Tổng quan nghiên cứu

Xây dựng nông thôn mới là một trong những mục tiêu trọng tâm của Đảng Cộng sản Việt Nam nhằm phát triển kinh tế - xã hội bền vững tại các vùng nông thôn. Theo Nghị quyết số 26-NQ/TW ngày 5/8/2008 và Nghị quyết Đại hội XIII, mục tiêu đến năm 2025 là có tối thiểu 80% xã đạt chuẩn nông thôn mới. Xã Trường Đông, thị xã Hòa Thành, tỉnh Tây Ninh, với diện tích tự nhiên 2.286,55 ha và dân số khoảng 17.926 người, đã triển khai chương trình xây dựng nông thôn mới từ năm 2013. Qua giai đoạn 2016-2020, xã đã đạt nhiều thành tựu trong phát triển kinh tế, nâng cao đời sống vật chất và tinh thần của người dân, đồng thời cải thiện rõ nét bộ mặt nông thôn.

Tuy nhiên, xã còn đối mặt với một số khó khăn như sự phân hóa về trình độ dân trí, kinh tế chưa đồng đều, công tác tuyên truyền về vệ sinh môi trường chưa hiệu quả, và nguồn lực đóng góp của người dân còn hạn chế. Nghiên cứu nhằm phân tích thực trạng phát triển nông thôn mới tại xã Trường Đông trong giai đoạn 2016-2020, đánh giá các kết quả đạt được và tồn tại, từ đó đề xuất các giải pháp nâng cao hiệu quả xây dựng nông thôn mới trong giai đoạn 2021-2025. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc hỗ trợ địa phương phát triển kinh tế - xã hội bền vững, góp phần thực hiện các mục tiêu phát triển nông thôn mới của tỉnh Tây Ninh và cả nước.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên cơ sở lý luận của chủ nghĩa duy vật biện chứng, duy vật lịch sử, tư tưởng Hồ Chí Minh và các chính sách của Đảng, Nhà nước về phát triển nông thôn mới. Hai mô hình lý thuyết chính được áp dụng gồm:

  1. Mô hình phát triển nông thôn mới theo Bộ tiêu chí quốc gia: Bao gồm 19 tiêu chí thuộc 5 nhóm chính: quy hoạch, hạ tầng kinh tế - xã hội, kinh tế và tổ chức sản xuất, văn hóa - xã hội - môi trường, hệ thống chính trị. Mô hình này giúp đánh giá toàn diện các khía cạnh phát triển nông thôn mới.

  2. Lý thuyết phát triển bền vững trong nông nghiệp và nông thôn: Nhấn mạnh sự cân bằng giữa phát triển kinh tế, bảo vệ môi trường và phát triển xã hội, đảm bảo nâng cao đời sống người dân một cách bền vững.

Các khái niệm chính bao gồm: nông thôn mới, phát triển kinh tế nông thôn, tái cơ cấu ngành nông nghiệp, huy động nguồn lực xã hội, vai trò chủ thể của người dân trong xây dựng nông thôn mới.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp định tính và định lượng:

  • Nguồn dữ liệu: Số liệu thứ cấp từ các văn bản pháp luật, báo cáo của UBND tỉnh Tây Ninh, thị xã Hòa Thành và xã Trường Đông; các báo cáo tổng kết chương trình xây dựng nông thôn mới; tài liệu khoa học liên quan; dữ liệu khảo sát thực tế tại địa phương.

  • Phương pháp phân tích: Thống kê mô tả để tổng hợp số liệu về các tiêu chí xây dựng nông thôn mới; so sánh theo thời gian (2016-2020) và không gian với các địa phương tương đồng; phân tích tổng hợp để đánh giá thực trạng và đề xuất giải pháp.

  • Cỡ mẫu và chọn mẫu: Khảo sát được thực hiện trên toàn bộ 5 ấp của xã Trường Đông với sự tham gia của cán bộ xã, người dân và các tổ chức liên quan nhằm đảm bảo tính đại diện và toàn diện.

  • Timeline nghiên cứu: Nghiên cứu tập trung vào giai đoạn 2016-2020 để đánh giá thực trạng, đồng thời đề xuất giải pháp cho giai đoạn 2021-2025.

Phương pháp nghiên cứu đảm bảo tính khoa học, khách quan, giúp làm rõ các nhân tố ảnh hưởng và hiệu quả của chương trình xây dựng nông thôn mới tại xã Trường Đông.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Cơ sở hạ tầng được cải thiện rõ rệt: Hệ thống giao thông nông thôn dài 97,01 km, trong đó đường trục ấp và đường ngõ xóm được bê tông hóa, đảm bảo ô tô đi lại thuận tiện quanh năm. Tỷ lệ hộ sử dụng điện thường xuyên đạt 100%, hệ thống thông tin liên lạc phủ sóng toàn xã. So với giai đoạn trước 2016, tỷ lệ đường giao thông cứng hóa tăng khoảng 40%.

  2. Phát triển sản xuất và thu nhập người dân: Diện tích đất sản xuất nông nghiệp được tưới tiêu chủ động đạt 99% trên tổng diện tích 1.802,24 ha. Thu nhập bình quân đầu người tăng từ khoảng 25 triệu đồng năm 2016 lên khoảng 45 triệu đồng năm 2020, tỷ lệ hộ nghèo giảm xuống dưới 6%. Các mô hình liên kết sản xuất gắn với tiêu thụ nông sản được triển khai hiệu quả.

  3. Chất lượng giáo dục và y tế được nâng cao: 100% trẻ em 5 tuổi được phổ cập giáo dục mầm non, tỷ lệ biết chữ đạt trên 98%. Trạm y tế xã được đầu tư nâng cấp, 90% trạm y tế đạt chuẩn khám chữa bệnh bảo hiểm y tế. Tỷ lệ người dân tham gia bảo hiểm y tế đạt trên 85%.

  4. Môi trường và văn hóa xã hội được quan tâm: Tỷ lệ hộ có nhà tiêu, nhà tắm hợp vệ sinh đạt trên 85%, tỷ lệ hộ chăn nuôi có chuồng trại đảm bảo vệ sinh môi trường đạt trên 70%. Các hoạt động văn hóa, thể thao được duy trì với 100% ấp có nhà văn hóa, tạo điều kiện sinh hoạt cộng đồng.

Thảo luận kết quả

Các kết quả trên cho thấy xã Trường Đông đã đạt được nhiều thành tựu quan trọng trong xây dựng nông thôn mới, phù hợp với các tiêu chí quốc gia. Việc đầu tư đồng bộ vào hạ tầng giao thông, thủy lợi và điện đã tạo điều kiện thuận lợi cho phát triển sản xuất và nâng cao đời sống người dân. Thu nhập bình quân tăng gần gấp đôi trong 5 năm, tỷ lệ hộ nghèo giảm đáng kể, phản ánh hiệu quả của các chính sách hỗ trợ và mô hình liên kết sản xuất.

Chất lượng giáo dục và y tế được cải thiện góp phần nâng cao dân trí và sức khỏe cộng đồng, tạo nền tảng phát triển bền vững. Công tác bảo vệ môi trường và phát huy văn hóa truyền thống cũng được chú trọng, góp phần xây dựng nông thôn mới toàn diện.

So sánh với các địa phương khác trong tỉnh Tây Ninh và các tỉnh lân cận, Trường Đông có sự phát triển tương đối đồng đều và bền vững. Tuy nhiên, vẫn còn tồn tại một số hạn chế như sự phân hóa kinh tế giữa các nhóm dân cư, nhận thức về bảo vệ môi trường chưa đồng đều, và nguồn lực huy động từ cộng đồng còn hạn chế.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ tăng trưởng thu nhập bình quân, tỷ lệ hộ nghèo qua các năm, bảng tổng hợp các tiêu chí đạt chuẩn nông thôn mới, và biểu đồ tỷ lệ sử dụng điện, nước hợp vệ sinh.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường công tác tuyên truyền, nâng cao nhận thức cộng đồng
    Đẩy mạnh các hoạt động truyền thông về bảo vệ môi trường, vệ sinh nông thôn và vai trò của người dân trong xây dựng nông thôn mới. Mục tiêu nâng tỷ lệ người dân tham gia các hoạt động bảo vệ môi trường lên trên 90% trong vòng 2 năm. Chủ thể thực hiện: UBND xã phối hợp với các tổ chức đoàn thể.

  2. Đẩy mạnh liên kết sản xuất và phát triển chuỗi giá trị nông sản
    Hỗ trợ các hợp tác xã, tổ hợp tác phát triển sản xuất theo chuỗi giá trị, nâng cao chất lượng và giá trị sản phẩm. Mục tiêu tăng thu nhập bình quân đầu người thêm 20% trong 3 năm tới. Chủ thể thực hiện: Phòng Kinh tế thị xã, UBND xã, các doanh nghiệp địa phương.

  3. Tăng cường đầu tư phát triển hạ tầng kỹ thuật và xã hội
    Ưu tiên nâng cấp hệ thống thủy lợi, giao thông nội đồng và cơ sở vật chất y tế, giáo dục. Mục tiêu đạt 100% các tiêu chí hạ tầng theo Bộ tiêu chí quốc gia trong giai đoạn 2021-2025. Chủ thể thực hiện: UBND xã, các sở ngành tỉnh Tây Ninh.

  4. Phát triển nguồn nhân lực và đào tạo cán bộ quản lý nông thôn mới
    Tổ chức các lớp đào tạo kỹ năng quản lý, lãnh đạo cho cán bộ xã, thôn và người dân nhằm nâng cao năng lực thực thi chương trình. Mục tiêu 100% cán bộ chủ chốt được đào tạo trong 2 năm. Chủ thể thực hiện: Học viện Khoa học xã hội, UBND xã.

  5. Khuyến khích xã hội hóa và huy động nguồn lực đa dạng
    Xây dựng cơ chế khuyến khích doanh nghiệp, tổ chức và người dân tham gia đầu tư phát triển nông thôn mới, tăng tỷ lệ vốn xã hội hóa lên trên 30% tổng nguồn vốn đầu tư. Chủ thể thực hiện: UBND xã, các tổ chức chính trị - xã hội.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý nhà nước các cấp
    Giúp hiểu rõ thực trạng, các tiêu chí và giải pháp phát triển nông thôn mới, từ đó xây dựng chính sách phù hợp và chỉ đạo hiệu quả.

  2. Nhà nghiên cứu và học viên ngành quản lý kinh tế, phát triển nông thôn
    Cung cấp cơ sở lý luận, phương pháp nghiên cứu và dữ liệu thực tiễn để phục vụ cho các nghiên cứu chuyên sâu và luận văn.

  3. Các tổ chức chính trị - xã hội và đoàn thể địa phương
    Hỗ trợ trong công tác tuyên truyền, vận động nhân dân tham gia xây dựng nông thôn mới, nâng cao hiệu quả các chương trình phát triển cộng đồng.

  4. Doanh nghiệp và hợp tác xã hoạt động trong lĩnh vực nông nghiệp, nông thôn
    Tham khảo các mô hình liên kết sản xuất, phát triển chuỗi giá trị, từ đó mở rộng hoạt động kinh doanh và nâng cao hiệu quả sản xuất.

Câu hỏi thường gặp

  1. Xây dựng nông thôn mới có ý nghĩa gì đối với phát triển kinh tế xã hội?
    Xây dựng nông thôn mới giúp nâng cao đời sống vật chất và tinh thần của người dân, phát triển hạ tầng, thúc đẩy sản xuất nông nghiệp và phi nông nghiệp, góp phần giảm nghèo và thu hẹp khoảng cách giữa nông thôn và thành thị.

  2. Các tiêu chí chính để đánh giá xã đạt chuẩn nông thôn mới là gì?
    Bao gồm 19 tiêu chí thuộc 5 nhóm: quy hoạch, hạ tầng kinh tế - xã hội, kinh tế và tổ chức sản xuất, văn hóa - xã hội - môi trường, hệ thống chính trị. Ví dụ như tỷ lệ đường giao thông cứng hóa, thu nhập bình quân, tỷ lệ hộ nghèo, chất lượng giáo dục và y tế.

  3. Những khó khăn thường gặp trong xây dựng nông thôn mới tại xã Trường Đông?
    Bao gồm sự phân hóa kinh tế chưa đồng đều, nhận thức về bảo vệ môi trường còn hạn chế, nguồn lực huy động từ cộng đồng thấp, và một số tiêu chí kỹ thuật chưa đạt chuẩn hoàn toàn.

  4. Làm thế nào để huy động nguồn lực hiệu quả cho phát triển nông thôn mới?
    Cần đa dạng hóa các nguồn vốn, lồng ghép các chương trình mục tiêu quốc gia, huy động đóng góp của cộng đồng, khuyến khích doanh nghiệp đầu tư và thực hiện xã hội hóa các dịch vụ công.

  5. Vai trò của người dân trong xây dựng nông thôn mới như thế nào?
    Người dân là chủ thể quan trọng, tham gia trực tiếp vào xây dựng, giám sát và thụ hưởng các kết quả phát triển. Sự tự giác và đồng thuận của người dân quyết định sự thành công bền vững của chương trình.

Kết luận

  • Xã Trường Đông đã đạt nhiều thành tựu quan trọng trong xây dựng nông thôn mới giai đoạn 2016-2020, với cải thiện rõ rệt về hạ tầng, thu nhập và chất lượng cuộc sống người dân.
  • Các tiêu chí quốc gia về nông thôn mới được thực hiện đồng bộ, góp phần phát triển kinh tế - xã hội bền vững tại địa phương.
  • Một số tồn tại như phân hóa kinh tế, nhận thức bảo vệ môi trường và huy động nguồn lực cần được khắc phục trong giai đoạn tiếp theo.
  • Đề xuất các giải pháp trọng tâm gồm nâng cao nhận thức cộng đồng, phát triển chuỗi giá trị nông sản, đầu tư hạ tầng, đào tạo cán bộ và huy động nguồn lực xã hội hóa.
  • Nghiên cứu cung cấp cơ sở khoa học và thực tiễn để các cấp quản lý, nhà nghiên cứu và cộng đồng địa phương tiếp tục phát triển chương trình xây dựng nông thôn mới hiệu quả hơn trong giai đoạn 2021-2025.

Hành động tiếp theo là triển khai các giải pháp đề xuất, tăng cường giám sát và đánh giá định kỳ để đảm bảo tiến độ và chất lượng xây dựng nông thôn mới tại xã Trường Đông.