Tổng quan nghiên cứu

Ngân sách nhà nước (NSNN) đóng vai trò trung tâm trong việc điều tiết và phát triển kinh tế - xã hội của mỗi quốc gia. Tại Việt Nam, đặc biệt là ở cấp phường, công tác quản lý ngân sách có ảnh hưởng trực tiếp đến hiệu quả sử dụng nguồn lực tài chính, góp phần thúc đẩy phát triển địa phương. Phường Máy Tơ, Quận Ngô Quyền, Thành phố Hải Phòng, với vị trí trung tâm và vai trò quan trọng trong phát triển kinh tế - xã hội, đã trải qua giai đoạn 2014-2018 với nhiều biến động về thu chi ngân sách. Tổng thu ngân sách trên địa bàn phường trong giai đoạn này dao động từ 719 triệu đến 980 triệu đồng, với tỷ lệ thực hiện dự toán thu ngân sách luôn đạt gần 100%. Tuy nhiên, công tác quản lý ngân sách vẫn còn tồn tại những hạn chế nhất định, ảnh hưởng đến hiệu quả sử dụng nguồn vốn công.

Mục tiêu nghiên cứu của luận văn là phân tích thực trạng công tác quản lý ngân sách tại phường Máy Tơ trong giai đoạn 2014-2018, đánh giá những kết quả đạt được và hạn chế, từ đó đề xuất các biện pháp nhằm nâng cao hiệu quả quản lý ngân sách. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào các hoạt động thu, chi ngân sách và công tác quản lý ngân sách cấp phường trong bối cảnh phát triển kinh tế - xã hội của địa phương. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc cung cấp cơ sở khoa học cho các nhà quản lý, giúp nâng cao hiệu quả sử dụng ngân sách, góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội bền vững tại phường Máy Tơ nói riêng và các địa phương tương tự nói chung.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình quản lý ngân sách nhà nước, tập trung vào:

  • Khái niệm ngân sách nhà nước: NSNN là công cụ huy động và phân phối nguồn lực tài chính của Nhà nước nhằm thực hiện các chức năng quản lý và phát triển kinh tế - xã hội. NSNN có đặc điểm bắt buộc, không hoàn trả trực tiếp và được quản lý theo quy định pháp luật.

  • Phân cấp quản lý ngân sách: Phân cấp quản lý ngân sách giữa các cấp chính quyền nhằm tăng tính chủ động, hiệu quả trong việc sử dụng nguồn lực tài chính, đồng thời đảm bảo sự phối hợp chặt chẽ giữa các cấp trong hệ thống ngân sách.

  • Quản lý ngân sách cấp phường: Bao gồm các khâu lập dự toán, chấp hành dự toán, quyết toán và kiểm tra, thanh tra ngân sách. Quản lý ngân sách cấp phường có vai trò quan trọng trong việc đảm bảo tính minh bạch, hiệu quả và kịp thời trong sử dụng ngân sách địa phương.

Các khái niệm chính được sử dụng gồm: dự toán ngân sách, chấp hành ngân sách, quyết toán ngân sách, công khai tài chính, và các nhân tố ảnh hưởng đến quản lý ngân sách như cơ chế quản lý tài chính, trình độ cán bộ, hệ thống thông tin quản lý.

Phương pháp nghiên cứu

  • Nguồn dữ liệu: Nghiên cứu sử dụng cả số liệu thứ cấp và sơ cấp. Số liệu thứ cấp được thu thập từ các báo cáo, tài liệu của UBND Quận Ngô Quyền, Sở Tài chính Hải Phòng, phòng Kế toán - Tài chính phường Máy Tơ, cùng các tài liệu chuyên ngành và văn bản pháp luật liên quan. Số liệu sơ cấp được thu thập qua phỏng vấn trực tiếp cán bộ phụ trách kế toán tài chính phường.

  • Phương pháp phân tích: Sử dụng phương pháp thống kê mô tả và so sánh để đánh giá các chỉ tiêu thu, chi ngân sách qua các năm 2014-2018. Các chỉ tiêu được phân tích bao gồm tổng thu ngân sách, tỷ lệ thực hiện dự toán, cơ cấu nguồn thu, và các khoản chi ngân sách. Phương pháp kiểm tra và phân tích số liệu giúp xác định các chỉ tiêu đạt, chưa đạt hoặc vượt định mức, từ đó rút ra các kết luận về hiệu quả quản lý ngân sách.

  • Cỡ mẫu và chọn mẫu: Nghiên cứu tập trung vào toàn bộ số liệu thu chi ngân sách của phường Máy Tơ trong giai đoạn 2014-2018, đảm bảo tính toàn diện và chính xác. Phỏng vấn cán bộ quản lý nhằm bổ sung thông tin thực tiễn và đánh giá khách quan.

  • Timeline nghiên cứu: Thu thập và xử lý số liệu trong năm 2018-2019, phân tích và đề xuất giải pháp trong cùng thời gian, đảm bảo tính cập nhật và phù hợp với thực tiễn quản lý ngân sách tại địa phương.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Tăng trưởng thu ngân sách ổn định: Tổng thu ngân sách trên địa bàn phường Máy Tơ giai đoạn 2014-2018 dao động từ 719 triệu đến 980 triệu đồng, với tỷ lệ thực hiện dự toán thu ngân sách đạt gần 100% mỗi năm. Thu từ thuế chiếm tỷ trọng lớn nhất, khoảng 60-65% tổng thu, tiếp theo là thu phí, lệ phí chiếm khoảng 30-40%.

  2. Biến động trong cơ cấu nguồn thu: Thu từ thuế tăng từ 60,44% năm 2014 lên 64,79% năm 2018, trong khi thu phí, lệ phí giảm từ 39,45% năm 2015 xuống còn 30,61% năm 2018. Thu khác có tỷ lệ thấp và biến động mạnh, do các chính sách điều chỉnh về thu phạt và phí bảo trì đường bộ.

  3. Chi ngân sách chủ yếu cho chi thường xuyên: Chi thường xuyên chiếm phần lớn trong tổng chi ngân sách phường, phục vụ các hoạt động quản lý nhà nước, an ninh trật tự, văn hóa, giáo dục, y tế và môi trường. Chi đầu tư phát triển còn hạn chế do nguồn vốn đầu tư chưa được bố trí đầy đủ.

  4. Hạn chế trong công tác quản lý ngân sách: Mặc dù công tác thu ngân sách đạt kết quả tích cực, nhưng vẫn còn tồn tại các hạn chế như chưa tối ưu hóa công tác lập dự toán, chấp hành dự toán chưa linh hoạt, công tác kiểm tra, giám sát chi ngân sách chưa chặt chẽ, dẫn đến nguy cơ thất thoát và lãng phí.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu cho thấy phường Máy Tơ đã có sự nỗ lực trong việc tăng cường thu ngân sách, đặc biệt là thuế, góp phần đảm bảo nguồn lực tài chính cho các hoạt động phát triển kinh tế - xã hội. Sự biến động trong cơ cấu nguồn thu phản ánh tác động của các chính sách thuế và phí do Nhà nước ban hành, đồng thời cho thấy sự cần thiết trong việc đa dạng hóa nguồn thu để giảm phụ thuộc vào một số khoản thu nhất định.

Chi ngân sách chủ yếu tập trung vào chi thường xuyên, phù hợp với chức năng quản lý nhà nước cấp phường, tuy nhiên, hạn chế về chi đầu tư phát triển ảnh hưởng đến khả năng nâng cấp cơ sở hạ tầng và dịch vụ công cộng. Các hạn chế trong quản lý ngân sách như lập dự toán chưa sát thực tế, kiểm soát chi chưa chặt chẽ cũng là những điểm cần khắc phục để nâng cao hiệu quả sử dụng ngân sách.

So sánh với các nghiên cứu trong ngành, việc tăng cường phân cấp quản lý ngân sách và nâng cao trình độ cán bộ quản lý được xem là yếu tố then chốt để cải thiện hiệu quả quản lý ngân sách cấp cơ sở. Việc áp dụng công nghệ thông tin trong quản lý ngân sách cũng góp phần nâng cao tính minh bạch và chính xác trong thu chi.

Dữ liệu có thể được trình bày qua các biểu đồ thể hiện xu hướng thu ngân sách, cơ cấu nguồn thu, tỷ lệ thực hiện dự toán thu và chi ngân sách qua các năm, giúp minh họa rõ nét các biến động và xu hướng phát triển.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường công tác lập dự toán ngân sách: Cần nâng cao chất lượng công tác dự báo, phân tích các nguồn thu và nhu cầu chi tiêu thực tế, đảm bảo dự toán sát với tình hình kinh tế - xã hội địa phương. Thời gian thực hiện: hàng năm trước kỳ ngân sách; Chủ thể thực hiện: bộ phận tài chính phường phối hợp với các phòng ban liên quan.

  2. Nâng cao hiệu quả công tác thu ngân sách: Đẩy mạnh công tác thanh tra, kiểm tra, chống thất thu thuế, phối hợp chặt chẽ với cơ quan thuế để khai thác tối đa các nguồn thu hợp pháp. Thời gian: liên tục hàng năm; Chủ thể: UBND phường, Chi cục thuế, các đơn vị liên quan.

  3. Cải tiến công tác quản lý chi ngân sách: Tăng cường giám sát, kiểm soát chi ngân sách, đặc biệt là chi đầu tư phát triển, đảm bảo sử dụng tiết kiệm, hiệu quả và đúng mục đích. Thời gian: hàng năm; Chủ thể: UBND phường, Kho bạc Nhà nước, các đơn vị sử dụng ngân sách.

  4. Đào tạo, nâng cao trình độ cán bộ quản lý ngân sách: Tổ chức các khóa đào tạo, bồi dưỡng chuyên môn, nghiệp vụ quản lý ngân sách, ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý tài chính công. Thời gian: định kỳ hàng năm; Chủ thể: UBND phường phối hợp với các cơ quan đào tạo.

  5. Đẩy mạnh công khai, minh bạch tài chính: Thực hiện nghiêm túc công khai dự toán, quyết toán ngân sách tại trụ sở và qua các kênh thông tin để tăng cường sự giám sát của cộng đồng. Thời gian: hàng năm; Chủ thể: UBND phường, các đơn vị dự toán.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý ngân sách cấp phường và quận: Giúp nâng cao hiểu biết về công tác quản lý ngân sách, áp dụng các biện pháp cải tiến quản lý thu chi hiệu quả.

  2. Nhà hoạch định chính sách tài chính địa phương: Cung cấp cơ sở khoa học để xây dựng chính sách phù hợp với đặc điểm kinh tế - xã hội của địa phương, tăng cường phân cấp quản lý ngân sách.

  3. Các nhà nghiên cứu và sinh viên chuyên ngành kinh tế, quản lý công: Là tài liệu tham khảo hữu ích về lý thuyết và thực tiễn quản lý ngân sách nhà nước cấp cơ sở.

  4. Cơ quan kiểm toán, thanh tra tài chính: Hỗ trợ trong việc đánh giá, kiểm tra công tác quản lý ngân sách, phát hiện và xử lý các sai phạm, nâng cao hiệu quả quản lý tài chính công.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao quản lý ngân sách cấp phường lại quan trọng?
    Quản lý ngân sách cấp phường đảm bảo nguồn lực tài chính phục vụ các hoạt động phát triển kinh tế - xã hội địa phương, góp phần nâng cao đời sống người dân và thực hiện các chính sách công. Ví dụ, ngân sách phường Máy Tơ hỗ trợ chi cho giáo dục, y tế và hạ tầng cơ sở.

  2. Các nguồn thu ngân sách phường chủ yếu gồm những gì?
    Nguồn thu chính gồm thuế sử dụng đất, thu phí, lệ phí và các khoản thu khác như xử phạt vi phạm hành chính. Tại phường Máy Tơ, thuế chiếm khoảng 60-65% tổng thu ngân sách.

  3. Làm thế nào để nâng cao hiệu quả công tác thu ngân sách?
    Cần tăng cường thanh tra, kiểm tra, phối hợp với cơ quan thuế, đẩy mạnh tuyên truyền pháp luật thuế và áp dụng công nghệ thông tin để quản lý thuế chính xác, kịp thời.

  4. Những khó khăn chính trong quản lý ngân sách cấp phường là gì?
    Bao gồm hạn chế về trình độ cán bộ, công tác lập dự toán chưa sát thực tế, kiểm soát chi ngân sách chưa chặt chẽ, và sự biến động của nguồn thu do các chính sách thay đổi.

  5. Công khai tài chính ngân sách có vai trò như thế nào?
    Công khai tài chính giúp tăng tính minh bạch, tạo điều kiện cho cộng đồng giám sát, giảm thiểu thất thoát, nâng cao hiệu quả sử dụng ngân sách. Phường Máy Tơ thực hiện niêm yết công khai dự toán và quyết toán ngân sách hàng năm.

Kết luận

  • Phường Máy Tơ đã đạt được kết quả tích cực trong công tác thu ngân sách giai đoạn 2014-2018 với tổng thu ngân sách tăng trưởng ổn định, tỷ lệ thực hiện dự toán đạt gần 100%.
  • Cơ cấu nguồn thu chủ yếu dựa vào thuế và phí, lệ phí, tuy nhiên vẫn còn biến động do các chính sách thuế và phí thay đổi.
  • Công tác quản lý chi ngân sách chủ yếu tập trung vào chi thường xuyên, chi đầu tư phát triển còn hạn chế do nguồn vốn chưa được bố trí đầy đủ.
  • Hạn chế trong quản lý ngân sách như lập dự toán chưa sát thực tế, kiểm soát chi chưa chặt chẽ cần được khắc phục để nâng cao hiệu quả sử dụng ngân sách.
  • Đề xuất các biện pháp tăng cường lập dự toán, nâng cao hiệu quả thu chi, đào tạo cán bộ và công khai tài chính nhằm thúc đẩy công tác quản lý ngân sách tại phường Máy Tơ trong thời gian tới.

Tiếp theo, các nhà quản lý và cán bộ tài chính phường cần triển khai các giải pháp đề xuất, đồng thời tiếp tục theo dõi, đánh giá hiệu quả công tác quản lý ngân sách để điều chỉnh kịp thời, góp phần phát triển kinh tế - xã hội địa phương bền vững. Để biết thêm chi tiết và áp dụng các biện pháp quản lý ngân sách hiệu quả, quý độc giả và cán bộ quản lý có thể tham khảo toàn bộ luận văn.