## Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh ngành chăn nuôi phát triển mạnh mẽ tại tỉnh Thái Nguyên, việc sử dụng kháng sinh (KSS) và hormone (HM) trong thức ăn chăn nuôi đã trở thành vấn đề được quan tâm sâu sắc. Theo ước tính, khoảng 70% các hộ chăn nuôi lợn và gia cầm tại địa phương sử dụng KSS và HM để tăng trưởng và phòng bệnh. Tuy nhiên, việc tồn dư các chất này trong sản phẩm thịt có thể gây ra nguy cơ tiềm ẩn đối với sức khỏe người tiêu dùng và môi trường. Luận văn thạc sĩ này nhằm mục tiêu nghiên cứu hàm lượng tồn dư kháng sinh và hormone trong thức ăn chăn nuôi và sản phẩm thịt trên địa bàn tỉnh Thái Nguyên trong giai đoạn từ năm 2020 đến 2023. Nghiên cứu không chỉ cung cấp số liệu cụ thể về mức độ tồn dư mà còn phân tích mối quan hệ giữa hàm lượng tồn dư và các yếu tố chăn nuôi, từ đó đề xuất các giải pháp quản lý hiệu quả. Kết quả nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc đảm bảo an toàn thực phẩm, bảo vệ sức khỏe cộng đồng và phát triển bền vững ngành chăn nuôi địa phương.

## Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

### Khung lý thuyết áp dụng

- **Lý thuyết về tồn dư kháng sinh và hormone trong chăn nuôi:** Giải thích cơ chế hấp thu, phân bố và thải trừ của kháng sinh và hormone trong cơ thể vật nuôi, ảnh hưởng đến chất lượng sản phẩm thịt.
- **Mô hình quản lý an toàn thực phẩm:** Áp dụng các tiêu chuẩn quốc tế và quốc gia về giới hạn tồn dư tối đa (MRLs) của kháng sinh và hormone trong sản phẩm chăn nuôi.
- **Khái niệm chính:**
  - *Kháng sinh nhóm tetracycline, oxytetracycline, và các nhóm phổ biến khác* được sử dụng rộng rãi trong thức ăn chăn nuôi.
  - *Hormone tăng trưởng* như rafoxamine, clenbuterol, và steroid được sử dụng để thúc đẩy tăng trưởng vật nuôi.
  - *Tồn dư kháng sinh và hormone* là lượng chất còn lại trong sản phẩm thịt vượt quá giới hạn cho phép.
  - *An toàn thực phẩm* liên quan đến việc kiểm soát tồn dư nhằm bảo vệ sức khỏe người tiêu dùng.

### Phương pháp nghiên cứu

- **Nguồn dữ liệu:** Thu thập mẫu thức ăn chăn nuôi và mẫu thịt lợn, gà từ khoảng 50 trang trại và hộ chăn nuôi trên địa bàn tỉnh Thái Nguyên.
- **Phương pháp lấy mẫu:** Lấy mẫu ngẫu nhiên có hệ thống nhằm đảm bảo tính đại diện cho toàn bộ khu vực nghiên cứu.
- **Phân tích mẫu:** Sử dụng kỹ thuật sắc ký lỏng hiệu năng cao (HPLC) và sắc ký khí khối phổ (GC-MS) để xác định hàm lượng tồn dư kháng sinh và hormone.
- **Timeline nghiên cứu:** Thực hiện trong 24 tháng, từ tháng 1/2021 đến tháng 12/2022, bao gồm giai đoạn thu thập mẫu, phân tích và xử lý số liệu.
- **Phương pháp phân tích:** Phân tích thống kê mô tả, phân tích tương quan và hồi quy để đánh giá mối quan hệ giữa hàm lượng tồn dư và các yếu tố chăn nuôi.

## Kết quả nghiên cứu và thảo luận

### Những phát hiện chính

- Hàm lượng tồn dư kháng sinh nhóm tetracycline trong mẫu thịt lợn chiếm khoảng 15% vượt quá giới hạn cho phép, với mức trung bình 0.35 µg/kg, trong khi giới hạn tối đa là 0.2 µg/kg.
- Hormone rafoxamine tồn dư trong thịt gà được phát hiện ở 12% mẫu, với mức trung bình 0.05 µg/kg, vượt quá giới hạn an toàn 0.03 µg/kg.
- Mối quan hệ tích cực giữa việc sử dụng kháng sinh trong thức ăn và hàm lượng tồn dư trong sản phẩm thịt được xác định với hệ số tương quan r = 0.68 (p < 0.05).
- Tồn dư hormone có xu hướng tăng cao ở các trang trại sử dụng hormone tăng trưởng không theo quy định, chiếm khoảng 20% tổng số mẫu khảo sát.

### Thảo luận kết quả

Nguyên nhân tồn dư kháng sinh và hormone vượt mức cho phép chủ yếu do việc sử dụng không kiểm soát, liều lượng không đúng quy định và thiếu kiểm tra định kỳ. So sánh với các nghiên cứu trong nước và quốc tế, mức tồn dư tại Thái Nguyên tương đối cao, phản ánh thực trạng quản lý còn nhiều hạn chế. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện tỷ lệ mẫu vượt ngưỡng và bảng so sánh hàm lượng tồn dư với tiêu chuẩn cho phép. Kết quả này nhấn mạnh tầm quan trọng của việc nâng cao nhận thức và áp dụng các biện pháp kiểm soát chặt chẽ nhằm giảm thiểu tồn dư, bảo vệ sức khỏe người tiêu dùng và môi trường.

## Đề xuất và khuyến nghị

- **Tăng cường kiểm tra, giám sát:** Thiết lập hệ thống kiểm tra định kỳ hàm lượng kháng sinh và hormone trong thức ăn và sản phẩm thịt, nhằm giảm tỷ lệ tồn dư vượt ngưỡng xuống dưới 5% trong vòng 2 năm tới. Chủ thể thực hiện: Sở Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn tỉnh Thái Nguyên.
- **Đào tạo, nâng cao nhận thức:** Tổ chức các khóa đào tạo cho người chăn nuôi về sử dụng kháng sinh và hormone đúng cách, an toàn, hướng tới 100% người chăn nuôi được đào tạo trong 1 năm. Chủ thể thực hiện: Trung tâm Khuyến nông tỉnh.
- **Xây dựng quy định chặt chẽ:** Ban hành và thực thi các quy định nghiêm ngặt về sử dụng kháng sinh và hormone trong chăn nuôi, với mức phạt rõ ràng cho vi phạm, áp dụng trong vòng 6 tháng. Chủ thể thực hiện: UBND tỉnh phối hợp với các cơ quan chức năng.
- **Khuyến khích sử dụng sản phẩm thay thế:** Phát triển và khuyến khích sử dụng các sản phẩm sinh học, enzyme và prebiotic thay thế kháng sinh trong thức ăn chăn nuôi, nhằm giảm tồn dư và tăng hiệu quả chăn nuôi. Chủ thể thực hiện: Các doanh nghiệp sản xuất thức ăn chăn nuôi và viện nghiên cứu.

## Đối tượng nên tham khảo luận văn

- **Người chăn nuôi và doanh nghiệp chăn nuôi:** Nắm bắt thông tin về tồn dư kháng sinh và hormone để điều chỉnh quy trình chăn nuôi, nâng cao chất lượng sản phẩm.
- **Cơ quan quản lý nhà nước:** Sử dụng kết quả nghiên cứu để xây dựng chính sách, quy định và kế hoạch kiểm soát an toàn thực phẩm trong ngành chăn nuôi.
- **Nhà nghiên cứu và học thuật:** Tham khảo dữ liệu và phương pháp nghiên cứu để phát triển các nghiên cứu tiếp theo về an toàn thực phẩm và quản lý tồn dư.
- **Người tiêu dùng và tổ chức bảo vệ quyền lợi:** Hiểu rõ về nguy cơ tồn dư trong sản phẩm thịt, từ đó có lựa chọn tiêu dùng an toàn và thúc đẩy các hoạt động giám sát xã hội.

## Câu hỏi thường gặp

1. **Tồn dư kháng sinh và hormone là gì?**  
Tồn dư là lượng kháng sinh hoặc hormone còn lại trong sản phẩm thịt vượt quá giới hạn an toàn, có thể gây hại cho sức khỏe người tiêu dùng.

2. **Tại sao tồn dư kháng sinh và hormone lại nguy hiểm?**  
Chúng có thể gây dị ứng, kháng thuốc, rối loạn nội tiết và ảnh hưởng tiêu cực đến sức khỏe lâu dài của người tiêu dùng.

3. **Làm thế nào để phát hiện tồn dư trong sản phẩm thịt?**  
Sử dụng các phương pháp phân tích hiện đại như HPLC và GC-MS để đo lường hàm lượng tồn dư trong mẫu thịt và thức ăn.

4. **Người chăn nuôi có thể làm gì để giảm tồn dư?**  
Tuân thủ đúng liều lượng, thời gian ngưng sử dụng kháng sinh trước khi giết mổ, và áp dụng các biện pháp thay thế an toàn.

5. **Chính sách hiện nay về quản lý tồn dư tại Thái Nguyên ra sao?**  
Tỉnh đã ban hành các quy định giới hạn tồn dư và tăng cường kiểm tra, giám sát nhằm đảm bảo an toàn thực phẩm cho người tiêu dùng.

## Kết luận

- Nghiên cứu đã xác định rõ mức độ tồn dư kháng sinh và hormone trong thức ăn và sản phẩm thịt tại Thái Nguyên, với tỷ lệ mẫu vượt ngưỡng khoảng 15% đối với kháng sinh và 12% đối với hormone.  
- Mối quan hệ giữa việc sử dụng kháng sinh, hormone và tồn dư trong sản phẩm được làm rõ, góp phần nâng cao hiểu biết về thực trạng an toàn thực phẩm.  
- Đề xuất các giải pháp cụ thể nhằm giảm tồn dư, nâng cao hiệu quả quản lý và bảo vệ sức khỏe cộng đồng.  
- Kết quả nghiên cứu cung cấp cơ sở khoa học cho các chính sách và chương trình kiểm soát tồn dư tại địa phương trong 2-3 năm tới.  
- Khuyến khích các bên liên quan áp dụng kết quả nghiên cứu để phát triển ngành chăn nuôi bền vững, an toàn và hiệu quả.

**Hành động tiếp theo:** Triển khai các chương trình đào tạo, kiểm tra định kỳ và hoàn thiện khung pháp lý về sử dụng kháng sinh và hormone trong chăn nuôi tại Thái Nguyên.  
**Kêu gọi:** Các cơ quan quản lý, doanh nghiệp và người chăn nuôi cùng chung tay thực hiện các giải pháp nhằm đảm bảo an toàn thực phẩm và phát triển ngành chăn nuôi bền vững.