Tổng quan nghiên cứu
Trong bối cảnh chuyển đổi số và ứng dụng công nghệ thông tin ngày càng phổ biến, phần mềm kế toán (PMKT) đã trở thành công cụ thiết yếu hỗ trợ doanh nghiệp trong việc ghi chép, xử lý và báo cáo các giao dịch tài chính. Theo ước tính, hơn 70% doanh nghiệp tại Việt Nam hiện nay sử dụng các gói PMKT đóng gói nhằm nâng cao hiệu quả công tác kế toán và quản lý tài chính. Tuy nhiên, việc sử dụng PMKT thành công không chỉ phụ thuộc vào việc triển khai phần mềm mà còn chịu ảnh hưởng bởi nhiều nhân tố khác nhau trong tổ chức. Vấn đề nghiên cứu tập trung vào việc xác định các nhân tố tác động đến việc sử dụng PMKT thành công, nhằm giúp doanh nghiệp tối ưu hóa hiệu quả ứng dụng phần mềm trong hoạt động kế toán.
Mục tiêu cụ thể của nghiên cứu là: (1) xác định các nhân tố ảnh hưởng đến sử dụng PMKT thành công; (2) đo lường mức độ tác động của từng nhân tố đến việc sử dụng PMKT thành công. Phạm vi nghiên cứu được giới hạn trong các doanh nghiệp đang sử dụng PMKT tại Việt Nam, với dữ liệu khảo sát thu thập trong năm 2022. Ý nghĩa nghiên cứu được thể hiện qua việc cung cấp cơ sở khoa học giúp doanh nghiệp kiểm soát và nâng cao hiệu quả sử dụng PMKT, từ đó cải thiện chất lượng báo cáo tài chính và hỗ trợ quyết định kinh doanh chính xác hơn.
Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu
Khung lý thuyết áp dụng
Nghiên cứu dựa trên ba lý thuyết chính để xây dựng mô hình và giải thích các nhân tố tác động đến sử dụng PMKT thành công:
Mô hình thành công hệ thống thông tin (DeLone & McLean, 2003): Mô hình này đánh giá sự thành công của hệ thống thông tin qua các yếu tố như chất lượng hệ thống, chất lượng thông tin, mức độ sử dụng, sự hài lòng của người dùng và tác động cá nhân, tổ chức. Trong nghiên cứu này, trọng tâm được đặt vào tác động cá nhân và tổ chức nhằm đo lường sử dụng PMKT thành công.
Lý thuyết dự phòng (Contingency Theory): Lý thuyết này nhấn mạnh rằng hiệu quả của hệ thống quản lý, trong đó có PMKT, phụ thuộc vào sự phù hợp với môi trường và quy trình kinh doanh của tổ chức. Do đó, sự hoàn thiện quy trình kinh doanh và hợp tác giữa các phòng ban được xem là các nhân tố quan trọng ảnh hưởng đến việc sử dụng PMKT thành công.
Lý thuyết khuếch tán đổi mới (Diffusion of Innovation Theory): Lý thuyết này giải thích quá trình chấp nhận và sử dụng công nghệ mới dựa trên nhận thức về tính hữu dụng, tính dễ sử dụng và sự hỗ trợ từ tổ chức. Các nhân tố như năng lực đội ngũ nội bộ, đào tạo người dùng và sự hỗ trợ của lãnh đạo cấp cao được xem là các yếu tố thúc đẩy việc sử dụng PMKT thành công.
Các khái niệm chính trong nghiên cứu bao gồm: sử dụng PMKT thành công (đo lường qua tác động cá nhân và tổ chức), sự hoàn thiện quy trình kinh doanh, hợp tác giữa các phòng ban và truyền thông, năng lực đội ngũ nội bộ, đào tạo người dùng, và sự hỗ trợ của lãnh đạo cấp cao.
Phương pháp nghiên cứu
Nghiên cứu sử dụng phương pháp định lượng với công cụ khảo sát bảng câu hỏi được thiết kế dựa trên các thang đo đã được kiểm định trong các nghiên cứu trước. Đối tượng khảo sát là các nhân viên kế toán và giám đốc doanh nghiệp tại các doanh nghiệp đang sử dụng PMKT tại Việt Nam. Cỡ mẫu khảo sát là khoảng 300 người, được chọn theo phương pháp chọn mẫu ngẫu nhiên có chủ đích nhằm đảm bảo tính đại diện cho nhóm đối tượng nghiên cứu.
Dữ liệu thu thập được xử lý và phân tích bằng phần mềm SPSS 23. Các bước phân tích bao gồm: thống kê mô tả, đánh giá độ tin cậy thang đo bằng hệ số Cronbach’s Alpha, phân tích nhân tố khám phá (EFA) để kiểm định cấu trúc thang đo, kiểm định giả thuyết bằng hệ số tương quan Pearson và xây dựng mô hình hồi quy tuyến tính OLS để đo lường mức độ tác động của các nhân tố đến sử dụng PMKT thành công. Thời gian nghiên cứu kéo dài trong năm 2022, đảm bảo thu thập dữ liệu phản ánh thực trạng sử dụng PMKT tại thời điểm khảo sát.
Kết quả nghiên cứu và thảo luận
Những phát hiện chính
Sự hoàn thiện quy trình kinh doanh có tác động tích cực đến sử dụng PMKT thành công: Kết quả hồi quy cho thấy hệ số tác động của nhân tố này là 0.35 với mức ý nghĩa p < 0.01, cho thấy quy trình kinh doanh càng hoàn thiện thì việc sử dụng PMKT càng hiệu quả. Khoảng 68% doanh nghiệp đánh giá quy trình kinh doanh của mình đã được cải thiện sau khi ứng dụng PMKT.
Sự hỗ trợ của lãnh đạo cấp cao ảnh hưởng mạnh mẽ đến việc sử dụng PMKT thành công: Hệ số hồi quy đạt 0.42 (p < 0.01), phản ánh vai trò quan trọng của lãnh đạo trong việc thúc đẩy và tạo điều kiện cho nhân viên sử dụng phần mềm hiệu quả. Khoảng 75% người tham gia khảo sát cho biết họ nhận được sự hỗ trợ tích cực từ lãnh đạo trong quá trình sử dụng PMKT.
Năng lực của đội ngũ nội bộ đóng vai trò quan trọng: Với hệ số tác động 0.29 (p < 0.05), năng lực chuyên môn và kinh nghiệm của nhân viên kế toán góp phần nâng cao hiệu quả sử dụng PMKT. Khoảng 60% người dùng tự đánh giá năng lực của mình ở mức khá trở lên.
Đào tạo người dùng có ảnh hưởng tích cực nhưng mức độ thấp hơn: Hệ số hồi quy là 0.21 (p < 0.05), cho thấy các chương trình đào tạo giúp người dùng nâng cao kỹ năng sử dụng PMKT, tuy nhiên hiệu quả còn phụ thuộc vào chất lượng và tần suất đào tạo. Khoảng 55% doanh nghiệp tổ chức đào tạo định kỳ cho nhân viên sử dụng PMKT.
Hợp tác giữa các phòng ban và truyền thông có tác động nhưng không đáng kể: Kết quả phân tích cho thấy hệ số tác động không đạt mức ý nghĩa thống kê, phản ánh rằng sự phối hợp nội bộ chưa thực sự hiệu quả trong việc hỗ trợ sử dụng PMKT thành công.
Thảo luận kết quả
Các kết quả trên phù hợp với lý thuyết dự phòng và khuếch tán đổi mới, cho thấy việc sử dụng PMKT thành công phụ thuộc nhiều vào yếu tố tổ chức và con người hơn là chỉ dựa vào công nghệ. Sự hoàn thiện quy trình kinh doanh giúp PMKT được tích hợp hiệu quả vào hoạt động thực tế, giảm thiểu sai sót và tăng tính chính xác của báo cáo tài chính. Sự hỗ trợ của lãnh đạo cấp cao tạo động lực và nguồn lực cần thiết cho việc áp dụng phần mềm, đồng thời thúc đẩy văn hóa sử dụng công nghệ trong doanh nghiệp.
Năng lực đội ngũ nội bộ và đào tạo người dùng là những yếu tố then chốt giúp nhân viên kế toán làm chủ công cụ, từ đó nâng cao hiệu quả công việc. Mặc dù hợp tác giữa các phòng ban chưa có tác động rõ ràng, nhưng đây vẫn là yếu tố cần được cải thiện để tăng cường sự liên kết và chia sẻ thông tin trong doanh nghiệp.
Kết quả nghiên cứu cũng tương đồng với các nghiên cứu trong nước và quốc tế về sử dụng ERP và PMKT thành công, đồng thời bổ sung bằng chứng thực nghiệm tại môi trường doanh nghiệp Việt Nam. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện mức độ tác động của từng nhân tố và bảng tổng hợp kết quả hồi quy để minh họa rõ ràng hơn.
Đề xuất và khuyến nghị
Hoàn thiện quy trình kinh doanh: Doanh nghiệp cần rà soát và tối ưu hóa các quy trình liên quan đến kế toán và tài chính nhằm đảm bảo tính chính xác và hiệu quả khi sử dụng PMKT. Thời gian thực hiện đề xuất này nên trong vòng 6-12 tháng, do phòng kế toán phối hợp với các phòng ban liên quan chịu trách nhiệm.
Tăng cường sự hỗ trợ của lãnh đạo cấp cao: Ban lãnh đạo cần chủ động tham gia, tạo điều kiện về nguồn lực và khuyến khích nhân viên sử dụng PMKT hiệu quả. Các chương trình truyền thông nội bộ và chính sách khen thưởng nên được triển khai trong 3-6 tháng tới, do ban giám đốc và phòng nhân sự thực hiện.
Nâng cao năng lực đội ngũ nội bộ: Tổ chức các khóa đào tạo chuyên sâu về kỹ năng sử dụng PMKT và kiến thức kế toán cho nhân viên. Đào tạo nên được tổ chức định kỳ hàng năm, do phòng đào tạo và phát triển nhân sự đảm nhiệm.
Cải thiện chương trình đào tạo người dùng: Đa dạng hóa hình thức đào tạo (trực tiếp, trực tuyến, thực hành) và cập nhật nội dung phù hợp với các phiên bản PMKT mới. Thời gian triển khai trong 6 tháng, do phòng đào tạo phối hợp với nhà cung cấp phần mềm thực hiện.
Thúc đẩy hợp tác giữa các phòng ban: Mặc dù tác động chưa rõ ràng, doanh nghiệp nên xây dựng các kênh giao tiếp hiệu quả và quy trình phối hợp liên phòng ban để hỗ trợ sử dụng PMKT. Đây là nhiệm vụ dài hạn, cần sự phối hợp của ban lãnh đạo và các trưởng phòng ban.
Đối tượng nên tham khảo luận văn
Nhà quản lý doanh nghiệp: Giúp nhận diện các yếu tố ảnh hưởng đến hiệu quả sử dụng PMKT, từ đó xây dựng chiến lược quản lý và đầu tư phù hợp nhằm nâng cao năng suất và chất lượng báo cáo tài chính.
Nhân viên kế toán và tài chính: Cung cấp kiến thức về các nhân tố ảnh hưởng đến việc sử dụng PMKT thành công, giúp họ hiểu rõ vai trò của bản thân trong việc vận hành phần mềm hiệu quả.
Chuyên gia tư vấn công nghệ thông tin và phần mềm: Hỗ trợ trong việc thiết kế, triển khai và đào tạo sử dụng PMKT phù hợp với đặc thù doanh nghiệp, dựa trên các nhân tố được nghiên cứu.
Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành kế toán, quản trị kinh doanh: Tài liệu tham khảo khoa học để phát triển các nghiên cứu tiếp theo về ứng dụng công nghệ thông tin trong kế toán và quản lý doanh nghiệp.
Câu hỏi thường gặp
Sử dụng PMKT thành công được định nghĩa như thế nào?
Sử dụng PMKT thành công là khi phần mềm giúp người dùng đạt được các mục tiêu công việc, bao gồm cải thiện hiệu quả công việc cá nhân và nâng cao kết quả hoạt động của tổ chức, như báo cáo chính xác, ra quyết định kịp thời.Những nhân tố nào ảnh hưởng mạnh nhất đến việc sử dụng PMKT thành công?
Sự hỗ trợ của lãnh đạo cấp cao và sự hoàn thiện quy trình kinh doanh là hai nhân tố có tác động mạnh nhất, theo kết quả hồi quy với hệ số lần lượt là 0.42 và 0.35, có ý nghĩa thống kê cao.Tại sao hợp tác giữa các phòng ban lại có tác động không rõ ràng?
Có thể do sự phối hợp nội bộ chưa được tổ chức hiệu quả hoặc chưa được chú trọng đúng mức, dẫn đến việc hỗ trợ sử dụng PMKT chưa phát huy tối đa tác dụng trong doanh nghiệp.Làm thế nào để nâng cao năng lực đội ngũ nội bộ trong sử dụng PMKT?
Doanh nghiệp nên tổ chức các khóa đào tạo chuyên sâu, cung cấp tài liệu hướng dẫn chi tiết và tạo điều kiện cho nhân viên thực hành thường xuyên để nâng cao kỹ năng và kiến thức về PMKT.Phương pháp nghiên cứu được sử dụng trong luận văn là gì?
Nghiên cứu sử dụng phương pháp định lượng với khảo sát bảng câu hỏi, phân tích dữ liệu bằng SPSS, bao gồm kiểm định độ tin cậy thang đo, phân tích nhân tố khám phá và mô hình hồi quy tuyến tính để đo lường tác động các nhân tố.
Kết luận
Nghiên cứu đã xác định năm nhân tố ngữ cảnh chính ảnh hưởng đến sử dụng PMKT thành công gồm: sự hoàn thiện quy trình kinh doanh, sự hỗ trợ của lãnh đạo cấp cao, năng lực đội ngũ nội bộ, đào tạo người dùng và hợp tác giữa các phòng ban.
Sự hỗ trợ của lãnh đạo cấp cao và hoàn thiện quy trình kinh doanh là hai nhân tố có tác động mạnh mẽ nhất đến việc sử dụng PMKT thành công.
Năng lực đội ngũ nội bộ và đào tạo người dùng cũng đóng vai trò quan trọng trong việc nâng cao hiệu quả sử dụng phần mềm kế toán.
Hợp tác giữa các phòng ban và truyền thông chưa có tác động rõ ràng, cần được cải thiện trong thực tiễn doanh nghiệp.
Các bước tiếp theo bao gồm triển khai các giải pháp đề xuất nhằm kiểm soát và nâng cao các nhân tố tác động, đồng thời mở rộng nghiên cứu với các nhóm nhân tố kỹ thuật và hạ tầng trong tương lai.
Doanh nghiệp và các nhà quản lý được khuyến nghị áp dụng kết quả nghiên cứu để tối ưu hóa việc sử dụng PMKT, từ đó nâng cao hiệu quả công tác kế toán và quản lý tài chính.