Tổng quan nghiên cứu

Việc đảm bảo an sinh xã hội cho người có công với cách mạng là một chủ trương quan trọng, góp phần thực hiện công bằng xã hội và ổn định chính trị. Tại quận Hồng Bàng, thành phố Hải Phòng, nơi có dân số trên 110.000 người với 11 phường, công tác chăm sóc đời sống vật chất và tinh thần cho người có công đã được quan tâm từ lâu. Tuy nhiên, việc thực thi pháp luật ưu đãi và hệ thống an sinh xã hội cho đối tượng này vẫn còn nhiều phức tạp và khó khăn, như tình trạng khai man, giả mạo giấy tờ để được hưởng chế độ, hoặc việc thực hiện chính sách chưa đồng bộ, chưa phát huy hết hiệu quả.

Mục tiêu chính của luận văn là xây dựng các giải pháp nhằm đảm bảo an sinh xã hội cho người có công với cách mạng trên địa bàn quận Hồng Bàng, TP. Hải Phòng, dựa trên việc hệ thống hóa cơ sở lý thuyết, đánh giá thực trạng và đề xuất các giải pháp thiết thực. Nghiên cứu tập trung vào giai đoạn 2014-2017, với phạm vi địa lý là quận Hồng Bàng, một trung tâm kinh tế, chính trị, văn hóa của thành phố cảng Hải Phòng.

Ý nghĩa của nghiên cứu thể hiện qua việc góp phần nâng cao chất lượng cuộc sống cho người có công, đồng thời hỗ trợ chính quyền địa phương trong việc hoàn thiện chính sách an sinh xã hội, đảm bảo quyền lợi cho đối tượng chính sách, góp phần giữ vững ổn định xã hội và phát triển bền vững địa phương.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên hai khung lý thuyết chính: lý thuyết về người có công với cách mạng và lý thuyết về an sinh xã hội.

  • Lý thuyết về người có công với cách mạng: Khái niệm người có công được hiểu rộng là những người đã hy sinh, đóng góp trong các cuộc kháng chiến, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Pháp lệnh số 04/2012/UBTVQH12 quy định chi tiết các đối tượng người có công, bao gồm liệt sĩ, thương binh, bệnh binh, mẹ Việt Nam anh hùng, anh hùng lực lượng vũ trang nhân dân, người hoạt động kháng chiến bị nhiễm chất độc hóa học, và người giúp đỡ cách mạng. Vai trò của người có công không chỉ là biểu tượng tinh thần mà còn là lực lượng lao động tích cực trong phát triển kinh tế - xã hội.

  • Lý thuyết về an sinh xã hội: An sinh xã hội được định nghĩa là hệ thống các cơ chế, chính sách nhằm bảo vệ và hỗ trợ các thành viên trong xã hội trước các rủi ro kinh tế và xã hội như ốm đau, thất nghiệp, tai nạn lao động, mất khả năng lao động. An sinh xã hội bao gồm các trụ cột chính: bảo hiểm xã hội, cứu trợ xã hội, ưu đãi xã hội và các chính sách hỗ trợ khác. Chức năng của an sinh xã hội là duy trì thu nhập tối thiểu, phân phối lại thu nhập, bảo vệ các thành viên trước rủi ro và tăng cường sự gắn kết xã hội.

Các khái niệm chính được sử dụng trong nghiên cứu gồm: người có công với cách mạng, an sinh xã hội, chính sách ưu đãi, bảo hiểm xã hội, cứu trợ xã hội.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp luận duy vật biện chứng và duy vật lịch sử, kết hợp với các phương pháp hệ thống, thống kê, phân tích, đánh giá và tổng kết thực tiễn lâu năm trong ngành lao động - thương binh và xã hội.

  • Nguồn dữ liệu: Dữ liệu được thu thập tại quận Hồng Bàng trong giai đoạn 2014-2017, bao gồm số liệu về đối tượng người có công, các chính sách an sinh xã hội được thực hiện, số lượng thẻ bảo hiểm y tế cấp phát, kinh phí hỗ trợ nhà ở, các chương trình chăm sóc sức khỏe và giáo dục cho con em người có công.

  • Phương pháp phân tích: Sử dụng phân tích định lượng dựa trên số liệu thống kê về đối tượng hưởng chính sách, kinh phí chi trả, tỷ lệ bao phủ bảo hiểm y tế, số lượng nhà tình nghĩa xây mới và sửa chữa. Phân tích định tính thông qua đánh giá thực trạng thực thi chính sách, nhận diện các hạn chế và nguyên nhân.

  • Timeline nghiên cứu: Nghiên cứu được thực hiện trong năm 2018, tập trung phân tích dữ liệu giai đoạn 2014-2017, đồng thời khảo sát thực tế tại các cơ quan quản lý và người hưởng chính sách trên địa bàn quận.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Hệ thống an sinh xã hội cho người có công tại quận Hồng Bàng đã được hình thành và triển khai tương đối đầy đủ, với hơn 952 người là thương binh, bệnh binh và người hưởng chính sách được quản lý, 98 người và con đẻ bị nhiễm chất độc hóa học, 995 người hưởng chế độ thờ cúng liệt sĩ. Tổng kinh phí trợ cấp hàng tháng lên tới hơn 1,3 tỷ đồng.

  2. Chính sách bảo hiểm y tế được thực hiện hiệu quả, với 2.938 thẻ bảo hiểm y tế cấp phát cho người có công và thân nhân, tổng kinh phí khoảng 1,5 tỷ đồng. Trung tâm Y tế quận phối hợp tổ chức khám chữa bệnh miễn phí cho người có công và thân nhân, hỗ trợ phục hồi chức năng cho 53 người với kinh phí 82 triệu đồng.

  3. Chính sách hỗ trợ nhà ở được quan tâm đặc biệt, với 100 nhà tình nghĩa được xây mới và sửa chữa, tổng kinh phí 2,83 tỷ đồng. Trong đó, đợt hỗ trợ thứ hai cấp kinh phí cho 61 hộ gia đình, tổng kinh phí 1,7 tỷ đồng. Ngoài ra, quận còn tổ chức các hoạt động kỷ niệm, tặng quà, duy trì các ban liên lạc thương binh, liệt sĩ.

  4. Công tác tuyên truyền và phổ biến chính sách còn hạn chế, chưa sâu rộng và đồng bộ, dẫn đến một số trường hợp người có công chưa nắm rõ quyền lợi, thủ tục còn phức tạp. Việc kiểm tra, thanh tra chưa được tổ chức thường xuyên do thiếu biên chế và kinh nghiệm của cán bộ.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân của những hạn chế trên xuất phát từ hệ thống văn bản hướng dẫn thực hiện còn nhiều thay đổi, thiếu thống nhất và chưa đầy đủ, gây khó khăn cho công tác quản lý và thực thi. Việc thiếu cán bộ chuyên trách, nhiều cán bộ kiêm nhiệm, thiếu kinh nghiệm cũng làm giảm hiệu quả công tác. Mặc dù kinh phí chi trả đầy đủ và kịp thời, nhưng thủ tục hành chính còn phức tạp, chưa áp dụng triệt để công nghệ thông tin để đơn giản hóa quy trình.

So sánh với một số quận khác như Bắc Từ Liêm và Hà Đông tại Hà Nội, quận Hồng Bàng có nhiều điểm tương đồng về cơ cấu chính sách và đối tượng hưởng, nhưng các địa phương này đã triển khai tốt hơn công tác tuyên truyền, quản lý hồ sơ và ứng dụng công nghệ thông tin. Việc xây dựng các mô hình xã hội hóa chăm sóc người có công cũng được thực hiện hiệu quả hơn.

Dữ liệu có thể được trình bày qua các biểu đồ thể hiện tỷ lệ bao phủ bảo hiểm y tế, số lượng nhà tình nghĩa xây mới và sửa chữa theo năm, cũng như bảng tổng hợp kinh phí chi trả trợ cấp hàng tháng và các chương trình hỗ trợ khác.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Nâng cao nhận thức của hệ thống chính trị và nhân dân về chính sách an sinh xã hội cho người có công: Tổ chức các chương trình tuyên truyền sâu rộng, xây dựng chuyên mục hỏi đáp chính sách trên các kênh truyền thông của quận, phường. Thời gian thực hiện: trong 12 tháng tới. Chủ thể: Ban Tuyên giáo Quận ủy, Phòng Lao động Thương binh và Xã hội.

  2. Cải cách thủ tục hành chính, đơn giản hóa quy trình giải quyết chế độ ưu đãi: Ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý hồ sơ, giải quyết thủ tục trực tuyến, rút ngắn thời gian xử lý. Thời gian: 18 tháng. Chủ thể: UBND quận, Phòng Lao động Thương binh và Xã hội phối hợp với Trung tâm CNTT thành phố.

  3. Tăng cường đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ cán bộ làm công tác người có công: Xây dựng kế hoạch đào tạo chuyên sâu, nâng cao kỹ năng nghiệp vụ, kỹ năng thanh tra, kiểm tra. Thời gian: liên tục hàng năm. Chủ thể: Sở Lao động Thương binh và Xã hội, Quận ủy.

  4. Mở rộng và đa dạng hóa các hình thức chăm sóc người có công: Phát huy vai trò của các tổ chức chính trị - xã hội, xã hội hóa công tác chăm sóc, tổ chức các phong trào “Đền ơn đáp nghĩa” phong phú, phù hợp với nguyện vọng người có công. Thời gian: 24 tháng. Chủ thể: UBND quận, các tổ chức đoàn thể.

  5. Tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra, xử lý nghiêm các trường hợp vi phạm chính sách: Bố trí biên chế thanh tra chuyên trách, xây dựng quy trình kiểm tra định kỳ, xử lý kịp thời các sai phạm. Thời gian: 12 tháng. Chủ thể: Thanh tra Sở Lao động Thương binh và Xã hội, Phòng Lao động Thương binh và Xã hội quận.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý nhà nước về lao động, thương binh và xã hội: Nghiên cứu giúp nâng cao hiệu quả quản lý, thực thi chính sách an sinh xã hội cho người có công, từ đó đề xuất các giải pháp phù hợp với thực tiễn địa phương.

  2. Nhà hoạch định chính sách và các cơ quan ban ngành liên quan: Tham khảo để hoàn thiện hệ thống pháp luật, chính sách ưu đãi, đồng thời xây dựng các chương trình hỗ trợ thiết thực, hiệu quả.

  3. Các tổ chức chính trị - xã hội và đoàn thể địa phương: Sử dụng luận văn làm tài liệu tham khảo để tổ chức các hoạt động chăm sóc, tuyên truyền, vận động xã hội hóa công tác đền ơn đáp nghĩa.

  4. Học viên, nghiên cứu sinh chuyên ngành kinh tế bảo hiểm, chính sách xã hội: Tài liệu tham khảo quý giá về thực trạng và giải pháp đảm bảo an sinh xã hội cho người có công, góp phần phát triển nghiên cứu khoa học trong lĩnh vực này.

Câu hỏi thường gặp

  1. Người có công với cách mạng được hiểu như thế nào theo pháp luật hiện hành?
    Người có công là những người đã tham gia hoặc giúp đỡ cách mạng, hy sinh hoặc có thành tích xuất sắc trong các cuộc kháng chiến, được Nhà nước công nhận theo quy định tại Pháp lệnh số 04/2012/UBTVQH12.

  2. Các chính sách an sinh xã hội dành cho người có công gồm những gì?
    Bao gồm trợ cấp hàng tháng, bảo hiểm y tế miễn phí, hỗ trợ nhà ở tình nghĩa, chăm sóc sức khỏe, ưu đãi giáo dục và các chính sách hỗ trợ khác nhằm đảm bảo đời sống vật chất và tinh thần.

  3. Tình hình thực hiện chính sách an sinh xã hội cho người có công tại quận Hồng Bàng ra sao?
    Quận đã thực hiện đầy đủ các chính sách với kinh phí hàng tỷ đồng, cấp phát thẻ bảo hiểm y tế cho hàng nghìn người, xây dựng và sửa chữa nhà tình nghĩa, tuy nhiên còn tồn tại hạn chế về thủ tục hành chính và công tác tuyên truyền.

  4. Nguyên nhân chính dẫn đến những hạn chế trong thực thi chính sách là gì?
    Do hệ thống văn bản hướng dẫn chưa đồng bộ, cán bộ làm công tác chuyên môn còn thiếu kinh nghiệm, thủ tục hành chính phức tạp và chưa ứng dụng hiệu quả công nghệ thông tin.

  5. Giải pháp nào được đề xuất để nâng cao hiệu quả chính sách an sinh xã hội cho người có công?
    Tăng cường tuyên truyền, cải cách thủ tục hành chính, đào tạo cán bộ, phát huy vai trò các tổ chức xã hội, đồng thời tăng cường thanh tra, kiểm tra và xử lý vi phạm.

Kết luận

  • Luận văn đã hệ thống hóa cơ sở lý thuyết về người có công và an sinh xã hội, làm rõ vai trò và phạm vi chính sách ưu đãi.
  • Đánh giá thực trạng chính sách an sinh xã hội tại quận Hồng Bàng cho thấy nhiều kết quả tích cực nhưng còn tồn tại hạn chế về thủ tục và quản lý.
  • Đề xuất các giải pháp thiết thực nhằm nâng cao hiệu quả thực thi chính sách, tập trung vào cải cách hành chính, nâng cao nhận thức và đào tạo cán bộ.
  • Nghiên cứu góp phần hỗ trợ chính quyền địa phương trong việc hoàn thiện chính sách, nâng cao chất lượng cuộc sống người có công.
  • Các bước tiếp theo cần triển khai thực hiện các giải pháp đề xuất, đồng thời tiếp tục theo dõi, đánh giá để điều chỉnh phù hợp với thực tiễn.

Kêu gọi các cơ quan chức năng, tổ chức xã hội và cộng đồng cùng chung tay thực hiện các giải pháp nhằm đảm bảo quyền lợi và nâng cao đời sống người có công với cách mạng trên địa bàn quận Hồng Bàng, TP. Hải Phòng.