Đặc Điểm Dịch Tễ Học Của Bệnh Tay Chân Miệng Ở Trẻ Dưới 5 Tuổi Tại Huyện Châu Thành, Tỉnh Sóc Trăng

• Tác giả: Huỳnh Đa Huýt
• Người hướng dẫn: TS. Phạm Thị Nhã Trúc
• Trường học: Trường Đại Học Y Tế Công Cộng
• Chuyên ngành: Y Tế Công Cộng
• Đề tài: Đặc Điểm Dịch Tễ Bệnh Tay Chân Miệng Ở Trẻ Dưới 5 Tuổi Tại Huyện Châu Thành, Sóc Trăng
• Loại tài liệu: Luận Văn Thạc Sĩ
• Năm xuất bản: 2017
• Địa điểm: Hà Nội

• LỜI CẢM ƠN
• LỜI CAM ĐOAN
• 1. CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN TÀI LIỆU
• 1.1. Giới thiệu về bệnh Tay Chân Miệng
• 1.2. Khái niệm về bệnh Tay Chân Miệng
• 1.3. Lịch sử bệnh Tay Chân Miệng
• 1.4. Chuỗi lan truyền bệnh Tay Chân Miệng
• 1.5. Nguồn truyền nhiễm
• 1.6. Đường truyền nhiễm, và xâm nhập
• 1.7. Khối cảm thụ bệnh Tay Chân Miệng
• 1.8. Yếu tố di truyền
• 1.9. Các yếu tố nguy cơ bệnh Tay Chân Miệng
• 1.10. Phân bố bệnh Tay Chân Miệng
• 1.10.1. Theo đặc trưng con người
• 1.10.2. Theo thời gian
• 1.10.3. Theo đặc trưng không gian
• 1.11. Các can thiệp phòng chống bệnh Tay Chân Miệng
• 1.11.1. Các biện pháp phòng bệnh chung
• 1.11.2. Giám sát bệnh Tay Chân Miệng
• 1.11.3. Các biện pháp xử trí trường hợp bệnh/ổ dịch
• 1.12. Tình hình mắc bệnh TCM trên Thế Giới và Việt Nam
• 1.12.1. Tình hình mắc bệnh trên Thế giới
• 1.12.2. Tình hình mắc bệnh tại Việt Nam
• 1.12.3. Tình hình mắc bệnh Tay Chân Miệng tỉnh Sóc Trăng
• 1.12.4. Tình hình mắc bệnh Tay Chân Miệng tại huyện Châu Thành
• 1.13. Các nghiên cứu về thực hành chăm sóc trẻ bệnh của bà mẹ
• 2. CHƯƠNG 2: ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
• 2.1. Đối tượng nghiên cứu
• 2.2. Đặc điểm dịch tễ học bệnh Tay Chân Miệng của trẻ dưới 5 tuổi tại huyện Châu Thành, tỉnh Sóc Trăng năm 2017
• 2.3. Mô tả cách thực hành chăm sóc trước và sau khi nhập viện, phân tích khó khăn thuận lợi của bà mẹ có bệnh nhi mắc bệnh Tay Chân Miệng
• 2.4. Phân tích thuận lợi, khó khăn trong chăm sóc trẻ mắc bệnh TCM của bà mẹ
• 2.5. Thời gian và địa điểm nghiên cứu
• 2.6. Thiết kế nghiên cứu
• 2.7. Phương pháp phân tích số liệu
• 2.8. Các biến số nghiên cứu
• 2.9. Vấn đề đạo đức trong nghiên cứu
• 2.10. Hạn chế của nghiên cứu, và biện pháp khắc phục sai số
• 2.11. Biện pháp khắc phục
• 3. CHƯƠNG 3: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU
• 3.1. Đặc điểm dịch tễ học bệnh TCM của trẻ dưới 5 tuổi tại huyện Châu Thành
• 3.2. Phân bố ca bệnh theo địa phương
• 3.3. Phân bố ca bệnh theo tuổi
• 3.4. Phân bố ca bệnh theo giới tính
• 3.5. Phân bố ca bệnh theo địa phương, theo tháng
• 3.6. Phân bố ca bệnh theo dân tộc
• 3.7. Điều trị tại cơ sở khám chữa bệnh
• 3.8. Phân độ lâm sàng bệnh Tay Chân Miệng
• 3.9. Thời gian chăm sóc của bà mẹ
• 3.10. Trẻ mắc bệnh tại trường học
• 3.11. Trường hợp bệnh Tay Chân Miệng. Tiền sử tiếp xúc bệnh Tay Chân Miệng
• 3.12. Các dấu hiệu chính khi trẻ mắc bệnh trước nhập viện
• 3.13. Thực hành chăm sóc trước và sau khi nhập viện của bà mẹ bệnh nhi mắc bệnh Tay Chân Miệng < 5 tuổi
• 3.14. Những thuận lợi, khó khăn trong công tác chăm sóc trẻ bệnh TCM của bà mẹ
• 3.14.1. Thuận lợi trong công tác chăm sóc trẻ bệnh Tay Chân Miệng của bà mẹ
• 3.14.2. Khó khăn trong công tác chăm sóc trẻ bệnh Tay Chân Miệng của bà mẹ
• 4. CHƯƠNG 4: BÀN LUẬN
• 4.1. Một số đặc điểm dịch tễ học bệnh Tay Chân Miệng
• 4.2. Thực hành chăm sóc trước trong và sau khi nhập viện của bà mẹ bệnh nhi mắc bệnh dưới 5 tuổi tại huyện Châu Thành năm 2017
• 4.3. Một số thuận lợi, khó khăn trong công tác chăm sóc bệnh Tay Chân Miệng của bà mẹ
• 4.4. Hạn chế của nghiên cứu
• 4.5. Đặc điểm dịch tễ học bệnh Tay Chân Miệng của trẻ dưới 5 tuổi tại huyện Châu Thành, tỉnh Sóc Trăng năm 2017
• 4.6. Thực hành chăm sóc trước và sau khi nhập viện của bà mẹ có con dưới 5 tuổi mắc bệnh Tay Chân Miệng
• 4.7. Thuận lợi, khó khăn của bà mẹ khi chăm sóc trẻ mắc bệnh Tay Chân Miệng
• TÀI LIỆU THAM KHẢO
• Phụ lục 1: THỬ NGHIỆM VÀ QUI ĐỊNH THU THẬP SỐ LIỆU
• Phụ lục 2: Phiếu thu thập thông tin điều tra bệnh Tay Chân Miệng
• Phụ lục 3: Phiếu phỏng vấn bà mẹ có con dưới 5 tuổi về thực hành chăm sóc trẻ mắc bệnh Tay Chân Miệng trước và sau khi nhập viện
• Phụ lục 4: Bộ câu hỏi phỏng vấn sâu
• Phụ lục 5: Nhân lực điều tra

I. Tổng Quan Dịch Tễ Bệnh Tay Chân Miệng Ở Sóc Trăng 2017

Bệnh tay chân miệng (TCM) đang trở thành một vấn đề y tế công cộng đáng quan tâm với số ca mắc tăng cao, đặc biệt ảnh hưởng đến sức khỏe của trẻ dưới 5 tuổi. Tình hình tại huyện Châu Thành, Sóc Trăng cũng không nằm ngoài xu hướng này. Bệnh không chỉ gây lo lắng cho các bậc phụ huynh mà còn tạo áp lực lên hệ thống y tế. Tuy nhiên, thông tin về dịch tễ học bệnh tay chân miệng tại khu vực này còn hạn chế, nhất là về các đặc điểm dịch tễ và cách chăm sóc trẻ bệnh tại cộng đồng. Nghiên cứu này tập trung vào việc làm rõ bức tranh dịch tễ và thực hành chăm sóc của bà mẹ, từ đó góp phần xây dựng các biện pháp phòng chống hiệu quả hơn. Bệnh lây lan chủ yếu qua đường tiêu hóa, qua tiếp xúc với nước bọt, phân và các chất tiết khác của trẻ nhiễm bệnh. Việc hiểu rõ chuỗi lây truyền là chìa khóa để ngăn chặn dịch bệnh.

1.1. Tầm Quan Trọng Nghiên Cứu Dịch Tễ Học Bệnh Tay Chân Miệng

Nghiên cứu dịch tễ học bệnh tay chân miệng tại huyện Châu Thành, Sóc Trăng là cần thiết để có cái nhìn tổng quan về tình hình bệnh, từ đó giúp các cơ quan y tế đưa ra các biện pháp can thiệp phù hợp. Việc này bao gồm xác định nhóm tuổi nguy cơ cao, thời điểm bùng phát dịch, và các yếu tố nguy cơ lây nhiễm. Số liệu này cực kỳ quan trọng để lập kế hoạch phòng ngừa và kiểm soát dịch bệnh một cách hiệu quả. Đồng thời, nghiên cứu này cũng đánh giá thực hành chăm sóc của bà mẹ, một yếu tố quan trọng trong việc giảm thiểu biến chứng và tử vong do bệnh TCM.

1.2. Mục Tiêu Nghiên Cứu Dịch Tễ và Thực Hành Chăm Sóc

Nghiên cứu này hướng đến việc mô tả chi tiết đặc điểm dịch tễ học bệnh tay chân miệng ở trẻ dưới 5 tuổi tại huyện Châu Thành năm 2017. Bên cạnh đó, nghiên cứu cũng đi sâu vào việc tìm hiểu về thực hành chăm sóc bệnh nhi trước và sau khi nhập viện của các bà mẹ, và xác định các thuận lợi, khó khăn mà họ gặp phải trong quá trình này. Các kết quả từ nghiên cứu này sẽ cung cấp thông tin quan trọng cho việc xây dựng các chương trình giáo dục sức khỏe và can thiệp cộng đồng.

II. Vấn Đề Tình Hình Bệnh Tay Chân Miệng ở Trẻ Em Sóc Trăng

Tại Sóc Trăng, số ca mắc bệnh tay chân miệng ở trẻ em năm 2017 tăng cao so với năm 2016. Huyện Châu Thành là một trong những địa phương có tỷ lệ mắc bệnh cao. Đáng chú ý, phần lớn các ca bệnh tập trung ở trẻ 2-3 tuổi. Điều này đặt ra nhiều thách thức cho ngành y tế địa phương trong việc kiểm soát dịch bệnh và cung cấp dịch vụ chăm sóc sức khỏe phù hợp. Hơn nữa, kiến thức và thực hành phòng bệnh của người dân cũng cần được nâng cao để giảm thiểu nguy cơ lây nhiễm. Hiện chưa có thuốc điều trị đặc hiệu, nên các biện pháp không dùng thuốc như vệ sinh và cách ly đóng vai trò quan trọng. Theo báo cáo từ Cục Y Tế Dự Phòng tổng kết trên 108.917 ca TCM năm 2011, có 6,9% trƣờng hợp mắc bệnh từ nguồn lây tại gia đình, cộng đồng và 23,1% lây từ trƣờng học

2.1. Nguyên Nhân Gia Tăng Ca Mắc Bệnh Tay Chân Miệng

Sự gia tăng ca mắc bệnh tay chân miệng có thể do nhiều yếu tố, bao gồm: điều kiện vệ sinh kém, mật độ dân số cao, và sự lây lan nhanh chóng trong môi trường trường học và nhà trẻ. Đặc biệt, việc chưa có vaccine phòng bệnh cũng là một thách thức lớn. Bên cạnh đó, sự biến đổi của virus gây bệnh cũng có thể góp phần làm tăng tính lây lan và mức độ nghiêm trọng của bệnh. Điều này đòi hỏi các nghiên cứu sâu hơn về virus gây bệnh tay chân miệng tại địa phương.

2.2. Biến Chứng Nguy Hiểm của Bệnh Tay Chân Miệng

Mặc dù phần lớn các trường hợp bệnh tay chân miệng đều tự khỏi, nhưng bệnh có thể gây ra các biến chứng nguy hiểm như viêm não - màng não, viêm cơ tim, và phù phổi cấp. Các biến chứng này có thể dẫn đến tử vong nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời. Do đó, việc nâng cao nhận thức về các dấu hiệu cảnh báo và tầm quan trọng của việc đưa trẻ đến cơ sở y tế sớm là rất quan trọng. Các triệu chứng thường gặp bao gồm: hôn mê, co giật, và khó thở.

III. Nghiên Cứu Dịch Tễ Học Phương Pháp Tiếp Cận tại Châu Thành

Nghiên cứu sử dụng phương pháp mô tả cắt ngang kết hợp định lượng và định tính để thu thập thông tin chi tiết về dịch tễ học bệnh tay chân miệng và thực hành chăm sóc của bà mẹ. Đối tượng nghiên cứu là các bà mẹ có trẻ dưới 5 tuổi mắc bệnh TCM tại huyện Châu Thành năm 2017. Quá trình nghiên cứu được tiến hành từ tháng 3 đến tháng 8/2018. Nghiên cứu thực hiện khảo sát trên 153 bà mẹ có trẻ dƣới 5 tuổi mắc bệnh TCM trên địa bàn huyện Châu Thành năm 2017 theo danh sách ca bệnh TCM của huyện Châu Thành từ tháng 01-12 năm 2017 từ hồ sơ bệnh án đƣợc chẩn đoán nhập viện. Phương pháp này cho phép thu thập dữ liệu toàn diện về các yếu tố liên quan đến bệnh TCM, bao gồm: đặc điểm nhân khẩu học, tiền sử bệnh, thực hành vệ sinh, và các yếu tố môi trường.

3.1. Thu Thập Dữ Liệu Phiếu Khảo Sát và Phỏng Vấn Sâu

Dữ liệu được thu thập thông qua phiếu khảo sát và phỏng vấn sâu các bà mẹ. Phiếu khảo sát tập trung vào việc thu thập thông tin về tình hình dịch bệnh tay chân miệng, các yếu tố nguy cơ, và thực hành chăm sóc hàng ngày. Phỏng vấn sâu được sử dụng để hiểu sâu hơn về kinh nghiệm, cảm nhận, và những khó khăn mà các bà mẹ gặp phải khi chăm sóc trẻ mắc bệnh TCM. Các phiếu phỏng vấn được xây dựng một cách chặt chẽ, tuân thủ theo hướng dẫn và được thông qua thử nghiệm trước khi được sử dụng chính thức.

3.2. Phân Tích Số Liệu Xác Định Đặc Điểm Dịch Tễ

Dữ liệu thu thập được phân tích bằng các phương pháp thống kê mô tả và phân tích định tính. Mục tiêu là để xác định các đặc điểm dịch tễ quan trọng như tỷ lệ mắc bệnh theo độ tuổi, giới tính, địa phương, và thời gian. Đồng thời, phân tích cũng tập trung vào việc đánh giá mối liên quan giữa các yếu tố nguy cơ và nguy cơ mắc bệnh TCM. Phân tích định tính được sử dụng để làm rõ những khó khăn và thuận lợi trong thực hành chăm sóc của bà mẹ, từ đó đưa ra các khuyến nghị phù hợp.

IV. Kết Quả Nghiên Cứu Phân Bố Ca Bệnh và Yếu Tố Liên Quan

Kết quả nghiên cứu cho thấy bệnh tay chân miệng phân bố tại 8 xã/thị trấn trong huyện Châu Thành, với độ tuổi mắc bệnh cao nhất là từ 24 đến dưới 48 tháng. Trẻ nam (57,5%) mắc bệnh nhiều hơn nữ. Dân tộc Kinh chiếm tỷ lệ cao (51,6%) so với các dân tộc khác. Đáng chú ý, có đến 80,4% trẻ tiếp xúc với khu đông người như khu vui chơi, siêu thị. Phần lớn trẻ mắc bệnh TCM ở độ 1 (94,1%). Về triệu chứng lâm sàng, sốt (91,6%), phỏng nước ở tay (93,5%), phỏng nước ở miệng (93,5%), và loét miệng (77,9%) là các dấu hiệu thường gặp.

4.1. Phân Tích Yếu Tố Nguy Cơ Mắc Bệnh Tay Chân Miệng

Nghiên cứu cũng tập trung vào phân tích các yếu tố nguy cơ liên quan đến việc mắc bệnh tay chân miệng. Tiếp xúc với khu đông người, điều kiện vệ sinh kém, và thiếu kiến thức về phòng bệnh là các yếu tố được đánh giá. Kết quả cho thấy, trẻ thường xuyên tiếp xúc với môi trường công cộng có nguy cơ mắc bệnh cao hơn. Đồng thời, kiến thức và thực hành vệ sinh của bà mẹ cũng có vai trò quan trọng trong việc phòng ngừa bệnh cho trẻ.

4.2. Thực Hành Chăm Sóc Trẻ Mắc Bệnh Tay Chân Miệng Trước Nhập Viện

Trước khi nhập viện, 69,3% bà mẹ đưa trẻ đi khám ngay tại cơ sở y tế. Khi phát hiện trẻ bệnh hoặc nghi ngờ nhiễm bệnh, bà mẹ nhận thức đúng về việc cách ly và cho trẻ ăn uống bình thường. Hầu hết các gia đình có kiến thức tốt về an toàn vệ sinh thực phẩm và sử dụng nguồn nước sạch (nước máy). Điều này cho thấy, việc tiếp cận dịch vụ y tế và kiến thức về chăm sóc sức khỏe đóng vai trò quan trọng trong việc kiểm soát bệnh TCM.

V. Thuận Lợi và Khó Khăn trong Chăm Sóc Bệnh Tay Chân Miệng

Nghiên cứu cũng khám phá những thuận lợi và khó khăn mà các bà mẹ gặp phải trong quá trình chăm sóc trẻ mắc bệnh tay chân miệng. Về thuận lợi, nhiều bà mẹ nhận được sự hỗ trợ từ gia đình và cộng đồng, cũng như có thể tiếp cận dịch vụ y tế dễ dàng. Tuy nhiên, họ cũng đối mặt với nhiều khó khăn, bao gồm: thiếu kiến thức chuyên sâu về bệnh, lo lắng về các biến chứng, và khó khăn trong việc cách ly trẻ bệnh. Sự hỗ trợ từ cộng đồng và gia đình có vai trò quan trọng trong việc giảm bớt gánh nặng cho các bà mẹ.

5.1. Hỗ Trợ từ Gia Đình và Cộng Đồng

Sự hỗ trợ từ gia đình và cộng đồng là một yếu tố quan trọng giúp các bà mẹ vượt qua những khó khăn trong quá trình chăm sóc trẻ mắc bệnh tay chân miệng. Hỗ trợ có thể bao gồm: giúp đỡ trong việc chăm sóc trẻ, chia sẻ thông tin, và cung cấp nguồn lực tài chính. Mạng lưới hỗ trợ này giúp các bà mẹ giảm bớt căng thẳng và có thêm thời gian để chăm sóc bản thân và gia đình.

5.2. Thiếu Kiến Thức và Lo Lắng về Biến Chứng

Thiếu kiến thức về bệnh tay chân miệng và lo lắng về các biến chứng là những khó khăn lớn mà các bà mẹ phải đối mặt. Nhiều bà mẹ cảm thấy bất an và không biết cách xử lý khi trẻ có các dấu hiệu bệnh trở nặng. Điều này nhấn mạnh sự cần thiết của việc cung cấp thông tin chính xác và kịp thời cho các bậc phụ huynh về bệnh TCM và cách phòng ngừa.

VI. Kết Luận Hướng Đi Mới cho Phòng Chống Tay Chân Miệng

Nghiên cứu này cung cấp những thông tin quan trọng về dịch tễ học bệnh tay chân miệng và thực hành chăm sóc của bà mẹ tại huyện Châu Thành, Sóc Trăng. Kết quả cho thấy, việc nâng cao kiến thức về bệnh TCM, cải thiện điều kiện vệ sinh, và tăng cường tiếp cận dịch vụ y tế là những yếu tố then chốt trong việc kiểm soát dịch bệnh. Các chương trình giáo dục sức khỏe cần tập trung vào việc cung cấp thông tin chính xác và dễ hiểu cho các bậc phụ huynh về các dấu hiệu cảnh báo, cách phòng ngừa, và tầm quan trọng của việc đưa trẻ đến cơ sở y tế sớm. Cần tăng cường truyền thông giáo dục sức khỏe y tế công cộng Sóc Trăng.

6.1. Khuyến Nghị cho Ngành Y Tế Công Cộng

Ngành y tế công cộng cần tăng cường các biện pháp phòng ngừa và kiểm soát bệnh tay chân miệng, bao gồm: giám sát chặt chẽ tình hình dịch bệnh, cung cấp thông tin và giáo dục sức khỏe cho cộng đồng, và đảm bảo tiếp cận dịch vụ y tế dễ dàng cho tất cả trẻ em. Cần xây dựng các hướng dẫn và phác đồ điều trị chuẩn, cũng như đào tạo nâng cao năng lực cho cán bộ y tế về bệnh TCM.

6.2. Định Hướng Nghiên Cứu Tương Lai về Tay Chân Miệng

Các nghiên cứu tương lai cần tập trung vào việc tìm hiểu sâu hơn về virus gây bệnh tay chân miệng, các yếu tố nguy cơ lây nhiễm, và hiệu quả của các biện pháp can thiệp. Cần thực hiện các nghiên cứu lâm sàng để đánh giá hiệu quả của các phương pháp điều trị mới. Đồng thời, cần có các nghiên cứu về chi phí hiệu quả của các chương trình phòng chống TCM để đưa ra các quyết định đầu tư hợp lý.

Tổng quan nghiên cứu

Bệnh Tay Chân Miệng (TCM) là một bệnh truyền nhiễm mới nổi, đặc biệt phổ biến ở trẻ dưới 5 tuổi, gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe cộng đồng và tạo áp lực lớn lên hệ thống y tế. Tại Việt Nam, số ca mắc TCM năm 2017 lên tới hơn 102.000 trường hợp, trong đó tỉnh Sóc Trăng ghi nhận 1.419 ca, tăng đáng kể so với năm trước. Huyện Châu Thành, tỉnh Sóc Trăng là một trong những địa phương có tỷ lệ mắc cao với 153 ca trong năm 2017, chủ yếu tập trung ở nhóm trẻ từ 24 đến dưới 48 tháng tuổi. Bệnh do hai chủng virus chính là Coxsackievirus A16 và Enterovirus 71 gây ra, trong đó EV71 liên quan đến các biến chứng nặng và tử vong.

Nghiên cứu nhằm mục tiêu mô tả đặc điểm dịch tễ học của bệnh TCM ở trẻ dưới 5 tuổi tại huyện Châu Thành, đồng thời đánh giá thực hành chăm sóc của bà mẹ trước và sau khi nhập viện, cũng như phân tích các thuận lợi và khó khăn trong công tác chăm sóc trẻ mắc bệnh. Thời gian nghiên cứu từ tháng 3 đến tháng 8 năm 2018, khảo sát 153 bà mẹ có con mắc TCM trong năm 2017. Kết quả nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc xây dựng các chương trình phòng chống dịch hiệu quả, nâng cao nhận thức và kỹ năng chăm sóc trẻ tại cộng đồng, góp phần giảm thiểu tỷ lệ mắc và biến chứng của bệnh.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên mô hình bộ ba dịch tễ học gồm tác nhân gây bệnh, vật chủ và môi trường, nhằm phân tích chuỗi lan truyền bệnh TCM. Hai chủng virus Coxsackievirus A16 và Enterovirus 71 là tác nhân chính, trong đó EV71 có khả năng gây biến chứng thần kinh và tim mạch nghiêm trọng. Vật chủ là trẻ dưới 5 tuổi, đặc biệt nhóm 24-48 tháng tuổi có tỷ lệ mắc cao nhất do miễn dịch chưa phát triển đầy đủ. Môi trường bao gồm các yếu tố như điều kiện vệ sinh, nguồn nước sinh hoạt, và các khu vực tập trung đông người như trường học, khu vui chơi.

Các khái niệm chính bao gồm:

• Đặc điểm dịch tễ học (tuổi, giới tính, dân tộc, phân bố địa lý, thời gian mắc bệnh)
• Thực hành chăm sóc của bà mẹ (trước và sau khi nhập viện)
• Thuận lợi và khó khăn trong chăm sóc trẻ mắc TCM
• Các biện pháp phòng chống và giám sát dịch bệnh theo quy định của Bộ Y tế

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng thiết kế mô tả cắt ngang kết hợp định lượng và định tính. Nguồn dữ liệu chính là hồ sơ bệnh án của 153 trẻ dưới 5 tuổi mắc TCM tại huyện Châu Thành năm 2017, cùng với phỏng vấn trực tiếp các bà mẹ chăm sóc trẻ. Cỡ mẫu được chọn toàn bộ ca bệnh trong năm, đảm bảo tính đại diện cho địa phương. Phương pháp chọn mẫu là chọn toàn bộ ca bệnh theo danh sách từ hệ thống y tế địa phương.

Phân tích số liệu sử dụng phần mềm SPSS 20 với các phương pháp thống kê mô tả, phân tích tỷ lệ phần trăm, trung bình và so sánh nhóm. Phỏng vấn sâu 10 bà mẹ nhằm khai thác thuận lợi và khó khăn trong chăm sóc trẻ. Timeline nghiên cứu kéo dài 6 tháng, từ tháng 3 đến tháng 8 năm 2018, bao gồm thu thập dữ liệu, xử lý và phân tích kết quả.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

1. Phân bố dịch tễ học:

   • Tỷ lệ trẻ nam mắc bệnh chiếm 57,5%, cao hơn nữ.
   • Nhóm tuổi 24-<48 tháng chiếm 43,1%, nhóm 12-<24 tháng chiếm 41,8%, tổng cộng 84,9% trẻ mắc bệnh tập trung trong nhóm tuổi này.
   • Dân tộc Kinh chiếm 51,63%, dân tộc Khmer chiếm 47,05%.
   • Bệnh phân bố đều tại 8 xã/thị trấn, cao nhất tại xã Hồ Đắc Kiện (22,9%).
   • Số ca mắc tập trung cao vào các tháng 9, 10, 11, trong đó tháng 10 chiếm 36% tổng ca bệnh.

2. Thực hành chăm sóc của bà mẹ:

   • Trung bình bà mẹ tự chăm sóc trẻ tại nhà trước khi đưa đến cơ sở y tế là 2,09 ngày, thấp nhất tại thị trấn Châu Thành (1,42 ngày), cao nhất tại xã Phú Tâm (3,14 ngày).
   • 69,3% bà mẹ đưa trẻ đi khám ngay khi phát hiện dấu hiệu bệnh.
   • 90,2% trẻ mắc bệnh tại cộng đồng, chỉ 9,8% mắc tại trường học.
   • 80,4% trẻ có tiền sử tiếp xúc tại khu vực đông người như khu vui chơi, siêu thị.
   • Các dấu hiệu lâm sàng phổ biến gồm phỏng nước ở miệng (95,5%), tay (93,5%), sốt (91,6%), loét miệng (77,9%).

3. Thuận lợi và khó khăn trong chăm sóc:

   • Thuận lợi: Bà mẹ có kiến thức tốt về vệ sinh an toàn thực phẩm, nguồn nước sinh hoạt chủ yếu là nước máy (82,35%), nhà tiêu hợp vệ sinh chiếm 88,89%.
   • Khó khăn: Một số bà mẹ còn thiếu kỹ năng xử trí khi trẻ có dấu hiệu chuyển nặng, thời gian chăm sóc tại nhà kéo dài ở một số xã, ảnh hưởng đến hiệu quả điều trị.

Thảo luận kết quả

Kết quả cho thấy bệnh TCM tại huyện Châu Thành có đặc điểm dịch tễ tương đồng với các nghiên cứu trong khu vực và trên thế giới, với nhóm tuổi 2-4 tuổi là đối tượng dễ mắc nhất do miễn dịch chưa hoàn thiện. Tỷ lệ trẻ nam mắc cao hơn có thể do tính năng động và tiếp xúc nhiều hơn với môi trường bên ngoài. Sự phân bố theo mùa với đỉnh dịch vào tháng 9-11 phù hợp với xu hướng dịch bệnh tại miền Nam Việt Nam.

Thực hành chăm sóc của bà mẹ tương đối tốt với phần lớn đưa trẻ đi khám sớm và thực hiện các biện pháp vệ sinh cơ bản. Tuy nhiên, thời gian tự chăm sóc tại nhà kéo dài ở một số địa phương có thể làm tăng nguy cơ biến chứng. Việc tiếp xúc trẻ tại các khu vực đông người là yếu tố nguy cơ cao, cần tăng cường truyền thông và kiểm soát môi trường.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ phân bố ca bệnh theo tháng, bảng phân bố theo xã và nhóm tuổi, biểu đồ tỷ lệ giới tính, cũng như bảng thống kê thực hành chăm sóc của bà mẹ. So sánh với các nghiên cứu trước đây cho thấy kiến thức và thực hành phòng bệnh của người chăm sóc có liên quan mật thiết đến tỷ lệ mắc và diễn biến bệnh.

Đề xuất và khuyến nghị

1. Tăng cường truyền thông giáo dục sức khỏe

   • Động từ hành động: Triển khai các chiến dịch truyền thông về bệnh TCM và cách phòng tránh.
   • Target metric: Tăng tỷ lệ bà mẹ có kiến thức đúng về bệnh lên trên 80% trong 12 tháng.
   • Chủ thể thực hiện: Trung tâm Y tế huyện phối hợp với các trạm y tế xã, trường học.

2. Nâng cao kỹ năng chăm sóc và xử trí tại nhà

   • Động từ hành động: Tổ chức tập huấn kỹ năng chăm sóc trẻ mắc TCM cho bà mẹ và người chăm sóc.
   • Target metric: Giảm thời gian tự chăm sóc tại nhà trung bình xuống dưới 1,5 ngày.
   • Chủ thể thực hiện: Cán bộ y tế xã, cộng tác viên y tế thôn ấp.

3. Cải thiện điều kiện vệ sinh môi trường và nguồn nước

   • Động từ hành động: Hỗ trợ xây dựng nhà tiêu hợp vệ sinh, cung cấp nước sạch cho các hộ gia đình.
   • Target metric: Đạt 95% hộ gia đình sử dụng nước sạch và nhà tiêu hợp vệ sinh trong 2 năm.
   • Chủ thể thực hiện: UBND huyện, các tổ chức phi chính phủ, ngành y tế.

4. Tăng cường giám sát và xử lý ổ dịch kịp thời

   • Động từ hành động: Thiết lập hệ thống giám sát dịch bệnh chặt chẽ, xử lý ổ dịch trong vòng 48 giờ.
   • Target metric: Giảm số ca mắc mới trong ổ dịch xuống dưới 5% trong vòng 1 tháng sau xử lý.
   • Chủ thể thực hiện: Trung tâm Y tế huyện, trạm y tế xã.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

1. Cán bộ y tế dự phòng và điều tra dịch tễ

   • Lợi ích: Nắm bắt đặc điểm dịch tễ và các yếu tố nguy cơ để xây dựng kế hoạch phòng chống dịch hiệu quả.
   • Use case: Thiết kế chương trình giám sát và can thiệp dịch bệnh tại địa phương.

2. Nhân viên y tế cơ sở và trạm y tế xã

   • Lợi ích: Hiểu rõ thực hành chăm sóc của bà mẹ để tư vấn, hướng dẫn chăm sóc trẻ đúng cách.
   • Use case: Tổ chức tập huấn, truyền thông tại cộng đồng.

3. Nhà quản lý y tế và chính quyền địa phương

   • Lợi ích: Đánh giá tình hình dịch bệnh và đề xuất chính sách hỗ trợ cải thiện điều kiện vệ sinh, nước sạch.
   • Use case: Lập kế hoạch đầu tư, phân bổ nguồn lực phòng chống dịch.

4. Các nhà nghiên cứu và sinh viên ngành y tế công cộng

   • Lợi ích: Tham khảo phương pháp nghiên cứu dịch tễ học kết hợp định lượng và định tính.
   • Use case: Phát triển đề tài nghiên cứu liên quan đến bệnh truyền nhiễm và chăm sóc sức khỏe cộng đồng.

Câu hỏi thường gặp

1. Bệnh Tay Chân Miệng lây truyền qua những đường nào?
   Bệnh lây chủ yếu qua đường tiêu hóa, tiếp xúc trực tiếp với dịch tiết mũi họng, nước bọt, mụn phỏng nước và phân của trẻ nhiễm bệnh. Ví dụ, trẻ tiếp xúc với đồ chơi hoặc người bệnh có thể bị lây nhiễm.

2. Nhóm tuổi nào dễ mắc bệnh TCM nhất?
   Trẻ từ 12 đến dưới 48 tháng tuổi chiếm khoảng 84,9% tổng số ca mắc, do hệ miễn dịch chưa hoàn thiện và thói quen sinh hoạt dễ tiếp xúc với nguồn bệnh.

3. Bà mẹ nên làm gì khi phát hiện trẻ có dấu hiệu mắc TCM?
   Nên đưa trẻ đến cơ sở y tế khám ngay, cách ly trẻ để tránh lây lan, giữ vệ sinh sạch sẽ và cho trẻ ăn uống bình thường. Khoảng 69,3% bà mẹ trong nghiên cứu đã thực hiện đúng bước này.

4. Có thuốc đặc hiệu hoặc vắc xin phòng bệnh TCM không?
   Hiện chưa có thuốc điều trị đặc hiệu hay vắc xin phòng bệnh TCM, do đó biện pháp phòng bệnh chủ yếu là vệ sinh cá nhân, vệ sinh môi trường và chăm sóc hỗ trợ.

5. Thời gian tự chăm sóc tại nhà ảnh hưởng thế nào đến bệnh tình của trẻ?
   Thời gian tự chăm sóc kéo dài có thể làm tăng nguy cơ biến chứng và lây lan bệnh. Nghiên cứu cho thấy trung bình bà mẹ chăm sóc tại nhà 2,09 ngày trước khi đưa trẻ đến viện, cần rút ngắn thời gian này để xử trí kịp thời.

Kết luận

• Bệnh Tay Chân Miệng tại huyện Châu Thành chủ yếu xảy ra ở trẻ 24-48 tháng tuổi, tỷ lệ trẻ nam mắc cao hơn nữ.
• Bệnh phân bố đều tại các xã, tập trung cao vào các tháng mùa thu (9-11).
• Thực hành chăm sóc của bà mẹ tương đối tốt, nhưng vẫn còn tồn tại khó khăn về kỹ năng xử trí và thời gian chăm sóc tại nhà.
• Nguồn nước sinh hoạt chủ yếu là nước máy, nhà tiêu hợp vệ sinh chiếm tỷ lệ cao, tạo thuận lợi cho phòng bệnh.
• Cần triển khai các giải pháp truyền thông, nâng cao kỹ năng chăm sóc, cải thiện điều kiện vệ sinh và giám sát dịch bệnh để giảm thiểu tác động của bệnh TCM.

Next steps: Tăng cường các hoạt động truyền thông và tập huấn kỹ năng chăm sóc trong vòng 12 tháng tới; xây dựng hệ thống giám sát dịch bệnh chặt chẽ hơn; phối hợp các ngành để cải thiện điều kiện vệ sinh môi trường.

Call to action: Các cán bộ y tế, nhà quản lý và cộng đồng cần phối hợp chặt chẽ để thực hiện các biện pháp phòng chống bệnh Tay Chân Miệng hiệu quả, bảo vệ sức khỏe trẻ em và giảm thiểu gánh nặng bệnh tật cho xã hội.