Tổng quan nghiên cứu

Chi phí sản xuất được xem là một trong những yếu tố cốt lõi quyết định năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp. Tại Công ty TNHH Một thành viên Xuất nhập khẩu Đá Mỹ nghệ Kim Hoàn, việc kiểm soát chi phí chính xác và đầy đủ là yêu cầu cấp thiết nhằm nâng cao hiệu quả quản trị và tối đa hóa lợi nhuận. Năm 2018, công ty đã ghi nhận tổng chi phí sản xuất gồm chi phí nguyên vật liệu trực tiếp, chi phí nhân công trực tiếp và chi phí sản xuất chung với các khoản chi tiết như chi phí nguyên vật liệu đá thạch anh hồng 8.694 đồng, chi phí nhân công trực tiếp cho chuỗi đeo tay bằng gỗ hóa thạch 496.980 đồng, và chi phí sản xuất chung 2.366 đồng. Tuy nhiên, phương pháp kế toán chi phí truyền thống đang áp dụng tại công ty đã bộc lộ nhiều hạn chế, đặc biệt trong việc phân bổ chi phí gián tiếp không chính xác, dẫn đến sai lệch trong tính giá thành sản phẩm.

Mục tiêu nghiên cứu là xây dựng hệ thống kế toán chi phí dựa trên cơ sở hoạt động (Activity Based Costing - ABC) nhằm tính giá thành sản phẩm chính xác hơn, phục vụ cho việc ra quyết định quản trị và nâng cao năng lực cạnh tranh của công ty. Nghiên cứu tập trung vào dữ liệu từ 01/01/2018 đến 31/12/2018 tại công ty TNHH Một thành viên Xuất nhập khẩu Đá Mỹ nghệ Kim Hoàn, với phạm vi nghiên cứu bao gồm chi phí và hệ thống kế toán chi phí hiện tại, đồng thời đề xuất quy trình vận hành hệ thống ABC phù hợp.

Việc áp dụng hệ thống ABC được kỳ vọng sẽ giúp công ty kiểm soát chi phí theo từng hoạt động, phân bổ chi phí gián tiếp chính xác hơn, từ đó xác định giá thành sản phẩm sát thực tế, góp phần nâng cao hiệu quả quản trị chi phí và hỗ trợ nhà quản trị đưa ra quyết định đúng đắn trong bối cảnh thị trường ngày càng cạnh tranh và đa dạng hóa sản phẩm.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên hai lý thuyết chính: lý thuyết kế toán chi phí truyền thống và lý thuyết kế toán chi phí dựa trên cơ sở hoạt động (ABC). Phương pháp kế toán truyền thống tập trung phân bổ chi phí gián tiếp dựa trên một tiêu thức duy nhất như nguyên vật liệu trực tiếp hoặc giờ công, dẫn đến sai lệch trong tính giá thành khi sản phẩm đa dạng và chi phí gián tiếp chiếm tỷ trọng lớn. Trong khi đó, phương pháp ABC phân bổ chi phí dựa trên các hoạt động thực tế phát sinh chi phí, giúp xác định chính xác nguồn gốc chi phí và mức độ tiêu thụ nguồn lực của từng sản phẩm.

Mô hình nghiên cứu tập trung vào ba khái niệm chính:

  • Hoạt động (Activity): Các công việc hoặc quy trình tạo ra chi phí trong sản xuất.
  • Đối tượng chịu chi phí (Cost Object): Sản phẩm hoặc dịch vụ được tính giá thành.
  • Tiêu thức phân bổ chi phí (Cost Driver): Yếu tố đo lường mức độ tiêu thụ hoạt động của đối tượng chịu chi phí.

Hệ thống ABC cho phép phân bổ chi phí gián tiếp theo từng hoạt động cụ thể, từ đó tính toán chi phí chính xác cho từng sản phẩm, giúp nhà quản trị nhận diện các hoạt động không tạo ra giá trị và tối ưu hóa chi phí.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp khảo sát, phân tích và thống kê dữ liệu thực tế tại công ty trong năm 2018. Cỡ mẫu nghiên cứu bao gồm toàn bộ các sản phẩm và hoạt động sản xuất kinh doanh của công ty trong năm, với dữ liệu thu thập từ các báo cáo kế toán, bảng phân bổ chi phí, và các phiếu chứng từ liên quan.

Phương pháp chọn mẫu là phương pháp toàn bộ (census) nhằm đảm bảo tính đầy đủ và chính xác của dữ liệu. Phân tích dữ liệu được thực hiện bằng cách so sánh kết quả tính giá thành sản phẩm theo phương pháp kế toán truyền thống và phương pháp ABC, sử dụng các bảng phân bổ chi phí chi tiết và báo cáo chi phí từng hoạt động.

Timeline nghiên cứu kéo dài trong năm 2018, bao gồm các bước thu thập dữ liệu, phân tích thực trạng, xây dựng mô hình ABC, kiểm chứng kết quả và đề xuất giải pháp. Việc phân tích tổng hợp, so sánh đối chiếu và kiểm định được thực hiện nhằm làm rõ hạn chế của phương pháp truyền thống và hiệu quả của hệ thống ABC trong thực tiễn.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Sai lệch trong tính giá thành sản phẩm theo phương pháp truyền thống:
    Kết quả phân tích cho thấy chi phí sản xuất chung chiếm tỷ trọng ngày càng lớn, nhưng phương pháp truyền thống chỉ phân bổ chi phí gián tiếp dựa trên nguyên vật liệu trực tiếp, dẫn đến sai lệch giá thành sản phẩm lên đến khoảng 15-20% so với thực tế. Ví dụ, chi phí sản xuất chung phân bổ cho chuỗi đeo tay bằng gỗ hóa thạch là 8.088 đồng, trong khi chi phí thực tế phát sinh cao hơn nhiều.

  2. Hệ thống ABC phân bổ chi phí chính xác hơn:
    Áp dụng hệ thống ABC, chi phí được phân bổ theo từng hoạt động cụ thể như khấu hao máy móc, nhân công quản lý phân xưởng, chi phí vận chuyển nguyên liệu, giúp xác định chính xác chi phí từng sản phẩm. Kết quả cho thấy giá thành sản phẩm được tính toán sát với chi phí thực tế, giảm sai lệch xuống dưới 5%.

  3. Tác động đến quyết định giá bán và lợi nhuận:
    Việc tính giá thành chính xác theo ABC giúp công ty xác định giá bán phù hợp cho từng sản phẩm, từ đó tối ưu hóa lợi nhuận. So sánh giữa hai phương pháp cho thấy lợi nhuận của sản phẩm chuỗi đeo cổ bằng đá thạch anh hồng tăng khoảng 10% khi áp dụng ABC do giá thành được xác định sát thực tế hơn.

  4. Nhu cầu đổi mới hệ thống kế toán chi phí:
    Qua khảo sát, hơn 80% cán bộ quản lý và kế toán công ty nhận định hệ thống kế toán chi phí truyền thống không đáp ứng được yêu cầu quản lý chi phí trong điều kiện sản xuất đa dạng và phức tạp hiện nay. Hệ thống ABC được đánh giá là phù hợp để cải tiến thông tin chi phí, hỗ trợ quản trị hiệu quả hơn.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính dẫn đến sai lệch trong phương pháp truyền thống là do chi phí gián tiếp ngày càng chiếm tỷ trọng lớn và đa dạng, trong khi phương pháp phân bổ chỉ dựa trên một tiêu thức duy nhất. Hệ thống ABC khắc phục được hạn chế này bằng cách phân bổ chi phí theo từng hoạt động, phản ánh đúng mức độ tiêu thụ nguồn lực của từng sản phẩm.

So sánh với các nghiên cứu trong ngành sản xuất và xuất nhập khẩu đá mỹ nghệ tại Việt Nam và quốc tế, kết quả nghiên cứu phù hợp với nhận định rằng ABC giúp nâng cao độ chính xác trong tính giá thành và cung cấp thông tin chi phí hữu ích cho nhà quản trị. Việc áp dụng ABC tại công ty Kim Hoàn không chỉ cải thiện tính chính xác của giá thành mà còn giúp nhận diện các hoạt động không tạo ra giá trị, từ đó tối ưu hóa chi phí sản xuất.

Dữ liệu có thể được trình bày qua các bảng phân bổ chi phí chi tiết theo hoạt động và biểu đồ so sánh giá thành sản phẩm giữa hai phương pháp, giúp minh họa rõ ràng sự khác biệt và hiệu quả của hệ thống ABC.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Triển khai hệ thống kế toán chi phí ABC toàn diện:
    Áp dụng hệ thống ABC cho toàn bộ các hoạt động sản xuất và kinh doanh trong công ty nhằm phân bổ chi phí chính xác theo từng hoạt động và sản phẩm. Thời gian thực hiện dự kiến trong 12 tháng, do phòng Kế toán phối hợp với các phòng ban kỹ thuật và sản xuất chịu trách nhiệm.

  2. Đào tạo nâng cao năng lực nhân sự:
    Tổ chức các khóa đào tạo chuyên sâu về phương pháp ABC cho đội ngũ kế toán và quản lý nhằm đảm bảo hiểu biết và vận dụng hiệu quả hệ thống mới. Kế hoạch đào tạo kéo dài 6 tháng, do phòng Nhân sự phối hợp với chuyên gia tư vấn thực hiện.

  3. Cải tiến hệ thống thu thập và xử lý dữ liệu:
    Đầu tư trang thiết bị công nghệ thông tin hiện đại để thu thập dữ liệu chi phí theo từng hoạt động một cách chính xác và kịp thời, hỗ trợ cho việc phân tích và báo cáo. Thời gian triển khai trong 9 tháng, do phòng CNTT và Kế toán phối hợp thực hiện.

  4. Xây dựng quy trình vận hành hệ thống ABC chuẩn hóa:
    Thiết lập quy trình vận hành chi tiết, bao gồm phân loại hoạt động, xác định tiêu thức phân bổ, kiểm soát chi phí và báo cáo định kỳ nhằm đảm bảo tính liên tục và hiệu quả của hệ thống. Thời gian xây dựng và hoàn thiện quy trình là 6 tháng, do phòng Kế toán chủ trì phối hợp với các phòng ban liên quan.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Nhà quản trị doanh nghiệp sản xuất:
    Giúp hiểu rõ về phương pháp quản lý chi phí hiện đại, nâng cao hiệu quả quản trị chi phí và ra quyết định giá bán chính xác.

  2. Chuyên viên kế toán quản trị:
    Cung cấp kiến thức thực tiễn về xây dựng và vận hành hệ thống kế toán chi phí ABC, hỗ trợ công tác phân bổ chi phí và tính giá thành sản phẩm.

  3. Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành Kế toán, Quản trị kinh doanh:
    Là tài liệu tham khảo quý giá về ứng dụng phương pháp ABC trong doanh nghiệp sản xuất đa dạng sản phẩm, giúp nâng cao hiểu biết lý thuyết và thực tiễn.

  4. Các doanh nghiệp vừa và nhỏ trong lĩnh vực sản xuất và xuất nhập khẩu:
    Tham khảo mô hình và kinh nghiệm triển khai hệ thống ABC để áp dụng phù hợp, cải thiện quản lý chi phí và nâng cao năng lực cạnh tranh trên thị trường.

Câu hỏi thường gặp

  1. Hệ thống kế toán chi phí ABC khác gì so với phương pháp truyền thống?
    ABC phân bổ chi phí dựa trên các hoạt động thực tế phát sinh chi phí, trong khi phương pháp truyền thống phân bổ dựa trên một tiêu thức duy nhất như nguyên vật liệu trực tiếp, dẫn đến sai lệch trong tính giá thành.

  2. Việc áp dụng ABC có tốn kém chi phí và thời gian không?
    Áp dụng ABC đòi hỏi đầu tư về công nghệ, đào tạo nhân sự và thời gian triển khai, nhưng lợi ích lâu dài về quản lý chi phí chính xác và ra quyết định hiệu quả sẽ bù đắp chi phí ban đầu.

  3. ABC có phù hợp với doanh nghiệp nhỏ và vừa không?
    ABC có thể được điều chỉnh phù hợp với quy mô doanh nghiệp, đặc biệt là những doanh nghiệp có đa dạng sản phẩm và chi phí gián tiếp chiếm tỷ trọng lớn.

  4. Làm thế nào để xác định tiêu thức phân bổ chi phí trong ABC?
    Tiêu thức phân bổ được xác định dựa trên mức độ tiêu thụ hoạt động của từng sản phẩm, ví dụ như số giờ máy, số lần kiểm tra, hoặc số lượng đơn đặt hàng.

  5. ABC giúp nhà quản trị ra quyết định như thế nào?
    ABC cung cấp thông tin chi phí chính xác theo từng hoạt động và sản phẩm, giúp nhà quản trị nhận diện các hoạt động không tạo giá trị, tối ưu hóa chi phí và định giá sản phẩm phù hợp với thị trường.

Kết luận

  • Hệ thống kế toán chi phí dựa trên cơ sở hoạt động (ABC) giúp phân bổ chi phí chính xác hơn, giảm sai lệch giá thành sản phẩm xuống dưới 5%.
  • Việc áp dụng ABC tại công ty TNHH MTV Xuất nhập khẩu Đá Mỹ nghệ Kim Hoàn góp phần nâng cao hiệu quả quản trị chi phí và hỗ trợ ra quyết định giá bán phù hợp.
  • Nghiên cứu đã xây dựng quy trình vận hành hệ thống ABC phù hợp với đặc thù sản xuất đa dạng và phức tạp của công ty.
  • Đề xuất các giải pháp triển khai, đào tạo và cải tiến hệ thống thu thập dữ liệu nhằm đảm bảo vận hành hiệu quả hệ thống ABC trong thực tế.
  • Các bước tiếp theo bao gồm triển khai thực tế hệ thống ABC, đánh giá hiệu quả và điều chỉnh phù hợp để nâng cao năng lực cạnh tranh của công ty trên thị trường.

Quý độc giả và doanh nghiệp quan tâm có thể áp dụng mô hình và kinh nghiệm nghiên cứu này để cải tiến hệ thống kế toán chi phí, nâng cao hiệu quả quản trị và phát triển bền vững trong môi trường kinh doanh hiện đại.