lý công trình.

## Kết quả nghiên cứu và thảo luận

### Những phát hiện chính

- **Mức độ nhận thức và tiếp nhận thông tin:** 98,5% người dân biết đến chương trình NTM, nhưng chỉ 64,6% hiểu về bộ tiêu chí xây dựng NTM và 35,4% biết thời gian bắt đầu chương trình. Khoảng 64,1% người dân không tham gia hoặc chỉ tham gia 1-2 hoạt động tuyên truyền trong 3 năm qua.

- **Sự tham gia bàn bạc ý kiến:** Chỉ 6,3% người dân tham gia quyết định trong xây dựng NTM, trong khi 41,3% chỉ nhận được thông báo. 74,6% cho rằng kế hoạch xây dựng NTM do chính quyền quyết định, phản ánh sự thụ động của người dân.

- **Tham gia thực hiện:** Người dân đóng góp vật chất cho các hoạt động như làm đường giao thông (100.000 đồng/khẩu/năm tại Bình Dương), làm điện đường (100.000 đồng/hộ tại Bình Hiệp), dồn điền đổi thửa (50.000 đồng/sào/năm tại Bình Dương). Bình Dương có phong trào làm đường giao thông mạnh mẽ với 4,818 km đường bê tông hóa trong 3 năm, trong khi Bình Hiệp còn hạn chế.

- **Giám sát và quản lý:** 46% người dân không rõ về công việc giám sát, 30,2% cho biết chính quyền không tạo điều kiện cho người dân tham gia giám sát. Các hoạt động giám sát chủ yếu do ban thanh tra nhân dân thực hiện, hiệu quả thấp.

### Thảo luận kết quả

Sự tham gia của người dân trong xây dựng NTM tại hai xã còn hạn chế, chủ yếu ở mức tiếp nhận thông tin và thực hiện các hoạt động có liên quan trực tiếp đến đời sống. Nguyên nhân chính là do thiếu thông tin minh bạch, quy trình tham vấn chưa thực sự hiệu quả, và sự phân bổ nguồn lực chủ yếu dựa vào ngân sách nhà nước thay vì huy động nội lực cộng đồng. So sánh với phong trào Seamaul Undong của Hàn Quốc, sự tham gia của người dân tại Việt Nam còn thiếu tính chủ động và sâu rộng, dẫn đến hiệu quả chương trình chưa cao. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ phân bố mức độ tham gia và bảng so sánh các khoản đóng góp vật chất giữa hai xã.

## Đề xuất và khuyến nghị

- **Cấp Trung ương:** Ban hành quy định bắt buộc về tỷ lệ tham gia của người dân trong các hoạt động xây dựng NTM, kèm theo chế tài cụ thể; xây dựng chiến dịch truyền thông toàn quốc minh bạch, đầy đủ về quyền lợi và nghĩa vụ của người dân; thiết lập cơ chế tài trợ vốn linh hoạt, phân bổ ngân sách đồng đều cho các xã để người dân tự quyết định ưu tiên đầu tư.

- **Cấp Tỉnh/Huyện:** Tổ chức các lớp đào tạo nâng cao nhận thức và kỹ năng tham gia cộng đồng cho người dân và cán bộ quản lý; thí điểm các mô hình do người dân thực hiện với độ khó tăng dần, nhân rộng các mô hình thành công; xây dựng bộ định mức kỹ thuật đơn giản, dễ hiểu làm căn cứ cho người dân thực hiện các công trình.

- **Cấp Xã:** Công khai, minh bạch các hoạt động xây dựng NTM; xem người dân là đối tác trong xây dựng NTM, trao quyền tự quyết cho người dân trong lựa chọn công việc ưu tiên; tăng cường tổ chức các cuộc họp dân cư để lấy ý kiến và giám sát; khuyến khích người dân tham gia giám sát, quản lý, vận hành các công trình.

- **Cộng đồng Người Dân:** Tăng cường tự giác tham gia các hoạt động xây dựng NTM, chủ động đóng góp ý kiến và giám sát; phối hợp với chính quyền để đảm bảo quyền lợi và trách nhiệm; tham gia các khóa đào tạo nâng cao năng lực.

## Đối tượng nên tham khảo luận văn

- **Cán bộ quản lý chính sách công:** Nghiên cứu cung cấp cơ sở khoa học để xây dựng và điều chỉnh chính sách xây dựng NTM, đặc biệt về vai trò và sự tham gia của người dân.

- **Nhà nghiên cứu và học viên cao học:** Tài liệu tham khảo về phương pháp nghiên cứu thực địa, phân tích sự tham gia cộng đồng trong phát triển nông thôn.

- **Cán bộ địa phương (xã, huyện):** Hướng dẫn thực tiễn về cách thức huy động và nâng cao sự tham gia của người dân trong xây dựng NTM, từ đó nâng cao hiệu quả quản lý và triển khai chương trình.

- **Tổ chức phi chính phủ và doanh nghiệp:** Tham khảo để thiết kế các chương trình hỗ trợ phát triển nông thôn, tăng cường hợp tác với cộng đồng địa phương.

## Câu hỏi thường gặp

1. **Tại sao sự tham gia của người dân lại quan trọng trong xây dựng NTM?**  
Sự tham gia giúp huy động nội lực cộng đồng, đảm bảo các hoạt động phù hợp với nhu cầu thực tế, nâng cao hiệu quả và tính bền vững của chương trình.

2. **Mức độ tham gia của người dân hiện nay ra sao?**  
Phần lớn người dân chỉ tham gia ở mức tiếp nhận thông tin và thực hiện các hoạt động đơn giản, còn tham gia bàn bạc và giám sát còn rất hạn chế.

3. **Nguyên nhân nào khiến người dân tham gia thấp?**  
Thiếu thông tin minh bạch, quy trình tham vấn chưa hiệu quả, sự phân bổ nguồn lực chủ yếu dựa vào ngân sách nhà nước, thiếu đào tạo và khuyến khích.

4. **Giải pháp nào giúp nâng cao sự tham gia của người dân?**  
Cần công khai minh bạch thông tin, tổ chức đào tạo, xây dựng cơ chế tài trợ linh hoạt, trao quyền tự quyết cho người dân và tăng cường giám sát cộng đồng.

5. **Kinh nghiệm quốc tế nào có thể áp dụng?**  
Phong trào Seamaul Undong của Hàn Quốc là mô hình điển hình, nhấn mạnh tinh thần tự lực, hợp tác và sự tham gia sâu rộng của người dân trong phát triển nông thôn.

## Kết luận

- Sự tham gia của người dân là yếu tố quyết định thành công của chương trình xây dựng NTM.  
- Thực trạng tại hai xã nghiên cứu cho thấy sự tham gia còn yếu, chủ yếu ở mức tiếp nhận thông tin và thực hiện.  
- Cần có sự phối hợp đồng bộ giữa các cấp chính quyền để nâng cao sự tham gia của người dân.  
- Áp dụng kinh nghiệm quốc tế và xây dựng cơ chế phù hợp với điều kiện địa phương là cần thiết.  
- Các bước tiếp theo bao gồm ban hành quy định pháp lý, tổ chức đào tạo, thí điểm mô hình và tăng cường truyền thông.

Hành động ngay hôm nay để nâng cao sự tham gia của người dân trong xây dựng NTM, góp phần phát triển bền vững nông thôn Việt Nam.