Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh giảng dạy tiếng Anh trình độ trung cấp tại một trường đại học ở Hà Nội, việc phát triển kỹ năng viết cho sinh viên không chuyên ngành đang gặp nhiều thách thức. Theo quan sát và khảo sát ban đầu, khoảng 70% sinh viên gặp khó khăn trong việc phát triển ý tưởng và sắp xếp ý tưởng một cách logic trong bài viết của mình. Mục tiêu nghiên cứu nhằm khảo sát hiệu quả của phương pháp thảo luận ý tưởng theo nhóm (collaborative brainstorming) ở giai đoạn tiền viết nhằm nâng cao số lượng và chất lượng ý tưởng trong bài viết của sinh viên. Nghiên cứu được thực hiện trong học kỳ 2 năm học 2013-2014 tại lớp tiếng Anh trình độ trung cấp của Khoa Ngoại ngữ, Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn, Đại học Quốc gia Hà Nội. Ý nghĩa của nghiên cứu thể hiện qua việc cung cấp bằng chứng thực nghiệm về tác động tích cực của collaborative brainstorming trong việc hỗ trợ sinh viên phát triển kỹ năng viết, góp phần nâng cao hiệu quả giảng dạy và học tập tiếng Anh ở trình độ trung cấp.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên hai lý thuyết chính: phương pháp tiếp cận quá trình (process approach) trong giảng dạy viết và lý thuyết về brainstorming nhóm. Phương pháp tiếp cận quá trình nhấn mạnh các giai đoạn tiền viết, viết nháp và chỉnh sửa, trong đó giai đoạn tiền viết đóng vai trò quan trọng trong việc hình thành ý tưởng (Hyland, 2003). Collaborative brainstorming được xem là một kỹ thuật hỗ trợ sinh viên phát triển ý tưởng đa dạng và phong phú thông qua trao đổi nhóm, dựa trên nguyên tắc của Osborn (1963) với bốn quy tắc chính: không phê phán, khuyến khích tự do phát biểu, ưu tiên số lượng ý tưởng và kết hợp cải tiến ý tưởng. Ngoài ra, nghiên cứu áp dụng các quy tắc bổ sung nhằm tăng cường sự tập trung và tương tác nhóm như giữ chủ đề, khuyến khích mọi thành viên đóng góp, tránh kể chuyện không liên quan (Putman & Paulus, 2009). Các khái niệm chuyên ngành bao gồm: free riding (thành viên không đóng góp), evaluation apprehension (lo ngại bị đánh giá), production blocking (tắc nghẽn ý tưởng do chờ lượt phát biểu), và performance matching (điều chỉnh hiệu suất theo nhóm).

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp nghiên cứu hành động (action research) với sự tham gia của 20 sinh viên lớp tiếng Anh trình độ trung cấp, gồm 3 nam và 17 nữ, đến từ nhiều ngành học khác nhau. Cỡ mẫu được chọn toàn bộ lớp nhằm đảm bảo tính đại diện và thuận tiện trong việc triển khai can thiệp. Phương pháp chọn mẫu là toàn bộ thành viên lớp học (census sampling). Dữ liệu được thu thập qua nhiều nguồn: phỏng vấn bán cấu trúc với 9 sinh viên đại diện cho ba nhóm trình độ (mạnh, trung bình, yếu), bài viết trước và sau can thiệp, nhật ký phản hồi của sinh viên, ghi chú quan sát của đồng nghiệp và ghi âm các phiên thảo luận nhóm. Phân tích dữ liệu chủ yếu theo phương pháp định tính, bao gồm mã hóa, phân loại và diễn giải nội dung dựa trên Creswell (2009). Thời gian nghiên cứu kéo dài trong học kỳ 2 năm học 2013-2014, với hai giai đoạn chính: khảo sát ban đầu và can thiệp bằng phương pháp collaborative brainstorming.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Khó khăn trong phát triển ý tưởng trước can thiệp: Qua phỏng vấn, 80% sinh viên cho biết họ gặp khó khăn trong việc tự phát triển ý tưởng cho bài viết, đặc biệt là trong việc sắp xếp ý tưởng một cách logic. Bài viết trước can thiệp trung bình chỉ có khoảng 3-4 ý chính và ý phụ, với nhiều bài thiếu sự liên kết mạch lạc.

  2. Tác động tích cực của collaborative brainstorming đối với bài viết đoạn văn: Sau khi được đào tạo và thực hành collaborative brainstorming, số lượng ý tưởng trong bài viết đoạn văn tăng trung bình 40%, từ khoảng 4 lên 5.6 ý tưởng. Chất lượng ý tưởng cũng được cải thiện rõ rệt, thể hiện qua việc sử dụng từ vựng phong phú hơn và cấu trúc câu đa dạng hơn, theo đánh giá dựa trên tiêu chí chấm IELTS.

  3. Hiệu quả hạn chế đối với bài viết thư: Mặc dù collaborative brainstorming giúp tăng số lượng ý tưởng trong bài viết thư, nhưng sự cải thiện về chất lượng ý tưởng không rõ rệt, với chỉ khoảng 10% tăng về số lượng ý tưởng và không có sự khác biệt đáng kể về mặt nội dung và cấu trúc.

  4. Phản hồi tích cực từ sinh viên: 90% sinh viên cho biết họ cảm thấy hứng thú và có động lực hơn khi tham gia thảo luận nhóm trước khi viết. Họ đánh giá cao việc được trao đổi ý tưởng với bạn bè, giúp họ mở rộng góc nhìn và giảm bớt áp lực khi viết.

Thảo luận kết quả

Kết quả cho thấy collaborative brainstorming có tác động tích cực rõ ràng trong việc nâng cao số lượng và chất lượng ý tưởng cho bài viết đoạn văn, phù hợp với các nghiên cứu trước đây về hiệu quả của brainstorming nhóm trong việc kích thích tư duy sáng tạo (Osborn, 1963; Baruah & Paulus, 2008). Nguyên nhân có thể do việc kết hợp giữa suy nghĩ cá nhân và trao đổi nhóm giúp sinh viên vừa chuẩn bị ý tưởng vừa được kích thích tư duy từ các quan điểm khác nhau. Tuy nhiên, hiệu quả hạn chế trong bài viết thư có thể do đặc thù của thể loại này yêu cầu sự chính xác và cấu trúc chặt chẽ hơn, khiến việc phát triển ý tưởng không dễ dàng chỉ qua thảo luận nhóm. So sánh với các nghiên cứu khác, kết quả phù hợp với quan điểm rằng collaborative brainstorming cần được điều chỉnh phù hợp với từng loại bài viết và trình độ người học. Việc áp dụng các quy tắc bổ sung trong quá trình thảo luận nhóm đã góp phần giảm thiểu các yếu tố gây mất hiệu quả như free riding và production blocking, được minh họa qua các ghi chú quan sát và phân tích ghi âm. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ so sánh số lượng ý tưởng trung bình trước và sau can thiệp, cũng như bảng tổng hợp phản hồi của sinh viên về mức độ hài lòng và hiệu quả nhận thức.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Triển khai đào tạo collaborative brainstorming rộng rãi: Các trường đại học nên tích hợp đào tạo kỹ năng thảo luận nhóm có quy tắc rõ ràng vào chương trình giảng dạy tiếng Anh trình độ trung cấp nhằm nâng cao kỹ năng phát triển ý tưởng cho sinh viên. Thời gian thực hiện: trong vòng 1 học kỳ; Chủ thể thực hiện: giảng viên bộ môn tiếng Anh.

  2. Tùy chỉnh phương pháp theo thể loại bài viết: Đối với các thể loại viết yêu cầu cấu trúc chặt chẽ như thư từ, cần kết hợp thêm các hoạt động hướng dẫn cấu trúc và ngôn ngữ chuyên biệt bên cạnh collaborative brainstorming để tăng hiệu quả. Thời gian: liên tục trong quá trình học; Chủ thể: giảng viên và trợ giảng.

  3. Khuyến khích sự tham gia tích cực của tất cả thành viên nhóm: Áp dụng các quy tắc bổ sung như khuyến khích mọi thành viên đóng góp, tránh phê phán và duy trì tập trung nhằm giảm thiểu hiện tượng free riding và production blocking. Thời gian: trong mỗi buổi học; Chủ thể: giảng viên và sinh viên.

  4. Sử dụng đa dạng hình thức brainstorming: Kết hợp giữa thảo luận bằng lời nói và ghi chép (brainwriting) để giảm thiểu tắc nghẽn ý tưởng và tăng khả năng ghi nhớ, đồng thời áp dụng công nghệ hỗ trợ như brainstorming điện tử khi có điều kiện. Thời gian: từng giai đoạn học; Chủ thể: giảng viên.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Giảng viên tiếng Anh trình độ trung cấp: Nghiên cứu cung cấp phương pháp và quy trình thực tiễn giúp cải thiện kỹ năng viết cho sinh viên, đặc biệt trong giai đoạn tiền viết.

  2. Nhà nghiên cứu giáo dục ngôn ngữ: Luận văn là tài liệu tham khảo quý giá về ứng dụng nghiên cứu hành động trong giảng dạy tiếng Anh và các kỹ thuật brainstorming nhóm.

  3. Sinh viên sư phạm tiếng Anh: Giúp hiểu rõ hơn về phương pháp tiếp cận quá trình và kỹ thuật hỗ trợ phát triển ý tưởng trong viết, từ đó áp dụng vào thực tiễn giảng dạy.

  4. Quản lý giáo dục và xây dựng chương trình: Cung cấp cơ sở khoa học để thiết kế các chương trình đào tạo kỹ năng viết hiệu quả, phù hợp với đặc điểm người học và yêu cầu giảng dạy hiện đại.

Câu hỏi thường gặp

  1. Collaborative brainstorming là gì và tại sao lại quan trọng trong giảng dạy viết?
    Collaborative brainstorming là kỹ thuật thảo luận nhóm nhằm phát triển ý tưởng đa dạng và phong phú trước khi viết. Nó giúp sinh viên khai thác nhiều góc nhìn, tăng số lượng và chất lượng ý tưởng, từ đó nâng cao hiệu quả viết.

  2. Phương pháp nghiên cứu hành động được áp dụng như thế nào trong nghiên cứu này?
    Nghiên cứu hành động cho phép giảng viên vừa là người nghiên cứu vừa là người thực hiện can thiệp trong lớp học, qua đó cải thiện thực tiễn giảng dạy dựa trên phản hồi và dữ liệu thu thập được.

  3. Các quy tắc bổ sung trong collaborative brainstorming có tác dụng gì?
    Các quy tắc như không phê phán, khuyến khích mọi người đóng góp, giữ tập trung giúp giảm hiện tượng free riding, production blocking và tăng sự tương tác tích cực trong nhóm.

  4. Tại sao hiệu quả của collaborative brainstorming khác nhau giữa bài viết đoạn văn và thư?
    Bài viết đoạn văn có tính mở và linh hoạt hơn, dễ dàng phát triển ý tưởng qua thảo luận nhóm. Trong khi đó, bài viết thư yêu cầu cấu trúc và ngôn ngữ chính xác, nên chỉ thảo luận nhóm không đủ để cải thiện chất lượng ý tưởng.

  5. Làm thế nào để áp dụng kết quả nghiên cứu vào thực tế giảng dạy?
    Giảng viên có thể tổ chức các buổi đào tạo kỹ năng brainstorming theo quy trình đã nghiên cứu, kết hợp với hướng dẫn cụ thể cho từng thể loại bài viết, đồng thời khuyến khích sinh viên tham gia tích cực và phản hồi liên tục.

Kết luận

  • Collaborative brainstorming tại giai đoạn tiền viết giúp tăng đáng kể số lượng và chất lượng ý tưởng trong bài viết đoạn văn của sinh viên tiếng Anh trình độ trung cấp.
  • Hiệu quả của phương pháp này đối với bài viết thư còn hạn chế, cần kết hợp thêm các kỹ thuật hỗ trợ khác.
  • Việc áp dụng các quy tắc bổ sung trong thảo luận nhóm góp phần giảm thiểu các yếu tố gây mất hiệu quả như free riding và production blocking.
  • Phản hồi tích cực từ sinh viên cho thấy phương pháp này nâng cao động lực và sự hứng thú trong học tập viết.
  • Các bước tiếp theo bao gồm mở rộng áp dụng phương pháp trong các lớp học khác, điều chỉnh phù hợp với từng thể loại bài viết và tiếp tục nghiên cứu để hoàn thiện kỹ thuật.

Hành động ngay: Giảng viên và nhà quản lý giáo dục nên cân nhắc tích hợp collaborative brainstorming có quy tắc vào chương trình giảng dạy tiếng Anh trình độ trung cấp để nâng cao chất lượng đào tạo kỹ năng viết.