Tổng quan nghiên cứu

Thoái hóa khớp gối là bệnh lý mạn tính phổ biến, đặc biệt ở người cao tuổi, gây đau đớn, hạn chế vận động và ảnh hưởng nghiêm trọng đến chất lượng cuộc sống. Theo một điều tra đa quốc gia, hơn 80% người trên 55 tuổi có biểu hiện thoái hóa khớp trên phim X-quang, trong đó 54,9% có triệu chứng hạn chế vận động và tổn thương khớp gối. Tại Việt Nam, tỷ lệ thoái hóa khớp gối ở người trên 40 tuổi cũng rất cao, với khoảng 50% dân số có hình ảnh thoái hóa trên X-quang, trong đó 75% tổn thương tập trung ở khớp gối. Bệnh viện Đa khoa tỉnh Sóc Trăng là cơ sở y tế lớn phục vụ người cao tuổi với nhiều bệnh mạn tính, trong đó thoái hóa khớp gối chiếm tỷ lệ đáng kể.

Nghiên cứu nhằm mô tả đặc điểm lâm sàng, cận lâm sàng của người cao tuổi bị thoái hóa khớp gối tại Bệnh viện Đa khoa tỉnh Sóc Trăng trong giai đoạn 2020-2021, đồng thời phân tích kết quả chăm sóc, điều trị và các yếu tố liên quan. Mục tiêu cụ thể là đánh giá hiệu quả chăm sóc điều dưỡng, mức độ giảm đau, cải thiện vận động và tổn thương khớp, từ đó đề xuất giải pháp nâng cao chất lượng chăm sóc. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào 160 người bệnh cao tuổi từ 60 tuổi trở lên, điều trị tại các khoa Nội cán bộ, Y học cổ truyền và Phục hồi chức năng của bệnh viện trong khoảng thời gian 11/2020 đến 9/2021.

Kết quả nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc nâng cao nhận thức về chăm sóc người cao tuổi bị thoái hóa khớp gối, góp phần giảm gánh nặng kinh tế và cải thiện chất lượng cuộc sống cho nhóm đối tượng này, đồng thời hỗ trợ phát triển các chính sách y tế phù hợp tại địa phương.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên ba học thuyết điều dưỡng chính:

  • Học thuyết Betty Newman về chăm sóc toàn diện, nhấn mạnh phòng ngừa cấp I, II và III nhằm phát hiện sớm, điều trị kịp thời và ngăn ngừa biến chứng thoái hóa khớp gối ở người cao tuổi.
  • Triết lý của Henderson tập trung vào nhu cầu cơ bản của người bệnh, trong đó điều dưỡng hỗ trợ người bệnh khi họ mất hoặc giảm khả năng tự chăm sóc, đặc biệt trong việc vận động và sinh hoạt hàng ngày.
  • Khung lý thuyết Orem’s về tự chăm sóc, nhấn mạnh vai trò của điều dưỡng trong giáo dục sức khỏe, hỗ trợ và nâng cao khả năng tự chăm sóc của người bệnh thoái hóa khớp gối, giúp họ duy trì chức năng vận động và kiểm soát bệnh hiệu quả.

Các khái niệm chính bao gồm: thoái hóa khớp gối, chăm sóc điều dưỡng, mức độ đau theo thang điểm VAS, mức độ tổn thương khớp theo thang điểm Lequesne, và các yếu tố liên quan như tuổi, BMI, bệnh lý kèm theo.

Phương pháp nghiên cứu

  • Thiết kế nghiên cứu: Mô tả tiến cứu.
  • Đối tượng nghiên cứu: 160 người bệnh cao tuổi (≥60 tuổi) được chẩn đoán thoái hóa khớp gối theo tiêu chuẩn ACR 1991, điều trị tại Bệnh viện Đa khoa tỉnh Sóc Trăng từ tháng 11/2020 đến tháng 9/2021.
  • Phương pháp chọn mẫu: Thuận tiện, chọn toàn bộ người bệnh đáp ứng tiêu chuẩn chọn và loại trừ.
  • Nguồn dữ liệu: Thu thập trực tiếp qua bệnh án, phỏng vấn, thang điểm đánh giá VAS và Lequesne, xét nghiệm cận lâm sàng (X-quang, siêu âm, xét nghiệm máu).
  • Phương pháp phân tích: Sử dụng phần mềm SPSS 26.0 để phân tích mô tả (tần suất, tỷ lệ, trung bình, độ lệch chuẩn) và phân tích mối liên quan giữa các yếu tố với kết quả chăm sóc. Mức ý nghĩa thống kê p<0,05.
  • Timeline nghiên cứu: Thu thập dữ liệu từ tháng 11/2020 đến tháng 9/2021, phân tích và báo cáo kết quả trong năm 2022.

Phương pháp nghiên cứu đảm bảo tính khách quan, trung thực, tuân thủ đạo đức nghiên cứu, không can thiệp vào quá trình điều trị, có sự đồng thuận của người bệnh và lãnh đạo bệnh viện.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Đặc điểm chung đối tượng nghiên cứu:

    • Tuổi trung bình 68,93 ± 7,67, nhóm 60-69 tuổi chiếm 64,4%.
    • Giới nữ chiếm 69%, nam 31%.
    • 74,4% người bệnh sống ở nông thôn.
    • 60% người bệnh có BMI ≥ 23 (thừa cân, béo phì).
    • Thời gian phát hiện bệnh trung bình 3,91 ± 1,24 năm, trong đó 45% phát hiện bệnh ≥ 4 năm.
    • Các bệnh lý kèm theo phổ biến là tăng huyết áp (38,1%), viêm dạ dày (32,5%), đái tháo đường (24,4%).

  2. Đặc điểm lâm sàng và cận lâm sàng:

    • 100% người bệnh có triệu chứng đau khớp gối khi vào viện, giảm còn 53,7% khi ra viện.
    • Mức độ đau trung bình theo thang VAS giảm từ 6,21 ± 1,05 xuống 3,91 ± 1,30 khi ra viện.
    • Mức độ tổn thương khớp theo Lequesne chủ yếu ở mức trung bình (63,1%) và nặng (21,3%) khi ra viện.
    • Trên phim X-quang, 88,7% có gai xương, 32,5% hẹp khe khớp, 7,5% đặc xương dưới sụn.
    • Siêu âm phát hiện dịch khớp ở 23,1% người bệnh.
    • Xét nghiệm máu cho thấy 14,4% tăng bạch cầu, 20% tăng đường huyết, 7,5% tăng CRP.

  3. Kết quả chăm sóc và điều trị:

    • 73,8% người bệnh được lấy dấu hiệu sinh tồn 2 lần/ngày.
    • 60% tập vận động 2 lần/ngày, 66,25% sử dụng thuốc giảm đau theo y lệnh.
    • 39,4% được nhân viên y tế hỗ trợ tập vận động, 44,4% tự tập theo hướng dẫn.
    • Khả năng vận động hơi khó khăn chiếm 51,3%, dễ dàng 37,5%.
    • Kết quả chăm sóc đau theo thang VAS: chăm sóc tốt tăng từ 3,8% lên 65% khi ra viện.
    • Kết quả chăm sóc mức độ tổn thương theo Lequesne: chăm sóc tốt tăng từ 9,4% lên 15,6%.
    • 72,5% người bệnh ra viện với tình trạng đỡ hoặc giảm, không có trường hợp nặng hơn.

  4. Các yếu tố liên quan đến kết quả chăm sóc:

    • Tuổi, thời gian nằm viện, BMI, bệnh lý kèm theo và hoạt động tư vấn giáo dục sức khỏe có ảnh hưởng đến kết quả chăm sóc.
    • Người bệnh có BMI thừa cân, thời gian nằm viện ≥ 7 ngày và được tư vấn giáo dục sức khỏe thường có kết quả chăm sóc tốt hơn.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu cho thấy thoái hóa khớp gối ở người cao tuổi tại Bệnh viện Đa khoa tỉnh Sóc Trăng có đặc điểm tương đồng với các nghiên cứu trong và ngoài nước về tỷ lệ nữ giới chiếm đa số, mức độ đau và tổn thương khớp phổ biến ở mức trung bình đến nặng. Việc giảm điểm đau trung bình từ 6,21 xuống 3,91 và tăng tỷ lệ chăm sóc tốt chứng tỏ hiệu quả của các biện pháp chăm sóc điều dưỡng, bao gồm tập vận động, sử dụng thuốc giảm đau và tư vấn giáo dục sức khỏe.

So với nghiên cứu của Elaine Hay và cộng sự (2018), mặc dù chăm sóc dựa trên lâm sàng cải thiện chất lượng chăm sóc, nhưng không làm giảm đáng kể đau và tàn tật, nghiên cứu này cho thấy sự cải thiện rõ rệt về mức độ đau và khả năng vận động, có thể do sự phối hợp chặt chẽ giữa nhân viên y tế và người bệnh trong quá trình chăm sóc. Các yếu tố như BMI cao và thời gian nằm viện dài hơn có liên quan tích cực đến kết quả chăm sóc, phù hợp với báo cáo của Carlen Reyes về ảnh hưởng của thừa cân đến thoái hóa khớp.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ phân bố mức độ đau theo thang VAS qua các thời điểm, biểu đồ tỷ lệ chăm sóc tốt và khá, bảng phân tích mối liên quan giữa các yếu tố nhân khẩu học và kết quả chăm sóc để minh họa rõ ràng hơn.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường giáo dục sức khỏe cho người bệnh và gia đình: Tổ chức các buổi tư vấn, hướng dẫn tự chăm sóc, tập luyện phù hợp nhằm nâng cao nhận thức và khả năng tự quản lý bệnh, đặc biệt tập trung vào nhóm người cao tuổi có BMI cao. Thời gian thực hiện: liên tục trong quá trình điều trị và sau xuất viện. Chủ thể thực hiện: điều dưỡng, bác sĩ và nhân viên y tế.

  2. Đẩy mạnh tập vận động và phục hồi chức năng: Tăng số lần tập vận động lên ít nhất 2 lần/ngày, có sự hỗ trợ của nhân viên y tế và người nhà để cải thiện khả năng vận động và giảm đau. Thời gian thực hiện: trong suốt thời gian nằm viện và hướng dẫn tự tập tại nhà. Chủ thể thực hiện: nhân viên y tế, điều dưỡng, người nhà bệnh nhân.

  3. Theo dõi và quản lý các bệnh lý kèm theo: Kiểm soát tốt các bệnh tăng huyết áp, đái tháo đường và các bệnh mạn tính khác để giảm tác động tiêu cực đến quá trình điều trị thoái hóa khớp gối. Thời gian thực hiện: xuyên suốt quá trình điều trị. Chủ thể thực hiện: bác sĩ chuyên khoa, điều dưỡng.

  4. Nâng cao năng lực chuyên môn cho điều dưỡng: Tổ chức đào tạo, tập huấn về chăm sóc người bệnh thoái hóa khớp gối, kỹ năng đánh giá mức độ đau, tổn thương và tư vấn giáo dục sức khỏe nhằm nâng cao chất lượng chăm sóc. Thời gian thực hiện: định kỳ hàng năm. Chủ thể thực hiện: bệnh viện, cơ sở đào tạo y tế.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Điều dưỡng viên và nhân viên y tế: Nghiên cứu cung cấp dữ liệu thực tiễn về chăm sóc người cao tuổi bị thoái hóa khớp gối, giúp nâng cao kỹ năng chăm sóc, đánh giá và tư vấn cho người bệnh.

  2. Bác sĩ chuyên khoa cơ xương khớp và phục hồi chức năng: Tham khảo các kết quả lâm sàng, cận lâm sàng và hiệu quả điều trị để xây dựng phác đồ điều trị phù hợp, đồng thời phối hợp với điều dưỡng trong chăm sóc toàn diện.

  3. Nhà quản lý y tế và chính sách: Cung cấp cơ sở dữ liệu về tình hình bệnh lý và chăm sóc tại địa phương, hỗ trợ xây dựng chính sách y tế, phân bổ nguồn lực và phát triển chương trình chăm sóc người cao tuổi.

  4. Người cao tuổi và gia đình: Hiểu rõ về bệnh thoái hóa khớp gối, các biện pháp chăm sóc và tự quản lý bệnh, từ đó chủ động tham gia vào quá trình điều trị và nâng cao chất lượng cuộc sống.

Câu hỏi thường gặp

  1. Thoái hóa khớp gối là gì và tại sao người cao tuổi dễ mắc?
    Thoái hóa khớp gối là quá trình thoái hóa sụn và xương dưới sụn gây đau và hạn chế vận động. Người cao tuổi dễ mắc do lão hóa tế bào sụn, giảm khả năng tái tạo và các yếu tố cơ giới như thừa cân, chấn thương tích lũy.

  2. Mức độ đau được đánh giá như thế nào trong nghiên cứu?
    Mức độ đau được đánh giá bằng thang điểm VAS, từ 0 (không đau) đến 10 (đau không chịu nổi). Nghiên cứu cho thấy điểm đau trung bình giảm từ 6,21 xuống 3,91 sau chăm sóc.

  3. Các biện pháp chăm sóc điều dưỡng hiệu quả cho người bệnh thoái hóa khớp gối là gì?
    Bao gồm tập vận động thường xuyên, sử dụng thuốc giảm đau theo y lệnh, tư vấn giáo dục sức khỏe, theo dõi dấu hiệu sinh tồn và hỗ trợ người bệnh tự chăm sóc.

  4. Yếu tố nào ảnh hưởng đến kết quả chăm sóc người bệnh?
    Tuổi, BMI, thời gian nằm viện, bệnh lý kèm theo và hoạt động tư vấn giáo dục sức khỏe đều có ảnh hưởng tích cực hoặc tiêu cực đến kết quả chăm sóc.

  5. Người bệnh có thể tự tập vận động tại nhà như thế nào?
    Người bệnh được hướng dẫn các bài tập gập, duỗi khớp gối nhẹ nhàng, đều đặn, tránh vận động quá sức, đồng thời theo dõi mức độ đau và báo cáo kịp thời cho nhân viên y tế.

Kết luận

  • Nghiên cứu mô tả chi tiết đặc điểm lâm sàng, cận lâm sàng và kết quả chăm sóc người cao tuổi bị thoái hóa khớp gối tại Bệnh viện Đa khoa tỉnh Sóc Trăng với 160 người bệnh.
  • Kết quả chăm sóc cho thấy giảm đáng kể mức độ đau và cải thiện khả năng vận động, tỷ lệ người bệnh ra viện với tình trạng đỡ hoặc giảm chiếm 72,5%.
  • Các yếu tố như tuổi, BMI, thời gian nằm viện và tư vấn giáo dục sức khỏe có ảnh hưởng rõ rệt đến hiệu quả chăm sóc.
  • Đề xuất tăng cường giáo dục sức khỏe, tập vận động, quản lý bệnh lý kèm theo và nâng cao năng lực điều dưỡng nhằm cải thiện chất lượng chăm sóc.
  • Các bước tiếp theo bao gồm triển khai các giải pháp đề xuất, mở rộng nghiên cứu theo dõi dài hạn và áp dụng mô hình chăm sóc toàn diện cho người cao tuổi bị thoái hóa khớp gối.

Hành động ngay hôm nay: Các cơ sở y tế và nhân viên y tế cần áp dụng kết quả nghiên cứu để nâng cao chất lượng chăm sóc, đồng thời người bệnh và gia đình nên chủ động tham gia vào quá trình tự quản lý bệnh nhằm cải thiện sức khỏe và chất lượng cuộc sống.