Nghiên Cứu Về Biểu Thức Quy Chiếu Trong Các Văn Bản Khoa Học Xã Hội

• Tác giả: Nguyễn Đức Long
• Người hướng dẫn: PGS.TS Ngô Hữu Hoàng
• Trường học: Viện Hàn Lâm Khoa Học Xã Hội Việt Nam
• Chuyên ngành: Ngôn Ngữ Học
• Đề tài: Biểu Thức Quy Chiếu Trong Văn Bản Khoa Học Xã Hội
• Loại tài liệu: luận án tiến sĩ
• Năm xuất bản: 2024
• Địa điểm: Hà Nội

• LỜI CAM ĐOAN
• 1. CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU VÀ CƠ SỞ LÍ THUYẾT
• 1.1. Tổng quan tình hình nghiên cứu biểu thức quy chiếu
• 1.2. Đặc điểm cấu trúc của biểu thức quy chiếu trong một số văn bản khoa học xã hội
• 1.3. Đặc điểm ngữ nghĩa ngữ dụng của biểu thức quy chiếu trong một số văn bản khoa học xã hội
• 2. CHƯƠNG 2: ĐẶC ĐIỂM CẤU TẠO CỦA BIỂU THỨC QUY CHIẾU TRONG MỘT SỐ VĂN BẢN KHOA HỌC XÃ HỘI
• 3. CHƯƠNG 3: ĐẶC ĐIỂM NGỮ NGHĨA NGỮ DỤNG CỦA BIỂU THỨC QUY CHIẾU TRONG MỘT SỐ VĂN BẢN KHOA HỌC XÃ HỘI
• PHỤ LỤC
• TÀI LIỆU THAM KHẢO

I. Giới thiệu về biểu thức quy chiếu

Biểu thức quy chiếu là một khái niệm quan trọng trong ngôn ngữ học, đặc biệt trong lĩnh vực văn bản khoa học xã hội. Theo định nghĩa, biểu thức quy chiếu là những đơn vị ngôn ngữ mà người nói hoặc người viết sử dụng để chỉ đến một đối tượng cụ thể trong thế giới thực. Điều này giúp người nghe hoặc người đọc hiểu rõ hơn về đối tượng được đề cập. Trong văn bản khoa học xã hội, việc sử dụng biểu thức quy chiếu không chỉ giúp tăng tính chính xác mà còn làm cho nội dung trở nên phong phú và dễ hiểu hơn. Như tác giả Nguyễn Thián Giáp đã chỉ ra, biểu thức quy chiếu đóng vai trò quan trọng trong việc xác định đối tượng mà người viết muốn nhấn mạnh, từ đó tạo ra sự liên kết mạch lạc trong văn bản.

1.1. Đặc điểm của biểu thức quy chiếu

Các biểu thức quy chiếu có thể được phân loại thành nhiều loại khác nhau, bao gồm biểu thức tên riêng, biểu thức miêu tả, và biểu thức chỉ xuất. Mỗi loại có những đặc điểm riêng biệt và được sử dụng trong các ngữ cảnh khác nhau. Ví dụ, biểu thức tên riêng thường được sử dụng để chỉ một cá nhân hoặc một thực thể cụ thể, trong khi biểu thức miêu tả có thể cung cấp thêm thông tin về đối tượng đó. Việc lựa chọn loại biểu thức quy chiếu phù hợp là rất quan trọng để đảm bảo tính chính xác và rõ ràng trong giao tiếp.

II. Tình hình nghiên cứu biểu thức quy chiếu

Tình hình nghiên cứu về biểu thức quy chiếu trên thế giới và tại Việt Nam đã có những bước tiến đáng kể. Nhiều công trình nghiên cứu đã chỉ ra rằng biểu thức quy chiếu không chỉ là một phần của ngôn ngữ mà còn là một công cụ quan trọng trong việc xây dựng và truyền đạt thông tin. Các nhà nghiên cứu như De Saussure và Austin đã đóng góp nhiều vào việc hiểu rõ hơn về quy chiếu trong ngôn ngữ. Tại Việt Nam, nghiên cứu về biểu thức quy chiếu trong văn bản khoa học xã hội vẫn còn hạn chế, nhưng đã bắt đầu thu hút sự quan tâm của nhiều nhà ngôn ngữ học. Việc nghiên cứu này không chỉ giúp làm rõ các khía cạnh lý thuyết mà còn có ứng dụng thực tiễn trong việc biên tập và viết bài khoa học.

2.1. Các nghiên cứu tiêu biểu

Nhiều nghiên cứu đã chỉ ra rằng biểu thức quy chiếu có vai trò quan trọng trong việc xác định và phân loại các đối tượng trong văn bản. Các công trình của Halliday và Levinson đã cung cấp những cái nhìn sâu sắc về cách mà biểu thức quy chiếu hoạt động trong ngữ cảnh giao tiếp. Những nghiên cứu này không chỉ giúp làm rõ khái niệm mà còn mở ra hướng đi mới cho các nghiên cứu tiếp theo trong lĩnh vực ngôn ngữ học, đặc biệt là trong văn bản khoa học xã hội.

III. Phương pháp nghiên cứu biểu thức quy chiếu

Để nghiên cứu biểu thức quy chiếu, các phương pháp nghiên cứu đa dạng đã được áp dụng. Phương pháp thu thập ngữ liệu là bước đầu tiên, trong đó các biểu thức quy chiếu được tìm kiếm và trích xuất từ các văn bản khoa học xã hội. Sau đó, phương pháp miêu tả ngôn ngữ học được sử dụng để phân tích cấu trúc và chức năng của các biểu thức quy chiếu. Cuối cùng, phương pháp phân tích diễn ngôn giúp nhận diện và hiểu rõ hơn về ngữ nghĩa và ngữ dụng của các biểu thức này trong văn bản. Những phương pháp này không chỉ giúp làm rõ các khía cạnh lý thuyết mà còn có ứng dụng thực tiễn trong việc viết và biên tập văn bản khoa học.

3.1. Phân tích và đánh giá

Việc phân tích các biểu thức quy chiếu trong văn bản khoa học xã hội cho thấy sự đa dạng và phong phú trong cách sử dụng ngôn ngữ. Các nhà nghiên cứu cần chú ý đến việc lựa chọn biểu thức quy chiếu phù hợp để đảm bảo tính chính xác và rõ ràng trong giao tiếp. Điều này không chỉ giúp nâng cao chất lượng văn bản mà còn tạo ra sự liên kết mạch lạc giữa các ý tưởng trong bài viết. Như vậy, nghiên cứu về biểu thức quy chiếu không chỉ có giá trị lý thuyết mà còn có ứng dụng thực tiễn quan trọng trong lĩnh vực khoa học xã hội.