Tổng quan nghiên cứu

Quản trị rủi ro doanh nghiệp (ERM) ngày càng trở nên thiết yếu trong bối cảnh hội nhập kinh tế toàn cầu và sự biến động phức tạp của môi trường kinh doanh. Tại Việt Nam, đặc biệt trong các doanh nghiệp nhà nước như Trung tâm Cung ứng vật tư – VNPT TP. Hồ Chí Minh, việc xây dựng và vận hành hệ thống quản trị rủi ro vẫn còn nhiều thách thức. Trung tâm này thực hiện mua sắm và cấp phát vật tư với giá trị hàng năm ước tính khoảng 3.000 tỷ đồng, do đó, hiệu quả quản trị rủi ro có ảnh hưởng trực tiếp đến hoạt động sản xuất kinh doanh và sự phát triển bền vững của tổ chức.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm xác định các yếu tố ảnh hưởng đến hiệu quả quản trị rủi ro tại Trung tâm Cung ứng vật tư – VNPT TP. Hồ Chí Minh, từ đó đề xuất các giải pháp nâng cao hiệu quả quản trị rủi ro phù hợp với đặc thù của đơn vị. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào quy trình quản trị rủi ro tại Trung tâm trong giai đoạn từ năm 2017 đến 2019, khi hệ thống quản trị rủi ro mới được áp dụng chính thức. Nghiên cứu có ý nghĩa thực tiễn quan trọng trong việc hoàn thiện quy trình quản trị rủi ro, góp phần giảm thiểu rủi ro tồn kho, rủi ro mua sắm vượt nhu cầu, và các rủi ro liên quan đến quản lý tài sản, từ đó nâng cao hiệu quả hoạt động và quản lý doanh nghiệp.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết và mô hình quản trị rủi ro quốc tế như ISO 31000:2009, COSO ERM 2004, và các nghiên cứu trong nước về quản trị rủi ro doanh nghiệp. Các khái niệm chính bao gồm:

  • Rủi ro: Ảnh hưởng của các yếu tố không chắc chắn đến mục tiêu của doanh nghiệp, có thể mang tính tiêu cực hoặc tích cực.
  • Quản trị rủi ro: Quá trình nhận diện, phân tích, đánh giá, ứng phó và giám sát rủi ro nhằm giảm thiểu tác động tiêu cực và tối đa hóa cơ hội thành công.
  • Hệ thống quản trị rủi ro: Cơ cấu tổ chức, chính sách, quy trình và công cụ quản lý rủi ro, bao gồm các bước thiết lập bối cảnh, nhận diện, phân tích, đánh giá, ứng phó, báo cáo và giám sát rủi ro.
  • Các yếu tố ảnh hưởng đến hiệu quả quản trị rủi ro: Sự cam kết và hỗ trợ từ quản lý cấp cao, quá trình trao đổi thông tin và tham vấn, văn hóa tổ chức, đào tạo huấn luyện kiến thức quản trị rủi ro.

Mô hình nghiên cứu đề xuất gồm 5 yếu tố độc lập tác động đến hiệu quả quản trị rủi ro: (1) Sự cam kết và hỗ trợ từ các quản lý cấp cao; (2) Quá trình trao đổi thông tin và tham vấn; (3) Các yếu tố văn hóa tổ chức; (4) Đào tạo, huấn luyện kiến thức quản trị rủi ro; (5) Hiệu quả quản trị rủi ro làm biến phụ thuộc.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu kết hợp phương pháp định tính và định lượng. Giai đoạn định tính thực hiện qua phỏng vấn sâu và thảo luận nhóm với 5 đối tượng là lãnh đạo và chuyên gia tại Trung tâm nhằm xây dựng và điều chỉnh thang đo. Giai đoạn định lượng thu thập dữ liệu qua bảng câu hỏi khảo sát 87 cán bộ công nhân viên tại Trung tâm Cung ứng vật tư – VNPT TP. Hồ Chí Minh trong khoảng thời gian từ tháng 8 đến tháng 10 năm 2019.

Phân tích dữ liệu sử dụng phần mềm SPSS với các kỹ thuật: thống kê mô tả, kiểm định độ tin cậy thang đo bằng hệ số Cronbach’s Alpha (tất cả thang đo đều đạt trên 0.8), phân tích nhân tố khám phá (EFA) để xác định cấu trúc các biến, và phân tích hồi quy đa biến để kiểm định các giả thuyết về mối quan hệ giữa các yếu tố ảnh hưởng và hiệu quả quản trị rủi ro.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Sự cam kết và hỗ trợ từ các quản lý cấp cao có ảnh hưởng tích cực và mạnh mẽ đến hiệu quả quản trị rủi ro với hệ số hồi quy β = 0.42, mức ý nghĩa p < 0.01. Khoảng 85% người tham gia khảo sát đồng ý rằng sự phân cấp, phân quyền và chế độ lương thưởng gắn kết lợi ích quản lý cấp cao là yếu tố then chốt.

  2. Quá trình trao đổi thông tin và tham vấn cũng đóng vai trò quan trọng, với hệ số β = 0.35, p < 0.05. 78% người khảo sát đánh giá thông tin rủi ro được truyền tải đầy đủ, chính xác và kịp thời giúp nâng cao nhận thức và phối hợp xử lý rủi ro.

  3. Các yếu tố văn hóa tổ chức có tác động tích cực với hệ số β = 0.28, p < 0.05. Văn hóa khuyến khích thay đổi, nhận thức và tuân thủ quy trình quản trị rủi ro được xem là nền tảng tạo động lực cho việc thực thi hiệu quả.

  4. Đào tạo, huấn luyện các kiến thức về quản trị rủi ro có ảnh hưởng đáng kể (β = 0.25, p < 0.05). 70% người tham gia đồng ý rằng chương trình đào tạo đa dạng, phù hợp và năng lực đội ngũ đào tạo là yếu tố hỗ trợ nâng cao năng lực quản trị rủi ro.

Mô hình hồi quy giải thích được khoảng 68% biến thiên của hiệu quả quản trị rủi ro tại Trung tâm. Kết quả phân tích cho thấy các yếu tố trên đều có mối quan hệ đồng biến và có ý nghĩa thống kê với hiệu quả quản trị rủi ro.

Thảo luận kết quả

Sự cam kết và hỗ trợ từ quản lý cấp cao là yếu tố quyết định thành công của quản trị rủi ro, phù hợp với các nghiên cứu quốc tế và trong nước. Việc phân quyền rõ ràng và gắn kết lợi ích giúp tạo động lực và trách nhiệm cho các cấp quản lý trong việc nhận diện và xử lý rủi ro.

Quá trình trao đổi thông tin và tham vấn hiệu quả giúp đảm bảo thông tin rủi ro được truyền đạt kịp thời, chính xác, từ đó nâng cao khả năng phối hợp và ra quyết định đúng đắn. Kết quả này tương đồng với các nghiên cứu về vai trò của giao tiếp trong quản trị rủi ro.

Văn hóa tổ chức ảnh hưởng đến nhận thức và thái độ của nhân viên đối với rủi ro, từ đó tác động đến việc tuân thủ quy trình và thực thi quản trị rủi ro. Văn hóa tích cực tạo điều kiện thuận lợi cho việc học hỏi và cải tiến liên tục.

Đào tạo và huấn luyện là công cụ thiết yếu để nâng cao năng lực và nhận thức về quản trị rủi ro, đặc biệt trong bối cảnh Trung tâm mới bắt đầu áp dụng hệ thống quản trị rủi ro. Việc đầu tư vào đào tạo giúp giảm thiểu sai sót và tăng cường hiệu quả vận hành.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện mức độ đồng thuận của các yếu tố ảnh hưởng, bảng hồi quy đa biến chi tiết hệ số và mức ý nghĩa, cũng như biểu đồ đường thể hiện mối quan hệ giữa các biến.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường sự cam kết và hỗ trợ từ quản lý cấp cao: Thiết lập cơ chế phân quyền rõ ràng, gắn kết chế độ lương thưởng với hiệu quả quản trị rủi ro, thực hiện trong vòng 6 tháng tới, do Ban Giám đốc Trung tâm chủ trì.

  2. Cải thiện quá trình trao đổi thông tin và tham vấn: Xây dựng hệ thống truyền thông nội bộ hiệu quả, đảm bảo thông tin rủi ro được cập nhật đầy đủ, chính xác và kịp thời, triển khai trong 3 tháng, do phòng Quản lý rủi ro phối hợp với phòng CNTT thực hiện.

  3. Phát triển văn hóa tổ chức hướng tới quản trị rủi ro: Tổ chức các chương trình truyền thông, hội thảo nâng cao nhận thức về văn hóa quản trị rủi ro, duy trì liên tục hàng quý, do phòng Nhân sự và phòng Quản lý rủi ro phối hợp thực hiện.

  4. Đẩy mạnh đào tạo, huấn luyện kiến thức quản trị rủi ro: Thiết kế và triển khai các khóa đào tạo chuyên sâu cho cán bộ quản lý và nhân viên, đảm bảo 100% nhân sự liên quan được đào tạo trong vòng 12 tháng, do phòng Đào tạo và phòng Quản lý rủi ro chịu trách nhiệm.

Các giải pháp trên cần được theo dõi và đánh giá định kỳ hàng quý để điều chỉnh phù hợp với thực tế hoạt động của Trung tâm.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Lãnh đạo doanh nghiệp nhà nước và các đơn vị trực thuộc: Nghiên cứu cung cấp cơ sở khoa học để xây dựng và hoàn thiện hệ thống quản trị rủi ro phù hợp với đặc thù doanh nghiệp nhà nước.

  2. Chuyên viên quản lý rủi ro và kiểm soát nội bộ: Tham khảo các yếu tố ảnh hưởng và phương pháp đánh giá hiệu quả quản trị rủi ro, từ đó nâng cao năng lực chuyên môn và thực tiễn.

  3. Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành Quản trị kinh doanh, Quản lý rủi ro: Tài liệu tham khảo hữu ích về mô hình nghiên cứu, phương pháp phân tích dữ liệu và ứng dụng thực tiễn trong doanh nghiệp Việt Nam.

  4. Các tổ chức tư vấn quản trị và đào tạo doanh nghiệp: Cung cấp thông tin thực tiễn để thiết kế các chương trình tư vấn, đào tạo quản trị rủi ro phù hợp với nhu cầu của doanh nghiệp nhà nước.

Câu hỏi thường gặp

  1. Quản trị rủi ro là gì và tại sao nó quan trọng?
    Quản trị rủi ro là quá trình nhận diện, đánh giá và ứng phó với các rủi ro nhằm giảm thiểu tác động tiêu cực và tận dụng cơ hội. Nó giúp doanh nghiệp duy trì hoạt động ổn định và phát triển bền vững, đặc biệt trong môi trường kinh doanh biến động.

  2. Yếu tố nào ảnh hưởng mạnh nhất đến hiệu quả quản trị rủi ro tại Trung tâm Cung ứng vật tư?
    Sự cam kết và hỗ trợ từ các quản lý cấp cao được xác định là yếu tố có ảnh hưởng mạnh nhất, chiếm tỷ lệ đồng thuận cao và hệ số hồi quy lớn trong nghiên cứu.

  3. Làm thế nào để cải thiện quá trình trao đổi thông tin trong quản trị rủi ro?
    Cần xây dựng hệ thống truyền thông nội bộ hiệu quả, đảm bảo thông tin rủi ro được truyền tải đầy đủ, chính xác và kịp thời đến đúng đối tượng, đồng thời khuyến khích tham vấn ý kiến thường xuyên giữa các cấp quản lý và nhân viên.

  4. Văn hóa tổ chức ảnh hưởng như thế nào đến quản trị rủi ro?
    Văn hóa tổ chức tạo ra môi trường thúc đẩy nhận thức, tuân thủ và chia sẻ kiến thức về rủi ro, từ đó nâng cao hiệu quả thực thi quy trình quản trị rủi ro.

  5. Tại sao đào tạo quản trị rủi ro lại cần thiết?
    Đào tạo giúp nâng cao kiến thức, kỹ năng và thái độ của nhân viên về quản trị rủi ro, đảm bảo mọi người hiểu rõ vai trò và trách nhiệm, từ đó giảm thiểu sai sót và tăng cường hiệu quả quản lý rủi ro.

Kết luận

  • Nghiên cứu xác định bốn yếu tố chính ảnh hưởng đến hiệu quả quản trị rủi ro tại Trung tâm Cung ứng vật tư – VNPT TP. Hồ Chí Minh: sự cam kết và hỗ trợ từ quản lý cấp cao, quá trình trao đổi thông tin và tham vấn, văn hóa tổ chức, và đào tạo kiến thức quản trị rủi ro.
  • Mô hình nghiên cứu giải thích được khoảng 68% biến thiên của hiệu quả quản trị rủi ro, khẳng định tính phù hợp và thực tiễn của các yếu tố được đề xuất.
  • Kết quả nghiên cứu góp phần hoàn thiện quy trình quản trị rủi ro tại Trung tâm, giảm thiểu các rủi ro tồn kho, mua sắm vượt nhu cầu và các rủi ro tài sản.
  • Các giải pháp đề xuất tập trung vào tăng cường cam kết lãnh đạo, cải thiện truyền thông nội bộ, phát triển văn hóa quản trị rủi ro và nâng cao đào tạo, huấn luyện.
  • Đề nghị Trung tâm triển khai các giải pháp trong vòng 12 tháng và đánh giá định kỳ để đảm bảo hiệu quả và sự phù hợp với thực tế hoạt động.

Ban lãnh đạo và các phòng ban liên quan cần phối hợp xây dựng kế hoạch chi tiết triển khai các giải pháp, đồng thời tổ chức các buổi đào tạo và truyền thông nội bộ nhằm nâng cao nhận thức và năng lực quản trị rủi ro trong toàn Trung tâm.