Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh toàn cầu hóa và hội nhập quốc tế, tiếng Anh ngày càng trở nên quan trọng trong việc kết nối và phát triển kinh tế - xã hội. Tại Việt Nam, việc đổi mới phương pháp giảng dạy tiếng Anh theo hướng giao tiếp đã được chú trọng nhằm nâng cao năng lực sử dụng ngôn ngữ của người học. Tuy nhiên, thực tế tại Trường Trung học PT & IT Highland, Thái Nguyên, kết quả học môn Tiếng Anh chuyên ngành (ESP) dành cho giao dịch viên bưu điện vẫn chưa đạt kỳ vọng. Sau khóa học 24 tháng, phần lớn học sinh chưa thể sử dụng tiếng Anh hiệu quả trong công việc. Một trong những nguyên nhân chính được xác định là phương pháp giảng dạy chưa phù hợp, dẫn đến sự thiếu động lực và khả năng giao tiếp của học sinh còn hạn chế.

Luận văn này tập trung nghiên cứu việc sử dụng hoạt động đóng vai (role-play) nhằm cải thiện kỹ năng nói, đặc biệt là độ chính xác và sự lưu loát trong giao tiếp tiếng Anh chuyên ngành cho học sinh lớp K17, ngành Quản trị Kinh doanh tại trường. Phạm vi nghiên cứu giới hạn trong hai tình huống giao tiếp phổ biến tại bưu điện: dịch vụ nhận gửi thư và bưu kiện, và dịch vụ bán lẻ. Thời gian nghiên cứu diễn ra trong quá trình học ESP tại trường, với sự tham gia của 30 học sinh.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm nâng cao hiệu quả giảng dạy kỹ năng nói, đồng thời thay đổi thái độ học tập của học sinh từ việc học vì bắt buộc sang mong muốn trải nghiệm và sử dụng tiếng Anh trong công việc thực tế. Kết quả nghiên cứu dự kiến đóng góp thiết thực cho việc đổi mới phương pháp giảng dạy ESP tại các trường đào tạo nghề trong khu vực miền núi phía Bắc, góp phần nâng cao chất lượng nguồn nhân lực phục vụ phát triển bưu chính viễn thông.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình sau:

  • Lý thuyết về hoạt động đóng vai (Role-play): Được định nghĩa là phương pháp học tập xã hội, trong đó người học giả định một vai trò trong tình huống giao tiếp giả định nhằm phát triển kỹ năng ngôn ngữ và kỹ năng xã hội. Các loại đóng vai gồm scripted (có kịch bản) và unscripted (tự do), với ưu điểm tạo môi trường giao tiếp thực tế, tăng tính sáng tạo và giảm áp lực cho người học.

  • Lý thuyết về kỹ năng nói (Speaking skills): Kỹ năng nói được hiểu là quá trình xây dựng và chia sẻ ý nghĩa thông qua biểu tượng ngôn ngữ và phi ngôn ngữ trong nhiều bối cảnh khác nhau. Tiêu chí đánh giá kỹ năng nói bao gồm độ chính xác (accuracy), sự lưu loát (fluency), vốn từ vựng, ngữ pháp và phát âm, trong đó độ chính xác và lưu loát được tập trung nghiên cứu.

  • Lý thuyết về động lực học tập (Motivation): Động lực được xem là yếu tố quyết định thành công trong học ngoại ngữ, bao gồm sự kết hợp giữa nỗ lực, mong muốn đạt mục tiêu và thái độ tích cực đối với việc học. Mô hình động lực của Williams và Burden (1997) phân tích các yếu tố nội tại và ngoại tại ảnh hưởng đến sự tham gia và cố gắng của người học.

Phương pháp nghiên cứu

  • Loại nghiên cứu: Nghiên cứu hành động (action research) nhằm cải thiện kỹ năng nói thông qua việc áp dụng hoạt động đóng vai trong giảng dạy ESP.

  • Đối tượng nghiên cứu: 30 học sinh lớp K17 ngành Quản trị Kinh doanh tại Trường PT & IT Highland, Thái Nguyên.

  • Nguồn dữ liệu: Dữ liệu thu thập từ các bài kiểm tra nói trước và sau khi áp dụng đóng vai, bảng hỏi khảo sát động lực học tập, phỏng vấn giáo viên, và quan sát lớp học.

  • Phương pháp chọn mẫu: Lấy mẫu ngẫu nhiên 30 học sinh trong lớp K17 để đảm bảo tính đại diện.

  • Phương pháp phân tích: So sánh kết quả kiểm tra nói (đánh giá theo tiêu chí IELTS về độ chính xác và lưu loát) trước và sau khi áp dụng đóng vai; phân tích định tính từ phỏng vấn và bảng hỏi; trình bày dữ liệu bằng bảng và biểu đồ để minh họa sự thay đổi.

  • Timeline nghiên cứu: Nghiên cứu được thực hiện trong suốt quá trình học ESP, với các giai đoạn thu thập dữ liệu trước, trong và sau khi áp dụng hoạt động đóng vai.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Trình độ kỹ năng nói trước khi áp dụng đóng vai còn thấp: Khoảng 63% học sinh đạt điểm 3-4 (thang điểm 10) trong các bài kiểm tra nói, chỉ 18% đạt điểm trung bình (5-6), và rất ít học sinh đạt điểm cao (7-8). Theo tiêu chí IELTS, chỉ khoảng 23% học sinh đạt yêu cầu về độ chính xác, và 13% về lưu loát.

  2. Cải thiện rõ rệt sau khi áp dụng đóng vai: Sau khi sử dụng hoạt động đóng vai trong hai tình huống giao tiếp, tỷ lệ học sinh đạt điểm từ 4.5 trở lên về độ chính xác tăng lên 40%, và về lưu loát tăng lên 44%. Số học sinh đạt điểm thấp (0-3) giảm từ 50% xuống còn 23% (độ chính xác) và từ 57% xuống còn 16% (lưu loát).

  3. Động lực học tập được nâng cao: Qua khảo sát, 55% học sinh đồng ý hoặc hoàn toàn đồng ý rằng môn ESP hữu ích cho nghề nghiệp tương lai, 80% cảm thấy hoạt động đóng vai làm cho tiết học thú vị và thoải mái hơn, và 60% cho biết họ có động lực tham gia tích cực hơn trong các bài học nói.

  4. Khó khăn gặp phải: Học sinh gặp khó khăn trong việc vận dụng linh hoạt ngôn ngữ, thường dựa vào mẫu câu có sẵn và thiếu phản xạ trong giao tiếp thực tế. Giáo viên cũng gặp thách thức trong việc tổ chức và kiểm soát hoạt động đóng vai hiệu quả.

Thảo luận kết quả

Sự tiến bộ về kỹ năng nói sau khi áp dụng đóng vai phản ánh tính hiệu quả của phương pháp này trong việc tạo môi trường giao tiếp thực tế, giúp học sinh phát triển khả năng phản xạ và tự tin hơn khi nói tiếng Anh. Việc chia lớp thành nhóm nhỏ ba người, luân phiên đóng vai khách hàng, giao dịch viên và người nghe, đã tăng cơ hội thực hành và nhận xét lẫn nhau, từ đó nâng cao sự tham gia và động lực học tập.

So sánh với các nghiên cứu trước đây, kết quả này phù hợp với quan điểm của các nhà nghiên cứu về vai trò tích cực của đóng vai trong việc phát triển kỹ năng nói và động lực học tập. Tuy nhiên, mức độ cải thiện còn phụ thuộc vào trình độ ban đầu của học sinh và cách thức tổ chức hoạt động của giáo viên.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện tỷ lệ học sinh đạt điểm theo từng mức độ trước và sau khi áp dụng đóng vai, cũng như biểu đồ tròn minh họa tỷ lệ học sinh có thái độ tích cực đối với môn học và phương pháp giảng dạy mới.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường áp dụng hoạt động đóng vai trong giảng dạy ESP: Giáo viên cần tích hợp thường xuyên các bài tập đóng vai có kịch bản phù hợp với tình huống thực tế công việc của giao dịch viên bưu điện nhằm nâng cao kỹ năng nói và sự tự tin của học sinh. Thời gian thực hiện: ngay trong các học kỳ tiếp theo.

  2. Đào tạo nâng cao năng lực cho giáo viên: Tổ chức các khóa tập huấn về phương pháp giảng dạy giao tiếp và kỹ thuật tổ chức hoạt động đóng vai hiệu quả, giúp giáo viên chủ động và sáng tạo trong việc thiết kế bài giảng. Chủ thể thực hiện: Ban giám hiệu và phòng đào tạo nhà trường, trong vòng 6 tháng.

  3. Phát triển tài liệu giảng dạy phù hợp: Biên soạn và cập nhật giáo trình ESP có tích hợp các tình huống giao tiếp thực tế, kèm theo hướng dẫn chi tiết về hoạt động đóng vai để hỗ trợ giáo viên và học sinh. Thời gian: 1 năm.

  4. Tăng cường đánh giá kỹ năng nói theo tiêu chí chuẩn: Áp dụng hệ thống đánh giá dựa trên tiêu chí IELTS hoặc Holistic Rating Scale để đánh giá chính xác và khách quan hơn về kỹ năng nói của học sinh, từ đó có kế hoạch hỗ trợ phù hợp. Thời gian: áp dụng từ kỳ thi tiếp theo.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Giáo viên tiếng Anh chuyên ngành ESP: Nhận được các phương pháp giảng dạy mới, đặc biệt là kỹ thuật đóng vai giúp cải thiện kỹ năng nói và tăng động lực học tập cho học sinh.

  2. Nhà quản lý giáo dục và cán bộ đào tạo: Có cơ sở để xây dựng chính sách đào tạo, nâng cao chất lượng giảng dạy tiếng Anh chuyên ngành trong các trường nghề và trung học phổ thông.

  3. Sinh viên, nghiên cứu sinh ngành Ngôn ngữ Anh và Sư phạm tiếng Anh: Tham khảo mô hình nghiên cứu thực nghiệm, phương pháp thu thập và phân tích dữ liệu trong nghiên cứu giáo dục.

  4. Các trung tâm đào tạo tiếng Anh và bưu điện: Áp dụng các hoạt động đóng vai trong đào tạo nhân viên nhằm nâng cao kỹ năng giao tiếp tiếng Anh phục vụ công việc thực tế.

Câu hỏi thường gặp

  1. Hoạt động đóng vai có thực sự giúp cải thiện kỹ năng nói không?
    Có, nghiên cứu cho thấy sau khi áp dụng đóng vai, tỷ lệ học sinh đạt điểm tốt về độ chính xác và lưu loát tăng lần lượt 17% và 31%, minh chứng cho hiệu quả rõ rệt của phương pháp này.

  2. Làm thế nào để tổ chức hoạt động đóng vai hiệu quả trong lớp học?
    Chia lớp thành nhóm nhỏ, phân vai rõ ràng, chuẩn bị kịch bản phù hợp và giáo viên đóng vai trò hướng dẫn, hỗ trợ, đồng thời khuyến khích học sinh phản hồi lẫn nhau giúp tăng hiệu quả.

  3. Động lực học tập của học sinh thay đổi như thế nào khi sử dụng đóng vai?
    Học sinh cảm thấy hứng thú hơn, thoải mái và tích cực tham gia bài học, với hơn 80% học sinh đồng ý rằng đóng vai làm tiết học trở nên sinh động và hấp dẫn hơn.

  4. Có khó khăn gì khi áp dụng phương pháp này?
    Khó khăn chính là sự khác biệt về trình độ tiếng Anh của học sinh, việc chuẩn bị kịch bản phù hợp và kỹ năng tổ chức lớp học của giáo viên. Cần có sự đào tạo và chuẩn bị kỹ lưỡng.

  5. Phương pháp đánh giá kỹ năng nói nào được sử dụng trong nghiên cứu?
    Nghiên cứu sử dụng tiêu chí đánh giá của IELTS về độ chính xác và lưu loát, giúp đánh giá khách quan và toàn diện kỹ năng nói của học sinh.

Kết luận

  • Hoạt động đóng vai đã chứng minh hiệu quả trong việc nâng cao độ chính xác và lưu loát kỹ năng nói tiếng Anh chuyên ngành cho học sinh PT & IT Highland.
  • Động lực học tập của học sinh được cải thiện rõ rệt, giúp tăng sự tham gia tích cực trong các tiết học ESP.
  • Phương pháp đóng vai tạo môi trường giao tiếp thực tế, giúp học sinh phát triển kỹ năng phản xạ và tự tin hơn khi sử dụng tiếng Anh.
  • Cần tiếp tục đào tạo giáo viên và phát triển tài liệu giảng dạy phù hợp để duy trì và nâng cao hiệu quả giảng dạy.
  • Giai đoạn tiếp theo là áp dụng rộng rãi phương pháp này trong các lớp ESP khác và đánh giá tác động lâu dài nhằm hoàn thiện mô hình giảng dạy.

Hãy bắt đầu áp dụng hoạt động đóng vai trong giảng dạy ESP để nâng cao kỹ năng nói và tạo động lực học tập cho học sinh ngay hôm nay!