Tổng quan nghiên cứu

Thoái hóa khớp gối (THKG) là bệnh lý phổ biến, đặc biệt ở người cao tuổi, gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến chất lượng cuộc sống. Theo thống kê tại Việt Nam, THK đứng thứ ba trong các bệnh tổn thương khớp, trong đó THKG chiếm 56,5% các trường hợp cần điều trị nội trú. Ở Mỹ, hàng năm có khoảng 21 triệu người mắc THKG, với 4 triệu người phải nhập viện và 100.000 người mất khả năng đi lại do bệnh nặng. THKG là nguyên nhân tàn tật đứng thứ hai sau bệnh tim mạch. Bệnh gây ra các triệu chứng đau, hạn chế vận động, biến dạng khớp và ảnh hưởng đến chức năng vận động.

Mục tiêu nghiên cứu là đánh giá kết quả điều trị THKG bằng phương pháp kết hợp điện châm và sóng xung kích trên các chỉ số lâm sàng và cận lâm sàng, đồng thời theo dõi tác dụng không mong muốn của phương pháp. Nghiên cứu được thực hiện tại Bệnh viện Châm cứu Trung ương từ tháng 3 đến tháng 8 năm 2020, với 80 bệnh nhân THKG giai đoạn 1 và 2 theo phân loại Kellgren và Lawrence, thuộc thể phong hàn thấp tý theo Y học cổ truyền.

Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc phát triển phương pháp điều trị không dùng thuốc, giảm tác dụng phụ của thuốc giảm đau và chống viêm, đồng thời kết hợp tinh hoa Y học cổ truyền và hiện đại nhằm nâng cao hiệu quả điều trị, cải thiện chất lượng cuộc sống cho bệnh nhân THKG.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên hai nền tảng lý thuyết chính: Y học cổ truyền (YHCT) và Y học hiện đại (YHHĐ). Theo YHHĐ, THKG là hậu quả của mất cân bằng giữa tổng hợp và hủy hoại sụn khớp, gây ra bởi các yếu tố cơ học, sinh học và viêm nhiễm. Các yếu tố nguy cơ gồm tuổi cao, chấn thương, bệnh nội tiết và chuyển hóa. Triệu chứng chính là đau, cứng khớp, hạn chế vận động và biến dạng khớp. Chẩn đoán dựa trên tiêu chuẩn ACR 1991 và phân loại tổn thương trên phim X-quang theo Kellgren và Lawrence.

Theo YHCT, THKG thuộc chứng tý, nguyên nhân do chính khí suy giảm, tà khí xâm nhập, gây tắc nghẽn kinh lạc, dẫn đến đau và hạn chế vận động. Bệnh được chia thành thể phong hàn thấp tý và phong thấp nhiệt tý, với các phương pháp điều trị như châm cứu, điện châm, thuốc thang và vật lý trị liệu.

Phương pháp điện châm dựa trên cơ chế kích thích thần kinh - nội tiết - thể dịch, tạo cung phản xạ mới giúp giảm đau và phục hồi chức năng. Sóng xung kích là sóng âm cơ học năng lượng cao, tác động lên mô mềm và điểm đau, thúc đẩy tái tạo collagen, cải thiện vi tuần hoàn và giảm đau.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu thiết kế dọc, can thiệp lâm sàng ngẫu nhiên có đối chứng, so sánh trước và sau điều trị. Cỡ mẫu gồm 80 bệnh nhân THKG giai đoạn 1 và 2, được chia ngẫu nhiên thành hai nhóm: nhóm nghiên cứu (40 bệnh nhân) điều trị bằng điện châm kết hợp sóng xung kích, nhóm đối chứng (40 bệnh nhân) điều trị bằng glucosamine sulfat uống hàng ngày.

Dữ liệu thu thập gồm đặc điểm chung (tuổi, giới, nghề nghiệp, thời gian mắc bệnh, vị trí tổn thương), chỉ tiêu lâm sàng (điểm đau theo thang VAS, chức năng vận động theo thang WOMAC, chỉ số gót - mông), chỉ tiêu cận lâm sàng (công thức máu, sinh hóa máu, phim X-quang). Phân tích số liệu sử dụng phần mềm SPSS 20, kiểm định t-Student và chi bình phương, mức ý nghĩa p < 0,05.

Liệu trình điều trị nhóm nghiên cứu gồm 20 ngày điện châm (30 phút/ngày) và 5 lần sóng xung kích (tần số 15Hz, áp suất 1 bar, 3000 xung/lần). Nhóm đối chứng uống glucosamine sulfat 1500mg/ngày trong 20 ngày. Đánh giá kết quả tại các thời điểm trước điều trị, sau 10 và 20 ngày.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Đặc điểm đối tượng nghiên cứu: Độ tuổi trung bình 65,1 ± 8,02 tuổi, chủ yếu từ 60-69 tuổi (46,3%). Tỷ lệ nữ chiếm 75%, lao động chân tay chiếm 63,8%. Thời gian mắc bệnh trung bình 5,25 ± 1,56 năm. Tổn thương cả hai khớp gối chiếm 61,3%. Không có sự khác biệt đáng kể về các đặc điểm này giữa hai nhóm (p > 0,05).

  2. Mức độ đau theo thang VAS: Trước điều trị, 81,3% bệnh nhân đau vừa, 18,7% đau nặng. Sau 20 ngày, nhóm nghiên cứu có 27,5% không đau, 67,5% đau nhẹ, chỉ 5% đau vừa; nhóm đối chứng có 12,5% không đau, 45% đau nhẹ, 42,5% đau vừa. Sự cải thiện đau ở nhóm nghiên cứu vượt trội hơn nhóm đối chứng (p < 0,05).

  3. Chức năng vận động theo thang WOMAC: Trước điều trị, 63,7% bệnh nhân rối loạn chức năng vận động nặng, 36,3% trung bình. Sau điều trị, nhóm nghiên cứu có tỷ lệ cải thiện chức năng vận động cao hơn nhóm đối chứng với mức giảm điểm WOMAC rõ rệt (p < 0,05).

  4. Hạn chế vận động theo chỉ số gót - mông: Trước điều trị, 70% nhóm nghiên cứu và 62,5% nhóm đối chứng hạn chế vận động nặng. Sau điều trị, nhóm nghiên cứu cải thiện đáng kể khoảng cách gót - mông, giảm hạn chế vận động hơn nhóm đối chứng (p < 0,05).

Thảo luận kết quả

Kết quả cho thấy phương pháp kết hợp điện châm và sóng xung kích có hiệu quả vượt trội trong giảm đau và cải thiện chức năng vận động khớp gối so với điều trị bằng glucosamine sulfat đơn thuần. Điện châm kích thích thần kinh, điều hòa nội tiết và thể dịch, giúp giảm đau nhanh và phục hồi chức năng. Sóng xung kích thúc đẩy tái tạo mô, cải thiện vi tuần hoàn và giảm viêm, hỗ trợ quá trình lành thương.

So với các nghiên cứu trước đây về điện châm hoặc sóng xung kích riêng lẻ, kết hợp hai phương pháp này phát huy hiệu quả cộng hưởng, giảm tác dụng phụ của thuốc giảm đau và chống viêm. Kết quả phù hợp với các nghiên cứu quốc tế và trong nước về hiệu quả của điện châm và sóng xung kích trong điều trị THKG.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ biến đổi điểm VAS, WOMAC và chỉ số gót - mông tại các thời điểm điều trị, giúp minh họa rõ ràng sự cải thiện theo thời gian và so sánh giữa hai nhóm.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Áp dụng rộng rãi phương pháp kết hợp điện châm và sóng xung kích trong điều trị THKG giai đoạn sớm và trung bình nhằm giảm đau nhanh, cải thiện chức năng vận động, giảm phụ thuộc thuốc giảm đau, trong vòng 20 ngày điều trị, do các cơ sở y tế chuyên khoa thực hiện.

  2. Đào tạo chuyên sâu cho cán bộ y tế về kỹ thuật điện châm và sóng xung kích, đảm bảo an toàn và hiệu quả điều trị, tổ chức các khóa tập huấn định kỳ trong 6 tháng đầu năm, do bệnh viện chuyên khoa và học viện y dược cổ truyền chủ trì.

  3. Xây dựng phác đồ điều trị chuẩn kết hợp YHCT và YHHĐ cho bệnh nhân THKG, bao gồm đánh giá lâm sàng, cận lâm sàng và theo dõi tác dụng không mong muốn, áp dụng tại các bệnh viện tuyến trung ương và tuyến tỉnh trong 1 năm tới.

  4. Nâng cao nhận thức người bệnh về lợi ích của phương pháp không dùng thuốc, khuyến khích tuân thủ điều trị và phối hợp vận động trị liệu, tư vấn giáo dục sức khỏe tại cộng đồng, thực hiện liên tục trong các chương trình chăm sóc sức khỏe người cao tuổi.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Bác sĩ chuyên khoa cơ xương khớp và phục hồi chức năng: Áp dụng kết quả nghiên cứu để lựa chọn phương pháp điều trị không dùng thuốc hiệu quả, giảm tác dụng phụ thuốc, nâng cao chất lượng điều trị cho bệnh nhân THKG.

  2. Chuyên gia y học cổ truyền và châm cứu: Tham khảo cơ sở lý thuyết và phương pháp điện châm kết hợp sóng xung kích, phát triển kỹ thuật và phác đồ điều trị phù hợp với đặc điểm bệnh nhân Việt Nam.

  3. Nhà quản lý y tế và hoạch định chính sách: Sử dụng kết quả nghiên cứu để xây dựng chính sách phát triển các phương pháp điều trị không dùng thuốc, đào tạo nhân lực và đầu tư trang thiết bị phục vụ điều trị THKG.

  4. Sinh viên và nghiên cứu sinh y học cổ truyền, y học hiện đại: Nắm bắt kiến thức chuyên sâu về cơ chế bệnh sinh, phương pháp điều trị kết hợp, kỹ thuật nghiên cứu lâm sàng và phân tích số liệu trong lĩnh vực cơ xương khớp.

Câu hỏi thường gặp

  1. Điện châm và sóng xung kích có an toàn không?
    Nghiên cứu cho thấy phương pháp kết hợp này an toàn, không gây tác dụng phụ nghiêm trọng. Một số bệnh nhân có thể gặp đau nhẹ tại chỗ điều trị nhưng không ảnh hưởng đến sức khỏe tổng thể.

  2. Phương pháp này phù hợp với đối tượng nào?
    Phù hợp với bệnh nhân THKG giai đoạn 1 và 2, có triệu chứng đau vừa và nặng, không có chống chỉ định như viêm nhiễm tại chỗ, bệnh lý cấp tính hoặc bệnh mạn tính nặng.

  3. Hiệu quả điều trị kéo dài bao lâu?
    Kết quả nghiên cứu đánh giá trong 20 ngày điều trị cho thấy cải thiện rõ rệt. Hiệu quả lâu dài cần theo dõi thêm, tuy nhiên phương pháp giúp giảm đau và cải thiện chức năng vận động bền vững.

  4. Có thể kết hợp với thuốc điều trị khác không?
    Có thể kết hợp với thuốc giảm đau hoặc thuốc điều trị triệu chứng khác theo chỉ định bác sĩ, nhưng ưu tiên giảm liều thuốc để hạn chế tác dụng phụ, đồng thời tăng cường phương pháp không dùng thuốc.

  5. Chi phí và trang thiết bị có khó tiếp cận không?
    Điện châm và sóng xung kích yêu cầu trang thiết bị chuyên dụng và nhân lực được đào tạo, chi phí đầu tư ban đầu cao nhưng hiệu quả điều trị và giảm chi phí thuốc lâu dài giúp tiết kiệm tổng thể.

Kết luận

  • Phương pháp kết hợp điện châm và sóng xung kích hiệu quả trong giảm đau và cải thiện chức năng vận động khớp gối ở bệnh nhân THKG giai đoạn 1 và 2.
  • Nghiên cứu chứng minh sự cải thiện vượt trội so với điều trị bằng glucosamine sulfat đơn thuần.
  • Phương pháp an toàn, ít tác dụng phụ, phù hợp với đặc điểm bệnh nhân Việt Nam.
  • Đề xuất áp dụng rộng rãi, đào tạo nhân lực và xây dựng phác đồ điều trị chuẩn kết hợp YHCT và YHHĐ.
  • Các bước tiếp theo gồm mở rộng nghiên cứu theo dõi hiệu quả lâu dài và ứng dụng trong thực tiễn lâm sàng.

Hành động ngay: Các cơ sở y tế chuyên khoa nên triển khai đào tạo và áp dụng phương pháp này để nâng cao hiệu quả điều trị thoái hóa khớp gối, cải thiện chất lượng cuộc sống cho người bệnh.