Tổng quan nghiên cứu

Trường Đại học Dầu khí Việt Nam (PVU) được thành lập năm 2010, là trường đại học công lập đặc biệt thuộc hệ thống giáo dục quốc dân, do Tập đoàn Dầu khí Việt Nam (PVN) làm chủ đầu tư. Tính đến năm 2016, PVU đã đào tạo 5 khóa đại học với 482 sinh viên, trong đó điểm đầu vào các khóa đạt từ 21 đến 23,5 điểm, đứng đầu khối các trường đại học kỹ thuật có đào tạo chuyên ngành dầu khí. PVU cũng đào tạo cao học ngành Công trình biển với 16 học viên. Mặc dù đã đạt được nhiều kết quả tích cực trong đào tạo và nghiên cứu khoa học, PVU vẫn chưa có chiến lược phát triển chính thức được phê duyệt, trong bối cảnh chủ trương tự chủ của PVN đòi hỏi trường phải xây dựng chiến lược phù hợp với định hướng mới và các yếu tố kinh tế - xã hội.

Mục tiêu nghiên cứu là xây dựng chiến lược phát triển dài hạn cho PVU đến năm 2020, phù hợp với sự thay đổi định hướng và các yếu tố tác động bên ngoài, đồng thời đề xuất các giải pháp thực hiện đồng bộ các chiến lược đã lựa chọn. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào các hoạt động đào tạo, nghiên cứu khoa học, đào tạo dịch vụ của PVU từ năm 2011 đến 2016, với kế hoạch phát triển chiến lược đến năm 2020. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc định hướng phát triển bền vững cho PVU, góp phần nâng cao chất lượng đào tạo, năng lực nghiên cứu và vị thế của trường trong hệ thống giáo dục đại học Việt Nam.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn vận dụng các lý thuyết và mô hình quản trị chiến lược hiện đại, trong đó nổi bật là mô hình quản trị chiến lược toàn diện của Fred R. David, bao gồm ba giai đoạn chính: hình thành, thực thi và đánh giá chiến lược. Quá trình hình thành chiến lược được thực hiện qua các bước phân tích môi trường bên ngoài (vĩ mô và vi mô), phân tích môi trường bên trong, xác định mục tiêu, tầm nhìn, sứ mệnh và lựa chọn chiến lược tối ưu.

Các công cụ phân tích được sử dụng gồm:

  • Ma trận đánh giá các yếu tố bên ngoài (EFE) để xác định cơ hội và thách thức từ môi trường vĩ mô và vi mô.
  • Ma trận đánh giá các yếu tố bên trong (IFE) để đánh giá điểm mạnh, điểm yếu nội bộ.
  • Ma trận SWOT tổng hợp các yếu tố nội bộ và bên ngoài để xây dựng các nhóm chiến lược SO, WO, ST, WT.
  • Ma trận hoạch định chiến lược có thể định lượng (QSPM) để lựa chọn chiến lược tối ưu dựa trên mức độ hấp dẫn tương đối của các chiến lược khả thi.

Các khái niệm chính bao gồm: chiến lược, hoạch định chiến lược, tầm nhìn chiến lược, sứ mệnh, mục tiêu chiến lược, môi trường vĩ mô và vi mô, các lực lượng cạnh tranh trong ngành theo Michael E. Porter.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp luận duy vật biện chứng kết hợp các phương pháp định tính và định lượng. Cụ thể:

  • Thu thập dữ liệu thứ cấp từ các báo cáo, tài liệu nội bộ của PVU, các văn bản pháp luật liên quan như Quyết định số 2157/QĐ-TTg (2010) về thành lập PVU, Điều lệ trường đại học do Thủ tướng Chính phủ ban hành.
  • Phân tích thống kê mô tả các số liệu về tuyển sinh, đào tạo, nhân sự, tài chính, nghiên cứu khoa học của PVU giai đoạn 2011-2016.
  • Phân tích môi trường bên ngoài theo mô hình PEST và mô hình 5 lực lượng cạnh tranh của Porter.
  • Phân tích môi trường bên trong qua các chỉ số tài chính, cơ cấu tổ chức, nguồn nhân lực, nghiên cứu khoa học, cơ sở vật chất.
  • Sử dụng phương pháp chuyên gia để lấy ý kiến đánh giá mức độ tác động của các yếu tố môi trường và phản ứng của PVU.
  • Áp dụng các ma trận EFE, IFE, SWOT và QSPM để xây dựng và lựa chọn chiến lược phát triển.
  • Cỡ mẫu nghiên cứu bao gồm toàn bộ cán bộ, giảng viên, sinh viên và các tài liệu liên quan đến hoạt động của PVU trong giai đoạn nghiên cứu.

Timeline nghiên cứu kéo dài từ năm 2011 đến 2016, với kế hoạch xây dựng chiến lược phát triển đến năm 2020.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Hiện trạng đào tạo và chất lượng sinh viên: PVU đã tuyển sinh 5 khóa đại học với tổng số 482 sinh viên, điểm đầu vào các khóa đạt từ 21 đến 23,5 điểm, cao nhất trong khối các trường kỹ thuật đào tạo ngành dầu khí. Năm học 2015-2016, 84% sinh viên đạt loại khá, giỏi; gần 90% sinh viên khóa 1 tốt nghiệp đạt loại khá, giỏi. Tỷ lệ sinh viên có việc làm đạt 85%, trong đó 51% làm đúng ngành học.

  2. Nghiên cứu khoa học và hợp tác quốc tế: PVU đã công bố 108 bài báo khoa học, trong đó 55 bài trên các tạp chí quốc tế uy tín (SCI, SCIE, Scopus). Trường thực hiện 3 đề tài nghiên cứu cấp Nhà nước, 2 đề tài cấp Bộ, và nhiều đề tài cấp ngành. PVU ký kết hơn 20 Biên bản ghi nhớ hợp tác với các trường đại học và tổ chức quốc tế, đồng thời nhận tài trợ nghiên cứu từ các tập đoàn lớn như JX NOEX, UOP.

  3. Phân tích môi trường bên ngoài và bên trong: Qua ma trận EFE và IFE, PVU xác định được 5 điểm mạnh, 5 điểm yếu, 5 cơ hội và 5 thách thức chính. Điểm mạnh bao gồm đội ngũ cán bộ trình độ cao (29% tiến sĩ, 34% thạc sĩ), cơ sở vật chất hiện đại với tổng đầu tư trên 141 tỷ đồng cho phòng thí nghiệm, và chương trình đào tạo gắn kết thực tế. Điểm yếu gồm quy mô đào tạo còn nhỏ, cơ cấu tổ chức đang hoàn thiện, và nguồn lực tài chính phụ thuộc chủ yếu vào PVN.

  4. Lựa chọn chiến lược phát triển: Sử dụng ma trận SWOT và QSPM, ba chiến lược được lựa chọn gồm: (1) Chiến lược phát triển thị trường nhằm mở rộng quy mô và đa dạng hóa ngành đào tạo; (2) Chiến lược đa dạng hóa đồng tâm tập trung vào phát triển các ngành đào tạo liên quan đến dầu khí và năng lượng; (3) Chiến lược liên minh chiến lược với các đối tác trong và ngoài nước để nâng cao năng lực đào tạo và nghiên cứu.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu cho thấy PVU đã có nền tảng vững chắc về chất lượng đào tạo và nghiên cứu khoa học, tuy nhiên vẫn còn nhiều thách thức về quy mô, cơ cấu tổ chức và nguồn lực tài chính. Việc lựa chọn chiến lược phát triển dựa trên phân tích môi trường toàn diện giúp PVU tận dụng được các cơ hội như nhu cầu nhân lực ngành dầu khí tăng cao, sự hỗ trợ từ PVN và các đối tác quốc tế, đồng thời giảm thiểu các rủi ro từ cạnh tranh trong ngành giáo dục đại học và biến động kinh tế.

So sánh với các nghiên cứu về chiến lược phát triển trường đại học khác, việc áp dụng đồng bộ các công cụ phân tích chiến lược như EFE, IFE, SWOT và QSPM đã giúp PVU có cái nhìn khách quan và khoa học hơn trong việc lựa chọn chiến lược phù hợp. Các biểu đồ thể hiện điểm số ma trận EFE và IFE, cũng như bảng tổng hợp điểm QSPM, sẽ minh họa rõ ràng mức độ ưu tiên và tính hấp dẫn của từng chiến lược.

Ý nghĩa của nghiên cứu không chỉ giúp PVU xây dựng chiến lược phát triển bền vững mà còn góp phần nâng cao hiệu quả quản trị chiến lược trong các trường đại học công lập đặc thù tại Việt Nam.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Mở rộng quy mô đào tạo và đa dạng hóa ngành học: PVU cần tăng chỉ tiêu tuyển sinh hàng năm, mở rộng thêm các ngành đào tạo liên quan đến năng lượng và công nghệ môi trường nhằm đáp ứng nhu cầu thị trường lao động. Mục tiêu tăng 30% số lượng sinh viên đến năm 2020. Chủ thể thực hiện là Ban Giám hiệu phối hợp với các khoa và phòng đào tạo.

  2. Tăng cường hợp tác quốc tế và liên minh chiến lược: Đẩy mạnh ký kết các thỏa thuận hợp tác với các trường đại học và tổ chức nghiên cứu quốc tế để nâng cao chất lượng đào tạo, trao đổi giảng viên, sinh viên và nghiên cứu chung. Mục tiêu đạt ít nhất 10 MoU mới trong vòng 3 năm. Chủ thể thực hiện là Phòng Đối ngoại và Khoa học công nghệ.

  3. Nâng cao năng lực nghiên cứu khoa học và chuyển giao công nghệ: Tăng cường đầu tư cho các đề tài nghiên cứu cấp quốc gia và quốc tế, khuyến khích cán bộ giảng viên công bố bài báo trên các tạp chí uy tín. Mục tiêu tăng 50% số lượng bài báo quốc tế đến năm 2020. Chủ thể thực hiện là Ban Khoa học công nghệ và các viện nghiên cứu.

  4. Hoàn thiện cơ cấu tổ chức và nâng cao chất lượng nguồn nhân lực: Tổ chức đào tạo, bồi dưỡng nâng cao trình độ chuyên môn, kỹ năng quản lý cho cán bộ nhân viên; xây dựng cơ cấu tổ chức phù hợp với chiến lược phát triển. Mục tiêu nâng thu nhập bình quân cán bộ lên 30 triệu đồng/tháng và tăng tỷ lệ cán bộ có trình độ tiến sĩ lên 35% đến năm 2020. Chủ thể thực hiện là Phòng Tổ chức – Hành chính và Ban Giám hiệu.

  5. Đầu tư phát triển cơ sở vật chất và hệ thống công nghệ thông tin: Mở rộng diện tích xây dựng, nâng cấp trang thiết bị phòng thí nghiệm, xây dựng hệ thống quản lý đào tạo và nghiên cứu hiện đại. Mục tiêu hoàn thành kế hoạch xây dựng diện tích mới theo dự kiến đến năm 2020. Chủ thể thực hiện là Ban Quản trị thiết bị và Ban Giám hiệu.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Ban lãnh đạo và quản lý các trường đại học công lập đặc thù: Luận văn cung cấp phương pháp luận và công cụ phân tích chiến lược phù hợp để xây dựng kế hoạch phát triển trường đại học trong bối cảnh thay đổi môi trường giáo dục và kinh tế.

  2. Các nhà hoạch định chính sách giáo dục đại học: Nghiên cứu giúp hiểu rõ các yếu tố ảnh hưởng đến sự phát triển của trường đại học công lập, từ đó đề xuất chính sách hỗ trợ phù hợp nhằm nâng cao chất lượng và hiệu quả đào tạo.

  3. Giảng viên và nghiên cứu sinh chuyên ngành quản trị kinh doanh và quản lý giáo dục: Luận văn là tài liệu tham khảo thực tiễn về ứng dụng các mô hình quản trị chiến lược trong lĩnh vực giáo dục đại học, đặc biệt trong môi trường trường đại học công lập.

  4. Các chuyên gia tư vấn chiến lược và phát triển tổ chức giáo dục: Cung cấp các công cụ phân tích môi trường, đánh giá nội bộ và lựa chọn chiến lược có tính thực tiễn cao, giúp tư vấn xây dựng chiến lược phát triển cho các cơ sở giáo dục đại học.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao PVU cần xây dựng chiến lược phát triển đến năm 2020?
    PVU đang trong giai đoạn chuyển đổi mô hình hoạt động theo chủ trương tự chủ của PVN, đồng thời đối mặt với nhiều thay đổi về kinh tế, xã hội và cạnh tranh trong giáo dục đại học. Chiến lược phát triển giúp định hướng rõ ràng, tận dụng cơ hội và ứng phó thách thức để phát triển bền vững.

  2. Các công cụ phân tích chiến lược nào được sử dụng trong nghiên cứu?
    Nghiên cứu sử dụng ma trận EFE, IFE để đánh giá môi trường bên ngoài và bên trong; ma trận SWOT để tổng hợp các yếu tố; ma trận QSPM để lựa chọn chiến lược tối ưu. Đây là các công cụ phổ biến và hiệu quả trong hoạch định chiến lược.

  3. Chiến lược phát triển nào được lựa chọn cho PVU?
    Ba chiến lược chính gồm: phát triển thị trường (mở rộng quy mô và ngành đào tạo), đa dạng hóa đồng tâm (phát triển các ngành liên quan dầu khí), và liên minh chiến lược (hợp tác quốc tế và trong nước để nâng cao năng lực).

  4. PVU đã đạt được những thành tựu gì trong đào tạo và nghiên cứu?
    PVU có điểm đầu vào sinh viên cao, tỷ lệ sinh viên tốt nghiệp loại khá, giỏi đạt gần 90%, 85% sinh viên có việc làm. Về nghiên cứu, PVU có hơn 100 bài báo khoa học, nhiều đề tài cấp Nhà nước và Bộ, cùng các hợp tác quốc tế đa dạng.

  5. Làm thế nào để PVU thực hiện hiệu quả các chiến lược đã đề xuất?
    Cần có kế hoạch hành động cụ thể, phân công rõ ràng trách nhiệm cho các đơn vị, tăng cường nguồn lực tài chính và nhân sự, đồng thời thường xuyên đánh giá, điều chỉnh chiến lược phù hợp với thực tế và môi trường thay đổi.

Kết luận

  • Luận văn đã xây dựng được chiến lược phát triển dài hạn cho Trường Đại học Dầu khí Việt Nam đến năm 2020, dựa trên phân tích toàn diện môi trường bên ngoài và bên trong.
  • Ba chiến lược trọng tâm được lựa chọn gồm phát triển thị trường, đa dạng hóa đồng tâm và liên minh chiến lược, phù hợp với định hướng tự chủ và nhu cầu phát triển của PVU.
  • Các giải pháp thực hiện chiến lược được đề xuất nhằm nâng cao hiệu quả đào tạo, nghiên cứu khoa học, hợp tác quốc tế và phát triển nguồn nhân lực.
  • Nghiên cứu góp phần hoàn thiện phương pháp luận hoạch định chiến lược cho các trường đại học công lập đặc thù tại Việt Nam.
  • Các bước tiếp theo bao gồm triển khai kế hoạch hành động chi tiết, giám sát thực hiện và điều chỉnh chiến lược theo diễn biến thực tế, đồng thời kêu gọi sự phối hợp từ các cơ quan chủ quản và đối tác liên quan.

Hành động ngay hôm nay để xây dựng tương lai bền vững cho Trường Đại học Dầu khí Việt Nam!