Tổng quan nghiên cứu

Việc sử dụng thuốc an toàn, hợp lý và hiệu quả là một trong những chính sách quốc gia quan trọng nhằm nâng cao chất lượng chăm sóc sức khỏe cộng đồng. Tại Việt Nam, đặc biệt trong bối cảnh phát triển kinh tế xã hội, việc cấp phát thuốc bảo hiểm y tế (BHYT) ngoại trú đóng vai trò then chốt trong chu trình sử dụng thuốc, góp phần nâng cao hiệu quả điều trị và giảm thiểu lãng phí. Bệnh viện Đa khoa Xuyên Á – TP. Hồ Chí Minh, với hơn 1.200 lượt khám chữa bệnh ngoại trú mỗi ngày, là một trong những cơ sở y tế tư nhân hàng đầu khu vực Tây Bắc TP.HCM và các tỉnh lân cận. Tuy nhiên, thực trạng cấp phát thuốc BHYT ngoại trú tại đây vẫn còn tồn tại nhiều hạn chế, ảnh hưởng đến sự hài lòng và hiệu quả điều trị của người bệnh.

Nghiên cứu được thực hiện trong khoảng thời gian từ tháng 6 đến tháng 11 năm 2023 nhằm đánh giá thực trạng cấp phát thuốc BHYT ngoại trú tại Bệnh viện Đa khoa Xuyên Á, đồng thời xác định nguyên nhân các tồn tại trong quy trình cấp phát. Mục tiêu cụ thể bao gồm phân tích việc thực hiện các bước trong quy trình cấp phát thuốc và đánh giá các chỉ số cấp phát như thời gian cấp phát, tỷ lệ thuốc được cấp phát thực tế, tỷ lệ thuốc dán nhãn đầy đủ và mức độ hiểu biết của bệnh nhân về liều dùng thuốc. Kết quả nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc cải thiện chất lượng dịch vụ cấp phát thuốc, nâng cao tuân thủ điều trị và hỗ trợ các nhà quản lý y tế trong việc xây dựng chính sách phù hợp.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết và mô hình quản lý dược trong bệnh viện, tập trung vào chu trình sử dụng thuốc gồm bốn bước: chẩn đoán, kê đơn, cấp phát và tuân thủ điều trị. Trong đó, cấp phát thuốc được xem là bước trung gian quan trọng, đảm bảo thuốc được phân phối đúng người, đúng thuốc, đúng liều lượng và kèm theo tư vấn sử dụng hợp lý. Các khái niệm chính bao gồm:

  • Quy trình cấp phát thuốc ngoại trú: Bao gồm các bước tiếp nhận đơn thuốc, kiểm tra chi tiết đơn, chuẩn bị thuốc và dán nhãn, kiểm tra lần cuối và phát thuốc kèm tư vấn cho người bệnh.
  • Chỉ số cấp phát thuốc: Thời gian cấp phát trung bình, tỷ lệ thuốc được cấp phát thực tế, tỷ lệ thuốc được dán nhãn đầy đủ và mức độ hiểu biết của bệnh nhân về liều dùng.
  • Sai sót trong cấp phát thuốc: Bao gồm phát nhầm thuốc, sai liều, sai số lượng, không đúng bệnh nhân, đóng gói không đảm bảo và thiếu tư vấn sử dụng thuốc.

Khung lý thuyết này giúp phân tích toàn diện các yếu tố ảnh hưởng đến chất lượng cấp phát thuốc và đề xuất các giải pháp cải thiện.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu được thiết kế theo phương pháp mô tả cắt ngang kết hợp cả nghiên cứu định lượng và định tính.

  • Nguồn dữ liệu: Dữ liệu định lượng được thu thập thông qua quan sát trực tiếp quy trình cấp phát thuốc tại quầy cấp phát thuốc BHYT ngoại trú của Bệnh viện Đa khoa Xuyên Á, phỏng vấn bệnh nhân về hiểu biết sử dụng thuốc và kiểm tra các chỉ số cấp phát. Dữ liệu định tính được thu thập qua thảo luận nhóm tập trung với nhân viên cấp phát thuốc nhằm xác định nguyên nhân các tồn tại trong quy trình.
  • Cỡ mẫu: Nghiên cứu quan sát và đánh giá trên khoảng 300 lượt cấp phát thuốc ngoại trú, phỏng vấn 150 bệnh nhân và tổ chức 3 nhóm thảo luận với 12 nhân viên cấp phát.
  • Phương pháp chọn mẫu: Mẫu được chọn theo phương pháp thuận tiện tại quầy cấp phát thuốc BHYT ngoại trú trong thời gian nghiên cứu từ 01/06/2023 đến 30/11/2023.
  • Phương pháp phân tích: Dữ liệu định lượng được xử lý bằng phần mềm thống kê với các chỉ số tần suất, tỷ lệ phần trăm, trung bình và so sánh với các tiêu chuẩn tối ưu. Dữ liệu định tính được phân tích theo phương pháp phân loại chủ đề để rút ra các nguyên nhân tồn tại.
  • Timeline nghiên cứu: Giai đoạn chuẩn bị và thu thập dữ liệu kéo dài 4 tháng, phân tích và báo cáo kết quả trong 2 tháng tiếp theo.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Thực hiện quy trình cấp phát thuốc: Qua quan sát, tỷ lệ thực hiện đầy đủ các bước trong quy trình cấp phát thuốc ngoại trú đạt khoảng 85%. Trong đó, bước kiểm tra chi tiết đơn thuốc được thực hiện nghiêm túc với tỷ lệ 92%, tuy nhiên bước tư vấn sử dụng thuốc cho bệnh nhân chỉ đạt 60%, thấp hơn nhiều so với tiêu chuẩn đề ra.

  2. Chỉ số cấp phát thuốc: Thời gian cấp phát trung bình là 195 giây, phù hợp với mức thời gian tối ưu (>180 giây) theo khuyến cáo. Tỷ lệ thuốc được cấp phát thực tế đạt 98%, gần đạt mức tối ưu 100%. Tỷ lệ thuốc được dán nhãn đầy đủ là 81%, còn thấp so với yêu cầu 100%. Mức độ hiểu biết đúng về liều dùng của bệnh nhân chỉ đạt 65%, cho thấy còn nhiều hạn chế trong công tác tư vấn và truyền đạt thông tin.

  3. Nguyên nhân tồn tại: Qua thảo luận nhóm, các nguyên nhân chính được xác định gồm: áp lực công việc và khối lượng đơn thuốc lớn dẫn đến thời gian tư vấn hạn chế; thiếu nhân lực và thiết bị hỗ trợ tự động hóa trong quá trình soạn và dán nhãn thuốc; nhân viên cấp phát chưa nhận thức đầy đủ vai trò tư vấn; phần mềm quản lý còn hạn chế trong việc hỗ trợ kiểm tra và cảnh báo sai sót; bệnh nhân thiếu hiểu biết và không chủ động hỏi thông tin về thuốc.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu cho thấy quy trình cấp phát thuốc tại Bệnh viện Đa khoa Xuyên Á đã được thực hiện tương đối đầy đủ, tuy nhiên vẫn còn tồn tại những hạn chế ảnh hưởng đến chất lượng dịch vụ. Thời gian cấp phát thuốc trung bình 195 giây tương đồng với các nghiên cứu trong nước như tại Bệnh viện Thị xã Tân Châu (195 giây) và cao hơn so với một số nghiên cứu quốc tế (ví dụ Nepal 52 giây, Brazil 18,4 giây). Tỷ lệ thuốc được cấp phát thực tế gần đạt chuẩn, phản ánh khả năng cung ứng thuốc tốt của bệnh viện.

Tuy nhiên, tỷ lệ thuốc được dán nhãn đầy đủ và mức độ hiểu biết của bệnh nhân về liều dùng còn thấp, tương tự các nghiên cứu tại Việt Nam và quốc tế cho thấy việc ghi nhãn và tư vấn thuốc là điểm yếu phổ biến. Việc thiếu nhân lực, áp lực công việc và thiếu hệ thống tự động hóa là nguyên nhân chính dẫn đến tình trạng này. So sánh với các nghiên cứu tại Bệnh viện Trung ương Quân đội 108 và Bệnh viện Nội tiết Trung ương, có thể thấy Bệnh viện Đa khoa Xuyên Á cần tăng cường đào tạo nhân viên và cải tiến quy trình để nâng cao chất lượng tư vấn.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện tỷ lệ thực hiện các bước quy trình cấp phát, biểu đồ đường thể hiện thời gian cấp phát trung bình theo từng tháng và bảng so sánh các chỉ số cấp phát với tiêu chuẩn tối ưu để minh họa rõ ràng hơn.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường đào tạo và nâng cao nhận thức nhân viên cấp phát thuốc: Tổ chức các khóa đào tạo định kỳ về quy trình cấp phát thuốc, kỹ năng tư vấn và vai trò của dược sĩ trong việc hướng dẫn sử dụng thuốc. Mục tiêu nâng tỷ lệ tư vấn thuốc lên trên 85% trong vòng 6 tháng. Chủ thể thực hiện: Khoa Dược phối hợp phòng Đào tạo.

  2. Cải tiến hệ thống phần mềm quản lý cấp phát thuốc: Nâng cấp phần mềm để hỗ trợ kiểm tra tự động các sai sót trong đơn thuốc, cảnh báo nhầm lẫn tên thuốc và hỗ trợ dán nhãn điện tử. Mục tiêu giảm sai sót cấp phát xuống dưới 2% trong 1 năm. Chủ thể thực hiện: Ban Giám đốc bệnh viện phối hợp phòng Công nghệ thông tin.

  3. Tăng cường nhân lực và thiết bị hỗ trợ: Bổ sung thêm kỹ thuật viên dược để giảm tải công việc cho dược sĩ, trang bị dụng cụ ra lẻ thuốc và máy in nhãn hiện đại. Mục tiêu giảm áp lực công việc và nâng cao chất lượng đóng gói, dán nhãn trong 6 tháng tới. Chủ thể thực hiện: Khoa Dược và phòng Tổ chức nhân sự.

  4. Tăng cường công tác giám sát và đánh giá định kỳ: Thiết lập hệ thống giám sát chặt chẽ quy trình cấp phát thuốc, tổ chức đánh giá định kỳ các chỉ số cấp phát và phản hồi kịp thời các tồn tại. Mục tiêu duy trì chất lượng cấp phát thuốc ổn định và cải thiện liên tục. Chủ thể thực hiện: Ban Giám đốc bệnh viện và khoa Dược.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Nhân viên y tế và dược sĩ bệnh viện: Nghiên cứu cung cấp thông tin thực tiễn về quy trình cấp phát thuốc, giúp nâng cao kỹ năng và nhận thức trong công tác cấp phát và tư vấn thuốc.

  2. Quản lý bệnh viện và nhà hoạch định chính sách y tế: Cung cấp dữ liệu và phân tích về thực trạng cấp phát thuốc BHYT ngoại trú, hỗ trợ xây dựng chính sách và kế hoạch cải tiến dịch vụ y tế.

  3. Các nhà nghiên cứu trong lĩnh vực quản lý dược và y tế công cộng: Tài liệu tham khảo quý giá về phương pháp nghiên cứu, chỉ số đánh giá và các yếu tố ảnh hưởng đến chất lượng cấp phát thuốc.

  4. Sinh viên và học viên ngành dược, y tế: Giúp hiểu rõ quy trình cấp phát thuốc, các chỉ số đánh giá và thực trạng tại cơ sở y tế thực tế, phục vụ học tập và nghiên cứu chuyên sâu.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao việc cấp phát thuốc ngoại trú lại quan trọng trong chu trình sử dụng thuốc?
    Cấp phát thuốc là bước trung gian đảm bảo thuốc được phân phối đúng người, đúng thuốc, đúng liều và kèm theo tư vấn sử dụng. Sai sót trong cấp phát có thể làm giảm hiệu quả điều trị và gây lãng phí tài nguyên y tế.

  2. Các chỉ số nào được sử dụng để đánh giá chất lượng cấp phát thuốc?
    Các chỉ số chính gồm thời gian cấp phát trung bình, tỷ lệ thuốc được cấp phát thực tế, tỷ lệ thuốc được dán nhãn đầy đủ và mức độ hiểu biết của bệnh nhân về liều dùng thuốc.

  3. Nguyên nhân chính dẫn đến sai sót trong cấp phát thuốc là gì?
    Áp lực công việc, thiếu nhân lực, thiếu hệ thống tự động hóa, nhận thức chưa đầy đủ của nhân viên cấp phát và thiếu sự giám sát chặt chẽ là những nguyên nhân phổ biến.

  4. Làm thế nào để nâng cao hiệu quả tư vấn sử dụng thuốc cho bệnh nhân?
    Tăng cường đào tạo nhân viên, cải tiến quy trình cấp phát, sử dụng công nghệ hỗ trợ và tạo môi trường thân thiện, tôn trọng người bệnh giúp nâng cao hiệu quả tư vấn.

  5. Tại sao tỷ lệ thuốc được dán nhãn đầy đủ lại quan trọng?
    Dán nhãn đầy đủ giúp bệnh nhân nhận biết chính xác thuốc, liều dùng và cách sử dụng, từ đó tăng tuân thủ điều trị và giảm nguy cơ sai sót khi sử dụng thuốc.

Kết luận

  • Nghiên cứu đã đánh giá thực trạng cấp phát thuốc BHYT ngoại trú tại Bệnh viện Đa khoa Xuyên Á năm 2023, cho thấy quy trình được thực hiện tương đối đầy đủ nhưng còn tồn tại hạn chế về tư vấn và dán nhãn thuốc.
  • Các chỉ số cấp phát thuốc như thời gian cấp phát trung bình (195 giây), tỷ lệ thuốc được cấp phát thực tế (98%) gần đạt chuẩn, tuy nhiên tỷ lệ dán nhãn đầy đủ (81%) và mức độ hiểu biết của bệnh nhân (65%) còn thấp.
  • Nguyên nhân tồn tại chủ yếu do áp lực công việc, thiếu nhân lực, hạn chế về công nghệ và nhận thức của nhân viên cấp phát.
  • Đề xuất các giải pháp cụ thể nhằm nâng cao chất lượng cấp phát thuốc, bao gồm đào tạo nhân viên, cải tiến phần mềm, tăng cường nhân lực và giám sát định kỳ.
  • Nghiên cứu góp phần cung cấp cơ sở khoa học cho việc cải tiến quy trình cấp phát thuốc tại bệnh viện, hướng tới nâng cao hiệu quả điều trị và sự hài lòng của người bệnh.

Hành động tiếp theo: Triển khai các giải pháp đề xuất trong vòng 6-12 tháng, đồng thời tiến hành đánh giá lại để đảm bảo cải thiện bền vững chất lượng cấp phát thuốc. Các nhà quản lý và nhân viên y tế được khuyến khích áp dụng kết quả nghiên cứu để nâng cao hiệu quả công tác cấp phát thuốc ngoại trú.